Morgunblaðið - 30.03.1996, Blaðsíða 38

38 LAUGARDAGUR 30. MARZ 1996
MORGUNBLAÐIÐ
AÐSENDAR GREINAR
Boðunaraðili -
ekki viðbragðsaðili
GUÐMUNDUR Árni Stefáns-
son þingmaður skrifar grein í
Morgunblaðið hinn 21. mars um
einkavinavædda öryggisþjónustu.
Einkafyrirtæki hafa starfað við
öryggisþjónustu um árabil hér á
landi og eru sífellt fleiri fyrirtæki
að hasla sér völl á því sviði. Sú
þróun er mjög í samræmi við það
sem gerst hefur með öðrum þjóð-
um. En það er sérstætt fyrir Is-
land hversu áhugamannafélög
hafa tekið mikinn þátt í slysa-
vörnum svo og skipulagi og fram-
kvæmd björgunarmála. Skipulag
almannavarna byggist til að
mynda að miklu leyti á samvinnu
við þessi ftjálsu samtök áhuga-
manna. í þessu ljósi gat varla
komið á óvart að tillögur nefndar
um samræmda neyðarsímsvörun
væru reistar á víðtækri samvinnu
opinberra aðila, félagasamtaka
og einkaaðila í öryggisþjónustu.
Engar athugasemdir voru heldur
gerðar þegar þær tillögur voru
birtar á sínum tíma og síðan sam-
þykktar í ríkisstjórn og á Al-
þingi. Öll málsmeðferð Ríkis-
kaupa og ráðuneytisins á sam-
starfsútboði um rekstur neyðar-
númersins var í samræmi við lög
um samræmda neyðarsímsvörun.
Samkeppnisstofnun fékk útboðið
til umfjöllunar og gerði ekki at-
hugasemd við útboðsfyrirkomu-
lagið né önnur atriði. Samkeppn-
isstofnun gerði athugasemdir við
samninginn milli ráðuneytis og
Neyðarlínunnar hf. og hefur ráðu-
neytið uppfyllt öli þau skilyrði
sem stofnunin setti m.a. um gjald-
skrá fyrirtækisins. Ráðuneytið
hafði frumkvæði að því að Sam-
keppnisstofnun fylgdist með út-
boði og samningagerð.
Guðmundi Árna hefur ekki tek-
ist að sýna fram á að óeðlilega
eða óheiðarlega hafi verið staðið
að stofnun Neyðarlínunnar hf.
Engin rök eru fyrir fullyrðingum
um að einhver hagsmunatengsl
hafi ráðið því hverjir tóku þátt í
samstarfsútboði um rekstur
Neyðarlínunnar hf. Engin rök eru
fyrir því að ekki hafi verið gætt
hagsmuna skattþegna og þeirra
sem njóta neyðarhjálpar í landinu.
Guðmundur Árni verður að
eiga það við sjálfan sig ef hann
telur að hið opinbera sé eini aðil-
inn sem geti rekið neyðarsímsvör-
un og að það sé sáluhjálparatriði
hjá honum að ríkið sjái um þenn-
an rekstur. Reynslan ein mun
leiða í ljós hvað er rétt í þeim
efnum.
Þegar ákveðið var að taka upp
eitt samræmt neyðarnúmer 1-1-2
voru þrír möguleikar á rekstrar-
formi. í fyrsta lagi að ríki og
sveitarfélög rækju neyðarlínuna,
í öðru lagi að ríki, sveitarfélög,
frjáls félagasamtök og öryggis-
fyrirtæki sameinuðust um rekst-
urinn og þriðji möguleikinn var
að fela einkaaðilum verkefnið.
Fyrir valinu varð kostur númer
tvö að ríki, sveitarfélög, Slysa-
varnafélagið og einkaaðilar í ör-
yggisþjónustu önnuðust neyð-
arsímsvörun á Islandi. Er það í
samræmi við ákvörðun ríkis-
stjórnarinnar hinn 8. febrúar
1994. Tvær meginröksemdir voru
fyrir J)ví að þessi kostur var val-
inn. I fyrsta lagi var það sú ha-
græðing og sparnaður sem ríki
og sveitarfélög nytu, í öðru lagi
að stuðla að sem víðtækastri sam-
vinna milli þeirra sem sinna neyð-
ar- og öryggisþjónustu. Þar að
auki skapast með þessu fyr-
irkomulagi góð aðstaða til þess
að koma við opinberu eftirliti með
öryggisþjónustufyrirtækjum í
þeim tilgangi að gæta hagsmuna
neytenda.
Neyðarlínan, segir
--------------^-----------
Þórhallur Olafsson,
er ekki viðbragðsaðili
heldur boðunaraðili.
