Morgunblaðið - 30.03.1996, Blaðsíða 37

MORGUNBLAÐIÐ
LAUGARDAGUR 30. MARZ 1996 3 7
AÐSENDAR GREINAR
Lifi fjölbreytnin
EINU sinni vorum við Íslending-
ar „öðruvísi"!
Mikið vatn hefur runnið til sjávar
og margar öldurnar streymt frá
hinum svonefndu ljósvakamiðlum
„fijálsum og ófijálsum" inní við-
tækin okkar síðan menn gátu með
nokkru stolti greint erlendum vin-
um og ferðamönnum frá því að hér
á landi væri aðeins ein útvarpsstöð
og aðeins ein sjónvarpsstöð, sem
gerði vikulega hlé á sinni stuttu
dagskrá, auk þess að loka í heilan
mánuð á sumri hveiju.
Nær undantekningarlaust þótti
útlendingum þessi sérstaða okkar
merkileg og eftirsóknarverð í æ
mettaðri heimi nútíma íjölmiðlunar.
Að vísu þurftu menn að viður-
kenna að Kaninn hefði líka sitt út-
varp og sína sjónvarpsstöð, en þær
höfðu takmarkaða útbreiðslu.
Þá var nokkuð rætt um hugsan-
Ieg (skaðleg) áhrif þessara útsend-
inga á ungdóminn og verður undir-
ritaður að viðurkenna að hafa eitt-
hvað baðað sig í þeim sjónvarps-
bláma á helztu mótunarárum sín-
um, enda uppalinn á „áhrifasvæði
hersins".
Svo bregðast krosstré ...
Það er íjarri mér að ætla eða
óska þess að við getum snúið við
og horfið aftur til „fámiðlunar",
enda verður tímans hjól ekki stöðv-
að hvað þá að því verði snúið til
baka. Sú hugsun hefur þó orðið æ
skírari í mínum kolli að hinn raun-
verulegi skaði „Kanasjónvarpsins"
hér á landi sé að hafa takmarkað
víðsýni okkar þannig að nú telja
menn ekkert gjaldgengt hér á landi
nema það sé matreitt á ensku og
helst framleitt í Hollívúdd.
íslenzkri menningu stafar ekki
mikil hætta af erlendum áhrifum
ef þau eru nægilega fjölbreytileg!
Það er einhæfnin í innfluttum
menningar- og ómenningarstraum-
um sem er íslenzkri menningu
hættulegust.
Sam-keppni
Samkeppni íslenzkra fjölmiðla,
virðist helzt felast í því að keppast
við að gera meira af því sama og
hinir. Þegar nýjar útvarpsstöðvar
fóru að skjóta upp kollinum hóf
RÚV að senda út á dægurmálarás
og allir kepptust við að spila vinsæl-
ustu lögin (samkvæmt erlendum
listum, sölutölum verzlana eða bara
eigin skilgreiningu) og fylla tóma-
rúmið á milli þeirra með „ómiss-
andi“ upplýsingum um að kynnirinn
væri „búinn að vera með okkur frá
klukkan þetta“ og „ætti eftir að
vera með okkur til kl. hitt“. Ein-
hver „fann svo upp sveitasímann"
á nýjan leik, svo nú getum við hlust-
að á annarra manna símtöl daginn
út og daginn inn. Gamli sveitasim-
inn var þó notaðar „milli vina“ en
nú þurfum við að hlusta á hvern
þann sem telur sig hafa eitthvað
merkilegt að segja við „þjóðina",
hvort sem þeir eru uppfullir af fróð-
leik eða bara fullir.
Sj ónvarpsbyltingin
Nú er sjónvarpsvæðing landsins
í algleymingi og ástæða til að óska
okkur til hamingju með allar þessar
nýfæddu rásir. En hvað er að ger-
ast í þeirri stigmagnandi sam-
keppni? Erum við ekki að fara inní
sama ferlið og útvarpsstöðvarnar
fóru í?
Það hefur til dæmis vakið at-
hygli mína hvað dagskráin er keim-
lík, en það alvarlegasta er að allt
er þetta efni úr svotil sama menn-
ingarhluta heimsins. Helzta við-
kvæðið er að ekki þýði að bjóða
fólki annað.
