Morgunblaðið - 29.03.1996, Blaðsíða 16
16 FÖSTÚDAGUR 29. MARZ 1996
MORGUNBLAÐIÐ
AÐALFUNDUR SEÐLABANKANS
Morgunblaðið/Sverrir
FRÁ aðalfundi Seðlabankans í gær. (f.v.) Friðrik Sophusson, fjármálaráðherra, Steingrímur Hermannsson, seðlabankastjóri, Davíð
Oddsson, forsætisráðherra, Birgir ísleifur Gunnarsson, seðlabankastjóri og Þröstur Olafsson, formaður bankaráðs.
Birgir ísleifur Gunnarsson segir ekki nóg að gert í hagræðingu bankanna
Aukin hagræðing for-
senda bættrar afkomu
123 milljóna króna tap varð á rekstri Seðlabanka Islands á síðasta
ári, að því er fram kom á aðalfundi bankans sem haldinn var í
gær. Þar kom fram sú skoðun formanns bankaráðs að endurskoða
þyrfti löggjöf um bankann. Seðlabankastjóri telur hlutafélagavæð-
ingu ríkisbankanna stuðla að aukinni hagræðingu í bankakerfinu.
ÞRÁTT fyrir talsverðan bata í af-
komu viðskiptabankanna á síðasta
ári er arðsemi eigin fjár þeirra enn
of lítil og ljóst að ekki verður um
verulegar breytingar í afkomu þeirra
nema til komi aukin hagræðing, að
því er fram kom í máli Birgis ísleifs
Gunnarssonar, Seðlabankastjóra, á
aðalfundi Seðlabankans í gær. Sagði
Birgir jafnframt að enginn vafi léki
á því að breyting ríkisbanka í hlutafé-
lög gæti orðið til þess að auðveida
þá hagræðingu sem nauðsynleg væri.
Birgir benti á að hagnaður bank-
anna hefði numið 709 milljónum
króna á síðasta ári samanborið við
425 milljónir króna árið 1994. Þá
hafi arðsemi eigin fjár verið 4,9%
1995 samanborið við 3% árið þar á
undan. Vaxtabilið hafi þrengst,
rekstrartekjur lækkað og rekstrar-
kostnaður hækkað lítillega. Bætt
afkoma hafi öðru fremur skýrst af
minna framlagi í afskriftarreikninga
sem lækkaði úr 3,9 milljörðum króna
árið 1994 í 2,4 milljarða árið 1995.
„Sú spurning er mjög áleitin
hvernig hægt sé að bæta stöðu bank-
anna. Með aukinni samkeppni er
vandséð að þeir geti aukið tekjur
sínar með auknum vaxtamun eða
auknum þjónustutekjum. Vandséð
er og hvernig bankarnir geta í harðn-
andi samkeppni haldið uppi jafn
öflugu og dýru útibúaneti og þeir
gera nú. Þá er einnig mjög brýnt að
jafna starfsskilyrði íslenskra banka
og tryggja að þau séu sambærileg
við þau kjör sem erlendir bankar búa
við,“ sagði Birgir.
Hann ræddi einnig um stöðu spari-
sjóðanna og annarra fjármálastofn-
ana. Sagði hann að fyrirliggjandi
tölur um afkomu stærstu sparisjóð-
anna bentu til þess að afkoma þeirra
yrði mun betri í ár, og mun betri
þeirri afkomu er viðskiptabankarnir
hafi notið. „Arðsemi eigin fjár virðist
nálægt 10% árið 1995 samanborið
við 6,4% árið 1994. Afkomubatinn
stafar einkum af verulegri lækkun
afskriftaframlaga."
Það sama sagði hann eiga við um
afkomu flögurra stærstu fjárfesting-
arlánasjóðanna. Hagnaður þeirra
samkvæmt bráðabirgðatölum væri
636 milljónir króna og hefði arðsemi
eigin fjár aukist um nær 2% í 6,3%.
Framlag þessara stofnana í af-
skriftareikning hefði lækkað úr 710
milljónum í 390 milljónir milli ára.