Guðmundur Árni virðist eiga
erfitt með að skilja að neyðarlínan
er ekki viðbragðsaðili, heldur boð-
unaraðili sem boðar m.a. lögreglu,
slökkvilið, sjúkraflutningslið,
björgunarsveitir sem tilheyra
fijálsum félagasamtökum og
einkafyrirtæki í öryggisþjónustu.
Símtölin- eru annaðhvort flutt
beint til viðbragðsaðila eða hann
fær boð um hvar neyðaraðstoðar
er þörf. Víðast hvar í heiminum
er móttaka neyðarsímtala og
þjónusta viðbragðsaðila aðskilin.
Nærtækast er að nefna 9-1-1 í
Norður-Ameríku. Mikilvægt er að
þeir sem taka á móti neyðarsím-
tölum séu þjálfaðir á sem flestum
sviðum neyðarþjónustu og þess
vegna hefur verið leitast við að
fá slökkviliðsmenn, lögreglu-
menn, sjúkraflutningsmenn og
björgunarsveitarfólk með langa
reynslu til vinnu hjá Neyðarlín-
unni. Æskilegt er að
heilbrigðisstéttir
komi að Neyðarlín-
unni hf. og sérstak-
lega læknar sem
sinna neyðarþjón-
ustu.
Vegna stéttarfé-
lagsátaka hefur verið
erfitt að fá slökkvi-
liðsmenn til starfa hjá
Neyðarlínunni en
vonast er til að það
mál leysist fljótlega
annaðhvort með því
að einhveijir slökkvi-
liðsmenn ráði sig til
Neyðarlínunnar hf.
eða að Neyðarlínan
hf. ráði menn frá slökkviliðinu í
Reykjavík sem verktaka þannig
að þeir verði áfram starfsmenn
Reykjavíkurborgar.
Er öryggið söluvara spyr Guð-
mundur Arni. Já, öryggið er sölu-
vara og sést það best á öllum
þeim fjölda öryggisfyrirtækja sem
þegar eru starfrækt. Neyðarlínan
hf. heyrir stjórnskipulega undir
dómsmálaráðuneytið sem skipað
hefur eftirlitsnefnd til að tryggja
að uppfylltar séu þær kröfur sem
ráðuneytið setur um neyðarsím-
svörun og öryggisfyrirtæki tengd
Neyðarlínunni hf. Neyðarlínan er
að því leyti frábrugðin öðrum fyr-
irtækjum á fijálsum markaði að
ríkisendurskoðun er heimilt að
skoða reikninga fyrirtækisins og
skal fara yfir endurskoðaða reikn-
inga þess. Dómsmálaráðuneytið
hefur heimild til að ákveða hvaða
kröfur eru gerðar til Neyðarlín-
unnar hf., meðal annars í reglu-
gerð, og öryggisfyrirtækja sem
tengjast henni.
Eins og fyrr greinir var ákvörð-
un um blandaða eignaraðild tekin
í samræmi við tillögu sérstakrar
nefndar sem í voru fulltrúar frá
flestum hagsmunaaðilum, sam-
þykkt í ríkisstjórn Sjálfstæðis-
flokks og Alþýðuflokks og á Al-
þingi á grundvelli samhljóða
nefndarálits allsheijarnefndar.
Ákvörðunin um bland-
aða eignaraðild að
rekstri Neyðarlínunn-
ar byggðist einnig á
hagkvæmnissjónar-
miðum, öryggissjón-
armiðum og hags-
munum neytenda.
Guðmundur Árni
sat í ríkisstjórn þegar
málið var samþykkt
þar á grundvelli
nefndarálitsins. Einn-
ig verð ég að leiðrétta
fullyrðingar Guð-
mundar um að ríki og
sveitarfélög greiði
rúmar 400 milljónir.
Ríki og sveitarfélög
greiða tæpar 300 milljónir og
aðrir aðilar sem aðild eiga að
Neyðarlínunni hf. rúmar 300
milljónir. Með þessu móti spara
ríki og sveitarfélög a.m.k 200
millj. á þeim átta árum sem samn-
ingurinn tekur til. Þetta víðtæka
samstarf léttir óumdeilanlega
undir með ríki og sveitarfélögum.
Fullyrðingar um hið gagnstæða
fá með engu móti staðist. I lokin
er rétt að benda á, að hvernig
eignaraðild að Neyðarlínunni hf.
er háttað er ekki aðalatriði heldur
hvernig tekst til með reksturinn,
hvort almenningur fær þá þjón-
ustu sem honum ber samkvæmt
lögunum. Ekkert bendir til annars
en að þeir sem nú standa að
rekstrinum nái þeim árangri sem
vonir stóðu til.