Mengaður miðill
í nýlegum umræðuþætti um of-
beldisefni í sjónvarpi mátti skilja
af dagskrárgerðarmönnum að hör-
gull sé á ofbeldislausu efni fyrir
sjónvarp. Að um 60 til 70% allra
kvikmynda sem bíóhúsin sýna sé
ofbeldismengað efni. Vel má vera
að svo sé en mig grunar að hlut-
Erum við ekki fullsödd
af innihaldslitlum of-
beldis- og glæpamynd-
um, spyr Arni Þorvald-
ur Jónsson, sem hvetur
til meiri fjölbreytni sjón-
varpsefnis.
fall þetta sé mun hagstæðara frið-
elskandi fólki í framleiðslu evr-
ópskra kvikmynda. Við getum líka
spurt okkur hversu myndarlega var
hundrað ára afmæli kvikmyndasýn-
inga gerð skil, t.d. með sýningum
á klassískum bíómyndum (sem
flestar eru evrópskar)?
Það er til dæmis forvitnilegt að
sjá hversu margar franskar myndir
(sérstaklega gamanmyndir) eru
endurgerðar fyrir amerískan mark-
að og nægir að nefna; La Chi-
enne/Scarlet Street, Pardon Mon
Affaire/Woman in red, Le Jouet/
The Toy, La Chévre/Pure Luck
Trois Hommes et un Couffin/Three
Men and a Baby (Cradle) og nú
nýlegasta dæmið; Neuf Mois/Nine
months. Iðulega stend-
ur ameríska kópían
frummyndinni að baki,
eins og menn geta t.d.
séð í kvikmyndahand-
bók Maltins.
Bandarískum al-
menningi er vorkunn
því hann virðist ófær
um að innbyrða erlept
myndefni, enda senni-
lega ofverndaður fyrir
slíku. Við íslendingar
erum vonandi enn van-
ir framandi tungum,
þótt sumir hafi visst
óþol gagnvart öðru en
ensku í bíómyndum.
Við látum okkur til
dæmis ekki muna um að sitja út
heilu kvikmyndirnar á japönsku
(t.d. Veldi tilfinninganna) ef tekst
að vekja áhuga okkar.
Hvers vegna fáum við ekki að
sjá meira af því úrvalsefni sem
framleitt er í Evrópu? Evrópskar
kvikmyndir eru alla jafna nær okk-
ar eigin veruleika (sem betur fer
fyrir okkur) en sú síbylja þar sem
helzt þarf að stúta einhveijum á
10 mínúndna fresti og klessa ekki
færri bíla í æsandi eltingarleik áður
en „hetjan fær stúlkuna"!
Að þora
Hvernig stendur á því að þessir
áræðnu menn, forráðamenn hinna
vaxandi sjónvarpsstöðva, sem
leggja tugi ef ekki hundruð milljóna
undir í fjölmiðlakapphlaupinu þora
ekki að veðja á fjölbreytnina? Hvers
vegna þora þeir ekki að vera „öðru-
vísi “ en hinir?
Boðskapurinn sem unga fólkið
þarfnast e.t.v. mest í dag er (á
tízkumáli) „Dare to be different“
eða „þorðu að vera öðruvísi“ (eins
og Donovan boðaði í einu laga sinna
frá ’77).
Undirritaður gerðist áskrifandi
af nýrri sjónvarpsstöð nú fyrir
stuttu og þá ekki sízt í þeirri von
að að hún yrði öllu evrópskari í
efnisvali en hinar.
Stöðin endurvarpar
auk þess nokkrum
gervihnattastöðvum og
er mér sagt að fleiri
geti hugsanlega bætzt ’
við og vonast ég vitan-
lega til þess að forráða-
menn hennar og eig-
endur hafi vit á að
veðja á gæði fremur en
magn og semja t.d. við
nokkur evrópskar
stöðvar um að endur-
varpa frá þeim, t.d. á
einni og sömu rásinni.
Ef þær stöðvar hafa
einhvern metnað til
heimsáhrifa ættu þær
að texta efnið á ensku.
Markaðsfræðingar nútímans eru
alltof uppteknir af því að eltast við
smekk fjöldans. Tilfellið er að fram-
boðið ræður ekki síður eftirspurn
en öfugt. Það er ekki hægt að ætl-
ast til þess að fólk biðji um efni sem
það þekkir ekki.
Auðvitað verður viss tregða til
að byija með hjá mörgum og vert
er að hafa í huga að góðir hlutir
gerast hægt. Margir þekkja það að
auðtekið efni, t.d. í tónlist og bók-
menntum, er oftast innihaldsrýrara
en það sem þarfnast einhverrar
athygli og yfirlegu. Óhætt er að
fullyrða að „öðruvísi" kvikmyndir
og sjónvarpsefni er það sem stór
hópur hugsandi fólks vonast eftir.
Einhvern tímann hlýtur fólk að vera
búið að fá sig fullsatt af innihalds-
lausum ofbeldis- og glæpamyndum
þar sem aðalkeppikeflið virðist vera
að segja sem minnst með sem mest-
um látum!
