Morgunblaðið - 29.03.1996, Blaðsíða 32

32 FÖSTUDAGUR 29. MARZ 1996
MORGUNBLAÐIÐ
AÐSENDAR GREINAR
Stækkun ESB er
söguleg nauðsyn
SAMSTARF aðildarríkja Evr-
ópusambandsins (ESB) er í örri
þróun. í dag hefst í Torínó á Ítalíu
ríkjaráðstefna ESB en á henni er
ætlunin að endurskoða stofnsátt-
mála sambandsins. Á næstu mán-
uðum munu ESB-ríkin marka og
skilgreina frekar þróun samstarfs-
ins. Norðmenn munu ekki taka
þátt í þessu starfí en við munum
fylgjast grannt með niðurstöðum
ráðstefnunnar sem munu skipta
okkur miklu. Á ríkjaráðstefnunni
verður lagður mikilvægur grunnur
að þróun Evrópu framtíðarinnar.
Þann 28. nóvember 1994 lýsti
meirihluti Norðmanna sig andvígan
aðild landsins að ESB. Aðild er því
ekki á dagskrá ríkisstjórnarinnar.
Én þótt þjóðin reyndist andvig aðild
er ekki þar með sagt að Norðmenn
séu ekki áhugasamir um náið sam-
starf við ESB og aðildarríki þess.
ryrir hendi er löng hefð fyrir sam-
ítarfi á stjómmála- sem efnahags-
iviðinu við ríki þau sem nú mynda
ívrópusambandið. Þetta samstarf
íefur farið fram á vettvangi Atl-
tntshafsbandalagsins (NATO), Frí-
rerslunarbandalags Evrópu
EFTA), Evrópska efnahagssvæðis-
ns (EES), Evrópuráðsins, Öryggis-
>g samvinnustofnunar Evrópu
OSE) og Norðurlandaráðs. Frekara
lamstarf við ESB og aðildaríki þess
sr þvi eðlilegt framhald þeirrar
itefnu sem nýtur víðtæks pólitísks
ituðnings í Noregi.
Norðmenn og nágrannar þeirra
L Norðurlöndum og á meginlandinu
;iga sameiginlegra hagsmuna að
jæta á fjölmörgum sviðum. Margt
af því sem tekið verður til umfjöll-
unar á ríkjaráðstefnunni snertir
einnig mál sem eru ofarlega á baugi
í Noregi. Þær lausnir sem aðildar-
ríkin munu sameinast um munu
hafa áhrif á alla viðleitni til að
takast á við helstu vandamál ríkja
Evrópu;fjölgun atvinnutækifæra,
aukið jafnvægi á sviði
efnahagsmála, um-
hverfisvernd, barátt-
una gegn eiturlyfjum
og skipulagðri glæpa-
starfsemi og allt það
starf sem unnið er í
þágu friðar og stöð-
ugleika.
Norðmenn hafa
aldrei áður tengst Evr-
ópusamvinnunni með
skýrari og víðtækari
hætti en nú. Samband-
ið hefur ölast ákveðna
„norræna vídd“ sem
það hafði ekki áður nú
þegar Norðurlöndin öll
eiga hlutdeild í sameiginlega mark-
aðinum og þijú af aðildarríkjunum
fimmtán eru norræn. Nú þegar
norræna samstarfið er aðlagað að
nýjum aðstæðum geta Norðurlönd-
in í sameiningu haft veruleg áhrif
á þróun mála í Evrópu. Náin sam-
vinna Norðurlanda er því mjög
mikilvæg, ekki síst í tengslum við
ríkjaráðstefnuna.
Á fundi utanríkisráðherra Norð-
urlanda í Helsinki í janúar og á
Evrópuráðstefnu Norðurlandaráðs
í Kaupmannahöfn nú í mars komu
skýrt fram fjölmörg sameiginleg
norræn forgangsatriði, sem rædd
verða á ríkjaráðstefnu ESB. Það
er mikilvægt fyrir öll norrænu ríkin
að samstarf ESB-ríkjanna verði
eins öflugt og mögulegt er. Því
leggjum við ríka áherslu á atvinnu-
leysisvandann, umhverfismálin og
lýðræðislega ákvarðanatöku fyrir
opnum tjöldum. Sjónarmið Norður-
landa á þessu sviði njóta skilnings
í Evrópu og fyrir héndi eru raun-
verulegir möguleikar á að ná fram
evrópskri stefnumótun sem mun
treysta velferð okkar og öryggi.