Afkoma ríkissjóðs veldur
vonbrigðum
í ræðu sinni fór Birgir yfir þróun
efnahagsmála á síðasta ári. Sagði
hann þau batamerki sem komið
hefðu fram í íslensku efnahagslífi
árið 1994 hafa styrkst að ýmsu leyti
á liðnu ári. Batnandi efnahagur
helstu viðskiptaþjóða á undanförnum
árum hefði skilað þjóðinni hærra
verði fyrir afurðir sínar, en það væri
hins vegar nokkuð áhyggjuefni að á
síðasta ári hefði dregið úr hagvexti
iðnríkjanna. Nú sé talið að hann
hafi orðið 2,1% í heild árið 1995 og
horfur bendi ekki til aukins hagvaxt-
ar á þessu ári.
Birgir kom einnig inn á hallarekst-
ur hins opinbera. Sagði hann Seðla-
bankann hafa á undanförnum árum
varað við sífelldum haila ríkissjóðs
og tilsvarandi skuldasöfnuin. Á síð-
asta ári hafi halli ríkissjóðs numið
8,9 milljörðum króna og aukist um
1,5 milljarða frá árinu 1994.
Birgir sagði að meiri halla mætti
rekja til kjarasamninga á síðasta ári
auk þess sem illa hafi gengið að ná
fram fyrirhuguðum sparnaði í heil-
brigðismálum. Á hinn bóginn hafi
tekjur ríkissjóðs hækkað vegna meiri
þjóðarútgjalda og hærra launastigs
en gert var ráð fyrir.
„Afkoma ríkissjóðs veldur von-
brigðum í batnandi árferði. Nauðsyn-
legt er að nota grósku í efnahagslíf-
inu til að eyða ríkissjóðshallanum.
Sagt hefut' verið að ríkissjóður eigi
sér fáa vini og víst er að fast er í
hann sótt. Hvað sem því líður er það
nú eitt mikilvægasta verkefni í ís-
lenskum efnahagsmálum að eyða
halla ríkissjóðs, og um það þarf að
ná sem víðtækastri pólitískri sam-
stöðu og þjóðarsátt."
Birgir sagði hins vegar að íslenskt
efnahagslíf stæði nokkuð vel að vígi
gagnvart öðrum Evrópuþjóðum og
því til vitnisburðar væri sú staðreynd
að ísiand uppfyllti nú öll skilyrðin
sem sett væru í Maastricht-sam-
komulaginu fyrir sameiginlegu pen-
ingakerfi í Evrópu. Aðeins eitt Evr-
ópusambandsríki uppfyllti öll skilyrð-
in í dag en það væri Lúxemborg.
Ný gengisvog gefur góða raun
Birgir sagði að helsta markmið
Seðlabankans í peningamálum væri
stöðug verðiag og þeirri stefnu fylgdi
það miliimarkmið að stöðugleiki ríkti
í gengismálum. Á þessu hefði ekki
orðið nein breyting en hins vegar
hefði orðið nokkur breyting á stefnu
hennar í september. í fyrsta lagi
hefði gengisvog verið breytt, mynt-
um í henni verið fjölgað í 16 og
vægi þeirra miðað við hlutfall í vöru-
og þjónustuviðskiptum við ísland.
Hin breytingin hafi falist í því að
vikmörk gengisins hafi verið víkkuð
í 6% til hvorrar áttar, í stað 2,25%
áður. „Breytingunni í september var
vel tekið, og hún raskaði á engan
hátt jafnvægi á gjaldeyrismarkaði
og hafði því ekki áhrif á gengi krón-
unnar. Gengið nú er aðeins 0,1%
lægra en í byijun september."
Birgir sagði að endurgreiðslur fyr-
irtækja og sveitarfélaga á erlendum
lánum og aukin ásókn þeirra á inn-
lendan lánsfjármarkað í kjölfarið
hefði þrýst langtímavöxtum nokkuð
upp. Það væri hins vegar ijóst að sú
hækkun hefði orðið enn meiri, hefði
ríkið ekki tekið ný lán sín að mestu
á erlendum mörkuðum.