Ég skora á alla hlutaðeigandi að
hrista af sér hræðsluna við ímynd-
aðan „smekk fjöldans" og spila
fram trompi fjölbreytninnar eða
eins og Frakkar myndu orða það
„Vive la différence"!
Höfundur er forseti Alliance
Francaise á tslandi.
Árni Þorvaldur
Jónsson.
Sundkeppni Ólymp-
íuleika smáþjóða
í DROPUM sem birtust í Feyki
4. okt-sl. um málefni Sundsam-
bands íslands, og sundíþróttarinnar
hér á Sauðárkróki, fagnaði ég því
m.a. að Reykjavíkurborg ætlaði að
leysa vanda íþróttahreyfingarinnar
varðandi sundkeppni Ólympíuleika
smáþjóða sumarið 1997 með því
að byggja fyrir þann tíma yfir-
byggða sundlaug með 50 m braut-
um í Grafarvogi.
Ég var heldur fljótur á mér í
þessu efni því að afturkippur kom
í málið og þegar á átti að herða
treystist borgin ekki til þess að
verða við þessum óskum og raunar
kröfum. Verkefnið var of dýrt og
tíminn of stuttur. Þetta fyrirhugaða
mót og sundaðstaða í landinu hefur
valdið töluverðum umræðum og
skrifum í blöðum að undanförnu
og ýmislegt því samfara borið á
góma. Ekki ætla ég að blanda mér
beint í þær umræður en sökum
málefnisins fór ég að hugsa um
stöðu mála í þessu efni í dag. Raun-
ar hafa málefni sundsins og aðstaða
þess sem íþróttar - keppnisíþróttar
- verið mér ofarlega í huga í ára-
tugj-
A Smáþjóðaleikunum verður
keppt í tíu greinum íþrótta og er
sund ein þeirra. íslendingar hafa
verið þátttakendur í þessum leikum
og ætíð með mjög góðum árangri
og þá ekki síst í sundi, þrátt fýrir
allt.
Nú bregður svo við, að í öllum
greinum leikanna er fyrir hendi
fullkomin keppnisaðstaða, sem full-
nægja alþjóðastöðlum til stórmóta
og í flestum tilfellum margir staðir
í hverri grein - nema í sundi.
Engin fullkomin keppnislaug
fyrirfinnst á íslandi. Krafan er 50
m yfirbyggð sundlaug með átta
brautum og rúmgóðu áhorfenda-
svæði.
Hvernig stendur á þessu? Hefur
sund gleymst sem íþrótt í áratugi?
Hefur eingöngu verið litið á sund
sem heilsusamlegt og gott sumar-
sport, sem börn, fullorðnir og aldn-
ir hefðu gott af að dunda við í frí-
tímum sínum? Það skipti því mestu
máli að fyrir hendi væru heitir pott-
ar, misstórar rennibrautir, vaðlaug-
ar og jafnvel einhvers konar gos-
brunnar. Allt þetta er gott og þarft
til þess að lokka yngri sem eldri
að hollu og, að því er margir telja,
besta líkamssporti sem býðst, böð-
um og sundi.
Hvernig voru keppnisaðstæður í
öðrum íþróttagreinum fyrir 60
árum?
Sextíu ára
keppnisaðstaða
Á sl. hausti leit ég inn á bikar-
mót Sundsambands Islands í 1. og
2. deild, sem haldið var í Sundhöll
Reykjavíkur.
I mótinu tóku þátt 6 lið í 1.
deild og 7 lið í 2. deild eða sam-
tals 13 fjölmennar sundsveitir og
hafði hver deild sinn sérstaka tíma
til keppninnar. Mér kom það ekk-
ert á óvart að hvergi var pláss
fyrir mig né aðra áhorfendur.
Úmhverfis laugina hópur af sund-
fólki, sem var að reyna að sjá eitt-
hvað af keppninni ef það var ekki
sjálft þá stundina í eldlínunni. Eins
og allir, sem til þekkja, vita er
ekkert áhorfendasvæði í Sundhöll-
inni.
Þetta minnti mig á að fyrir um
60 árum var ég sjálfur keppandi
í þessari þá nýju og fallegu Sund-
höll. Ekkert hafði breyst. Enn í
dag var þetta aðalkeppnisstaður
sundfólksins í landinu. Er keppn-
isaðstaða annarra íþróttagreina í
dag hin sama og var fyrir 60
árum?
Engin fullkomin keppn-
islaug fyrírfínnst á ís-
landi, segir Guðjón
Ingimundarson, sem
hér skrifar um málefni
sundíþróttarinnar.
Uppbygging veglegra mann-
virkja á öllum sviðum íþrótta á
undanförnum áratugum ber að lofa
og fagna, líka að því er varðar al-
mennt sund. Eitt hefur þó gleymst.