Átvinnuleysisvandinn er einn sá
alvarlegasti sem ríki Evrópu takast
á við nú um stundir. Á mörgum
mjög mikilvægum
sviðum í glímunni við
þennan vanda verða
einstök ríki að grípa
til þeirra ráðstafana
sem þau telja viðeig-
andi. Þetta á m.a. við
um stjórn efnahags-
mála, uppbyggingu,
menntun, samkepnn-
ishæfni og stefnu-
mörkun á vinnumark-
aði. En það verður
ekki til að létta þetta
starf ef ríkin fylgja
gjörólíkri stefnu í þess-
um efnum.
Við þurfum að sam-
einast um myndun sameiginlegrar
evrópskrar atvinnustefnu. Eigi það
að takast verða ríkin að sameinast
eins og kostur er um langtíma-
markmið. Þetta á við um verðlags-
og gjaldeyrismál, skynsamlega
fjármálastefnu, og aukna áherslu
á menntun og símenntun. Þetta
gildir og um virka stefnu í málefn-
um vinnumarkaðarins, félagslega
umræðu og samstarf á vettvangi
innanríkismála. Það myndi reynast
gífurlega mikilvægt fyrir Evrópu
ef ESB-ríkin gætu sameinast um
svipaða átaksstefnu í atvinnumál-
um og Svíar og hinar norrænu þjóð-
irnar innan sambandsins hafa átt
frumkvæði að.
Verndun umhverfis og takmark-
aðra auðlinda fyrir komandi kyn-
slóðir er sömuleiðis mikilvægt verk-
efni á vettvangi evrópskrar sam-
vinnu. Við þurfum á öflugu sam-
starfi að halda til að unnt reynist
að takast á við umhverfisógnanir
í álfunni og sem reynst getur
fordæmisskapandi á alþjóðavett-
vangi. Innan ESB er að finna skil-
yrði þau sem nauðsynleg eru til að
þetta megi takast. ESB-ríkin hafa
sameinast um ákveðnar aðferðir í
þessu skyni og í krafti meirihluta-
Bjorn Tore Godal
Erlend fjárfest-
ing þarf að aukast
ÞAÐ ER mikið áhyggjuefni
hversu fjárfesting er lítil hér á
landi. Öllum er ljóst að fjárfesting
dagsins í dag er undirstaða verð-
mætasköpunar morgundagsins.
;Þess vegna er afar þýðingarmikið
'að stöðug gróska sé í fjárfestingum
og að þær fari til arðbærra hluta,
;svo að lífskjör hér á landi verði á
'við þau sem best gerast í löndunum
í kringum okkur.
Það er verkefni út af fyrir sig
að laða fram innlenda fjárfestingu.
Það gerist því aðeins að vextir séu
íhóflegir og að arðsemi í atvinnulíf-
inu sé viðunandi. Á hvort tveggja
rhefur mikið skort hér á landi. Að-
haldsstefna í ríkisfjármálum
: undangengin ár hefur haft það að
j markmiði að skapa skilyrði til
fvaxtalækkunar innanlands. Mikil-
-vægur árangur hefur náðst í ríkis-
'fjármálum, en vaxtalækkunin hef-
’ur látið á sér standa, eins og ég
;vakti athygli á í grein í Morgun-
fblaðinu fyrir skömmu. Tortryggnin
|á undanhaldi
Hitt er einnig mjög mikilvægt
| að unnt verði að auka erlenda fjár-
| festingu á íslandi. Því miður horfðu
| menn fyrrmeir með augum tor-
I tryggninnar á útiendinga sem festa
tvildu fé sitt í íslensku atvinnulífi.
Mörgum er í fersku minni átökin
um erlenda þátttöku í
stóriðjufyrirtækjun-
um.
Sem betur fer er slík
hugsun mjög á undan-
haldi. Hér á landi sem
annars staðar fagna
menn almennt erlendri
fjárfestingu og telja
hana nauðsynlega
uppsprettu framfara
og afls í íslensku at-
vinnulífí. Þessi breyt-
ing á hugsunarhætti
hefur gerst giska
hratt. Fyrr í vetur var
rætt mjög um fjárfest-
ingu útlendinga í ís-
lenskum sjávarútvegi
vegna þess að stjórnarfrumvarp
sem heimilar óbeina fjárfestingu
þeirra er til meðferðar á Alþingi.
Athygli vakti að frumvarpið var
nær eingöngu gagnrýnt fyrir að
ekki væri gengið nógu langt í þá
átt að opna fyrir erlendar fjárfest-
ingar í sjávarútvegi. Slíkt hefði
verið algjörlega óhugsandi fyrir
fáeinum árum.
Sáralítil erlend
fjárfesting
í svari viðskiptaráðherra við fyr-
irspurn rninni um erlendar fjárfest-
ingar hér á landi á
árunum 1993 til 1995
þann 15. febrúar sl.