Þá hefðu lækkanir bankans á
Þröstur Ólafsson, formaður bankaráðs Seðlabankans
Efnahagsmarkmið
bankans of óljós
ENDURSKOÐA þarf gildandi lög um
Seðlabanka íslands, m.a. með það
að markmiði að skýra betur stöðu
bankans gagnvart ríkisstjóm á hverj-
um tíma og einfalda markmið hans.
Þetta kom fram í ræðu Þrastar Olafs-
sonar, formanns bankaráðs, á aðai-
fundi bankans í gær.
Þröstur sagði að í dag væri efna-
hagsleg markmiðssetning bankans
óljós, svo að ekki væri fastar að orði
kveðið. „Ef gera á þá kröfu til Seðla-
bankans að hann sé öflugt og mark-
visst stjórntæki á fjármála- og geng-
ismörkuðum, þá verður hann að vita
hvaða markmið löggjafinn vill að
hann hafi að leiðarljósi.
Jafnframt þarf að kveða skýrar á
um stöðu bankans gagnvart ríkis-
stjórn á hveijum tíma. Það getur
ekki gengið að nauðsynlegar leiðrétt-
ingar á fjármálamörkuðum þurfi að
bíða mánuðum eða jafnvel misserum
saman vegna þess að illa standi á
fyrir ríkisstjórn. Ríkisstjórnum og
stjórnarstefnu þeirra er enginn greiði
gerður með því að skekkja gangverk
hagkerfisins tii lengri tíma, jafnvel
þótt leiðréttingin geti verið óþægileg
í bráð. Það er forsenda farsællar
hagstjórnar að geca rétt af rangvís-
andi stefnu strax í upphafi."
Þessu til viðbótar segir Þröstur
að laga þurfi tvö atriði í núgildandi
lögum. Breyta þurfi ákvæðum um
verkaskiptingu milli bankaráðs og
bankastjórnar og gera þau skýrari
og markvissari. Jafnframt sé rétt að
huga að breytingu á skipan banka-
stjórnar og æðstu embættismanna
bankans.
Þröstur sagði að nauðsynlegt væri
að taka þessa endurskoðun upp í
tengslum við frekari lagasetningu
um eftirlitshlutverk bankans. Sagði
hann að aðeins væri fjallað að tak-
mörkuðu leyti um þetta hlutverk í
Seðlabankalögunum sjálfum og væri
það óheppiiegt fyrirkomuiag. Úr
þessu þyrfti að bæta og skýra betur
valdsvið bankans sem eftirlitsstofn-
unar.
Afkoma Seðlabaukans
óhagstæð
Þröstur ræddi um afkomu Seðla-
bankans á síðasta ári og sagði hana
hafa verið óhagstæða. Hagnaður fyr-
ir skatta hafi verið 681 milljón króna
en bankinn hafi hins vegar greitt 805
milljónir í skatta á síðasta ári og því
hafi tap orðið af rekstri hans upp á
123 milljónir króna. 128 milljóna
króna hagnaður hafi hins vegar orð-
ið af rekstri bankans í hitteðfyrra.
Þröstur sagði að meginástæða
þessa rekstrartaps væri fyrst og
fremst sú að hreinn vaxtamunur
hefði lækkað um 700 milljónir á
miili ára. Tekjur Seðlabankans á síð-
asta ári námu 3,5 milljörðum en
höfðu verið 4,1 milljarður árið 1994.
Rekstrarkostnaður var 651 milljón
og jókst um 1,5% á árinu en stöðu-
gildi í bankanum voru 133 í árslok
og hefur þeim fækkað um 14 á síð-
ustu 5 árum. Eigið fé var tæpir 14
milljarðar og var eiginfjárhlutfall
bankans 22,7%. „Starfsemi bankans
verður ekki, eins og hjá fyrirtækjum
og viðskiptabönkum, metin af af-
komutölum fyrst og fremst, því af-
koma hans ræðst af mörgu öðru en
innri rekstri," sagði Þröstur. „Starf-
semi hans verður einkum metin af
því, hvernig honum tekst að sinna
hlutverki sínu og koma markmiðum
sínum í framkvæmd. Það losar okkur
þó ekki undan þeirri skyldu að fylgj-
ast grannt með rekstri hans og af-
komu og leita leiða til sparnaðar."