Það hefur gleymst að sund er líka
keppnisíþrótt. Á því er varla nokkur
vafi.
Sundlaugar hafa verið byggðar
víða um land. Nokkrar þeirra litlar
yfirbyggðar laugar, sem auk þess
að vera almenningslaugar eru
heppilegar til sundkennslu og
grunnþjálfunar. Fleiri þessara
lauga eru þó opnar og af þeim
sökum óheppilegar til kennslu og
þjálfunar. Auk þess vart nothæfar
til sundkeppni, þótt gert sé. Jafn-
vel vegleg sundsvæði eins og Ár-
bæjarlaugin í Reykjavík, sem
kostaði meira en hálfan milljarð
króna, með öllum sínum möguleik-
um til sundleikja, hef-
ur ekki aðstöðu til
sundmóta. Þó ætlast
þjóðin til þess að sund-
fólkið standi erlendum
þjóðum á sporði
sundi.
Er sund inni- eða
útiíþrótt
Sem námsgrein í
skólum er sund innin-
ámsgrein. Auðvitað er
sund víða kennt í úti-
laugum þar sem inni-
laugar eru ekki tiltæk-
ar. Því fylgja þó ýmis
vandkvæði svo sem
vanhöld vegna veðurs
og fleira. Það þarf naumast að
rökstyðja þetta, svo augljóst er það
hverjum þeim sem hugsar á rök-
rænan hátt.
Sem keppnisíþrótt er sund einnig
inniíþrótt. Þar sem sund hefur þró-
ast sem íþrótt um lengri tíma er
aðalþjálfunartími þess haust- og
vetrarmánuðirnir og tími sundmóta
dreifður um þann tíma og fram á
vor.
Flest stórmót í sundi erlendis
fara fram í yfirbyggðum laugum,
hvort sem er vetur eða sumar.
Hugsið ykkur sundmót í opinni
laug í misjöfnu vetrarveðri, þar
sem starfsmenn eru klæddir „pól-
arklæðum“ en vesalings keppend-
urnir - kjarni mótsins - norpa í
sundfötum á ráspöllum til að stinga
sér til sunds í laugar, þar sem
kaldir vindar valda misstórum öld-
um á vatnsfletinum. Þetta eru
ástæður þess að sundmót eru hald-
in í innilaugum, þar sem þess er
kostur.
Við athugun kemur það einnig í
ljós að öflugustu sundhóparnir
koma úr innilaugunum. Þar er
grundvöllurinn lagður og þar er
hægt að beita markvissum vinnu-
brögðum í sundþjálfun .
Auðvitað er hægt og sjálfsagt
að æfa sund úti sem inni allan árs-
ins hring. Við, sem förum í sund
og veljum okkur tíma til þess, hög-
um seglum eftir vindi,
förum í sund þegar það
hentar okkur. Þann
valkost hafa hvorki
nemendur skóla né þeir
sem æfa með þátttöku
í sundmótum að
markmiði.
Sundkeppni
Ólympíuleika
smáþjóða
Komið hefur fram í
skrifum að líklega feng-
ist að halda sundkeppn-
ina í 25 m innilaug. Það
hafi raunar verið sam-
þykkt af Alþj. Ólympíu-
nefndinni.
Sundkeppni í laugum með 25
metra brautum hefur fengið aukið
vægi í heiminum á síðari árum.
Hvað er þá átt við? Eru það litlar
laugar með fjórum tveggja metra
brautum, þar sem ekkert áhorf-
endapláss er fyrir hendi? Það er
síður en svo. Auðvitað er krafan
átta brauta innilaugar með veru-
legu áhorfendasvæði.
Slíkar laugar eru ekki til á ís-
landi. Á öllu Suðvesturlandinu eru
að minni hyggju aðeins til tvær
yfirbyggðar laugar með 25 m
brautum; Sundhöll Reykjavíkur og
Sundhöll Hafnarfjarðar, báðar með
fjórar brautir og báðar án áhorf-
endasvæða. Þessar tvær laugar eru
helstu keppnislaugar landsins auk
Sundhallar Vestmannaeyja. Sigl-
firðingar eiga einnig yfirbyggða
25 metra sundhöll og hefur hús
það fram yfir áðurnefndar laugar
að við hana er dálítið áhorfenda-
svæði.
Hvaða íþrótt önnur fær því unað
að geta ekki boðið áhugasömum |
áhorfendum á sín stærstu mót?
Er líklegt að sundíþróttin vaxi
þor og geta á meðan að þannig er %
að henni búið? Hvernig verður örv- |
un sundfólks og metnaður þess
byggður upp við þessi skilyrði?
Höfundur er fyrrv.
íþróttakennari.
Guðjón
Ingimundarson