Heildarfjárfesting út-
lendinga á árinu 1993
var aðeins 1.269 millj-
ónir. Að langmestu
leyti var um að ræða
hlutafjáraukningu í
J árnblendiverksmiðj -
unni. í fyrra nam er-
lend fjárfesting hér á
Iandi einungis 477
milljónum og aðeins
351 milljón í hitteð-
fyrra. Sú staðreynd
blasir við að fjárfest-
ing útlendinga hér á
landi er tæpast um-
talsverð nema í stóriðjunni.
Þetta eru sorglega lágar tölur.
Eriend fjárfesiing hér á landi var
með öðrum orðum í fyrra innan við
0,6% af heildarfjárfestingunni í
landinu sem var um 70 milljarðar.
Það er sannarlega áhyggjuefni.
Tíföldun erlendrar
fjárfestingar á þessu ári
Fram kom í máli viðskiptaráð-
herra að með stækkun álverk-
smiðju ísal, tífaldist erlend fjárfest-
ing hér á landi á þessu ári. Þrátt
fýrir það gerum við ekki betur á
Einar K.
Guðfinnsson
ákvarðana er unnt að fá þær þjóð-
ir sem minnst vilja gera til að leggja
meira af mörkum.
Innan ESB er að fmna stjórntæki
sem ætlað er að tryggja að sam-
þykktum sé framfylgt. Ríkjaráð-
stefnan getur tryggt að aðildarríkin
nýti þessa möguleika með ákveðn-
ari hætti en áður til að tryggja þá
umhverfisvernd sem norrænu ríkin
innan sambandsins meðal annarra
telja nauðsynlega. Á þennan hátt
mun ESB geta tekið af auknum
þunga á eigin mengunarvanda og
styrkt mjög samningsstöðu sína í
viðræðum við önnur ríki um alþjóð-
lega umhverfisvernd.
Annað mikilvægt verkefni skal
nefnt sem tekið verður fyrir á ríkja-
ráðstefnu Evrópusambandsins.
Þetta á við um alla ákvarðanatöku
og aukið samráð á því sviði. Mikil-
væg forsenda þess að ESB geti
látið til sín taka á sviði atvinnu-
mála, umhverfis- og velferðarmála
er sú að sátt ríki um evrópska sam-
vinnu. Sú sátt verður aðeins tryggð
með auknum áhrifum þings og
þjóðar þannig að almenningur allur
Ríkjaráðstefna Evrópu-
sambandsins hefst á
Ítalíu í dag. Bjorn Tore
Godal, utanríkisráð-
herra Noregs, gerir
hér grein fyrir sjónar-
miðum Norðmanna í
þeim efnum.
telji sig geta haft aukin áhrif á þær
samþykktir sem gerðar eru á þess-
um vettvangi.
Samstarf ESB-ríkjanna á sviði
utanríkis- og öryggismála er annað
mikilvægt atriði sem tekið verður
fyrir á ríkjaráðstefnunni. Evrópu-
ríkin þurfa á víðtæku og öflugu
samstarfi að halda til að tryggja
frið og stöðugleika í álfunni.
Norræn og evrópsk öryggismál
er ekki hægt að aðgreina. I huga
Norðmanna er aðildin að NATO
og samstarf Evrópu og Bandaríkj-
anna sérlega mikilvæg. En jafn-
þessu ári, en að njóta álíka erlendr-
ar íjárfestingar og gengur og ger-
ist ár hvert á Norðurlöndunum.
Með öðrum orðum: ef við ætluðum
að búa við sambærilegt erlent fjár-
festingarhlutfall og nágrannar
okkar á Norðurlöndunum, þyrftum
við ár hvert að fá álíka erlenda fjár-
festingu og sem nemur stækkun
álversins í Straumsvík.
Hver er skýringin?
Illt er til þess að vita hversu illa
hefur gengið að fá erlenda fjár-
festa hingað til lands. Skýringar á
því eru ábyggilega margvíslegar.
Helst hljótum við þó að nefna hina
lágu arðsemi sem almennt er hér
á landi í atvinnulífinu. Sýnt hefur
verið fram á að arðsemi í íslensku
atvinnulífi, litið yfír nokkur ár, er
margfalt minni en í ríkjum OECD.
Það þarf kannski þess vegna engan
að undra að erlendir fjármagnseig-
endur kjósi að beina fjármunum
sínum annað en til íslands til ávöxt-
unar í atvinnulífinu.
Arðsemi í íslensku
atvinnulífi, segir Einar
K. Guðfinnsson, er
margfalt minni en í
ríkjum OECD.
Á hitt er líka að líta að rekstrar-
skilyrði atvinnulífsins hafa lengst
af verið ákaflega slæm. Óðaverð-
bólga, skortur á almennum efna-
hagslegum stöðugleika og óvin-
samlegt skattaumhverfi hafa ekki
framt teljum við æskilegt að Evr-
ópuríkin taki á sig aukna ábyrgð
í því skyni að tryggja frið og stöð-
ugleika í álfunni. Norðmenn hafa
lagt sitt af mörkum og eru tilbúnir
til að aðstoða við þau verkefni sem
Vestur-Evrópusambandið kann að
taka að sér og lúta að friðargæslu,
fyrirbyggjandi ráðstöfunum og að-
gerðum í mannúðarþágu.
Norðurlönd hafa langa reynslu
af þátttöku í alþjóðlegum friðar-
gæsluverkefnum. Norðurlönd hafa
fengið tækifæri til að láta til sín
taka á sviði evrópskra öryggismála
m.a. með þátttöku í friðargæslu í
lýðveldum fyrrum Júgóslavíu og
Félagsskap í friðarþágu, sem
NATO starfrækir.
Þá samvinnu sem sex ríki tóku
forðum upp þarf nú að laga að
breyttum aðstæðum til að hún geti
þjónað hagsmunum nýrra aðildar-
ríkja í suðri og austri. Tólf ríki,
allt frá Eystrasaltsríkjunum þrem-
ur í norðri, til Kýpur og Möltu í
suðri leggja nú þunga áherslu á
að fá sem fyrst aðild að Evrópu-
sambandinu. Verkefnið er því það
að tryggja skilvirka samvinnu, lýð-
ræðisleg vinnubrögð og virka
ákvarðanatöku í Evrópusambandi
framtíðarinnar.
Það er mikilvægt fyrir hagsmuni
Noregs - sem og annarra Evrópu-
ríkja - að takast megi að finna
svör við þessum spurningum þann-
ig að unnt verði að hefja sem fyrst
eftir ríkjaráðstefnuna viðræður við
öll þau lönd, einnig Eystrasaltsrík-
in, sem óska eftir aðild að Evrópu-
sambandinu. Stækkun ESB felur í
sér sögulegan möguleika á að
skapa einingu með ríkjum og þjóð-
um Evrópu, sem allir, og þá ekki
síst við hér á Norðurlöndum, létum
okkur dreyma um á dögum kalda
stríðsins. Stækkun ESB er meira
en möguleiki;hún er söguleg nauð-
syn. Með víðtæku og krefjandi evr-
ópsku samstarfi á sviði efnahags-
og stjórnmála, getum við treyst
lýðræðið í sessi, tekið á umhverfis-
vandanum og brúað það bil sem
einkennir lífskjörin í vestri og
austri. Þannig getum við einnig
treyst grundvöllinn fyrir viðvarandi
friði og stuðlað að þróun í átt til
lýðræðis og stöðugleika í álfunni.
Höfundur er utanríkisráðherra
Noregs.
beinlínis gert það fýsilegt að festa
fé sitt í atvinnulífinu.
Á langflestum sviðum er þó opið
fyrir útlendinga að fjárfesta hér á
landi. Hér gilda sérstök lög um íjár-
festingu erlendra aðila í atvinnu-
rekstri frá árinu 1991, ásamt síð-
ari breytingum, sem skapa þann
lagaramma sem slík fjárfesting
styðst við. Svigrúm útlendinga til
fjárfestinga hér á landi á grund-
velli þeirra laga er umtalsvert. Það
er því ljóst að það skýrir ekki þær
litlu erlendu fjárfestingar sem hér
hafa orðið.
Breytingar í rétta átt
Mikil breyting hefur orðið á
starfsskilyrðum fyrirtækja hér á
landi. Efnahagslegur stöðugleiki
ríkir nú. Verðbólga er mjög lítil -
jafnvel á mælikvarða OECD.
Grundvallarbreyting hefur orðið á
skattlagningu atvinnulífs og áfram
mætti telja. Með öðrum orðum er
rekstrarumhverfi atvinnulífsins
orðið allt annað og betra og því
fýsilegra fyrir erlent áhættufjár-
magn. Það verður því að ætla að
möguleikar okkar til þess að njóta
erlendra fjárfestinga séu meiri en
fyrr.
Að undanförnu hefur líka verið
unnið skipulega að því að laða hing-
að erlenda fjárfesta. Þar er þó við
ramman reip að draga og sam-
keppni víðs vegar frá. Miklu máli
skiptir hins vegar að stjórnvöld séu
jákvæð og að þaðan komi skýr boð
um að erlendir fjárfestar séu vel-
komnir til íslands.
Höfundur er alþingismaður fyrir
Sjálfstæðisflokkinn á Vestfjörð-
um.