Dómsmálaráðuneytið hefur
gert átta ára samning við Neyð-
arlínuna hf. sem byggist á sam-
starfsútboði og skýrum lagaheim-
ildum, og stendur sá samningur
óhaggaður. Mikilvægt er að sátt
sé um neyðarsímsvörun í Iandinu
og að pclitískt karp verði ekki til
að spilla fyrir því þjóðþrifamáli
sem samræmd neyðarsímsvörun
og eitt samræmt neyðarnúmer
112 er.
Höfundur er aðstoöarmaður
dómsmálaráðherra.
Þórhallur
Olafsson
Fá allar konur grindarlos í dag? Er grindarlos tískusjúkdómur sem þekktist ekki
þegar amma var ung? Þetta eru spumingar sem margir velta fyrir sér, segja
sjúkraþjálfaramir Bima G. Gunnlaugsdóttir og Osk Axelsdóttir. Þær em í
faghópi um sjúkraþjálfun sem tengist meðgöngu og fæðingu.
Sjúkra-
þjálfarinn
segir...
Grindarlos
- Hvað er
til ráða?
VERKIR vegna grindarloss tengjast
í langflestum tilfellum meðgöngu
eða tímanum eftir fæðingu. Ein-
kennin byrja oft á 20.-30. viku meðgöngu
en geta byijað fyrr.
Orðin grindarlos eða grindargliðnun
gefa í raun ekki rétta mynd af orsök eðá
eðli verkjanna. Einkennum mætti frekar
líkja við afleiðingar tognunar.
Mjaðmagrindin er samsett úr þremur
beinum sem hafa þrenn liðamót (sjá
mynd). Sterk liðbönd umlykja liðina og
hindra að mestu hreyfingar í þeim. Á
meðgöngutímanum verða margvíslegar
breytingar á líkama konunnar. Liðbönd
Birna G.
Gunnlaugsdóttir
Osk
Axelsdóttir
líkamans mýkjast vegna áhrifa hormóna.
Því geta liðir mjaðmagrindar gefið eftir í
fæðingunni.
Þegar konan þyngist og líkamsstaðan
breytist eykst einnig álag á liði og liðbönd.
Áukið álag á liðina getur haft í för
með sér verki, minnkaða hreyfigetu og
voðvabólgu. Konur finna mismikið fyrir
þessum breytingum. Sumar fá engin ein-
kenni en aðrar verða að mestu rúmliggj-
andi vegna verkja. Það er einkennandi
fyrir grindarlos að verkirnir geta komið
frá mismunandi svæðum, t.d. lífbeini,
spjaldliðum, baki, nára, mjöðmum og nið-
ur eftir lærum. Þetta getur farið eftir því
hvaða svæði eru undir mestu álagi
hveiju sinni. Verkirnir eru breytileg-
ir frá degi til dags og ekki eins allan
sólarhringinn. Þeir eru álagstengdir
og aukast við hreyfingar þar sem
ójafnt álag kemur á mjaðmagrindina.
Dæmi um það eru þegar konan geng-
ur, snýr sér í rúmi, gengur í stiga,
fer inn og út úr bíl, þrífur gólf o.fl.
En hvenær er grindarlos orðið óeðli-
legt? Hvar liggja mörkin? Þegar ein-
földustu athafnir færa daglegt Iíf
konunnar úr skorðum er hún komin
yfir mörkin.
Hvað er til ráða?
Sérhæfðar
leiðbeiningar
hjálpamörgum
konum, en aðrar
þurfa frekari meðferð.
Konan þarf m.a. að
læra að hvíla liðina,
æfa réttar hreyfingar
og finna réttar æfingar
sem hún getur gert án
þess að fá verki. Hún
getur þurft að fá hjálp-
artæki eins og veltilak
eða stuðningsbelti, en
þau hjálpa mörgum. Dag
legar athafnir og æfing-
ar eiga ekki að
valdasársauka. Ekki
er t.d. heppilegt að fara
út að ganga ef það veldur verkjum. Stund-
um koma verkirnir ekki fram fyrr en dag-
inn eftir. Konan þarf að læra að hlusta á
líkamann og taka mark á verkjunum.
Eftir fæðingu
Flestar konur losna við einkennin innan
þriggja mánaða frá fæðingu. Aðrar losna
við daglega verki en fá einkenni við álag.
Enn aðrar eru með verki í marga mán-
uði og jafnvel nokkur ár. Sá hópur er
sem betur fer ekki stór. En það er
erfitt, bæði andlega og líkamlega, að
vera með langvarandi verki og það
hefur áhrif á alla fjölskylduna. Konunni
finnst oft að hún uppfylli ekki lengur
' hlutverk sitt sem móðir, eiginkona, ein-
staklingur eða starfsmaður. Lífsmyn-
strið breytist. Því skiptir miklu máli að
fjölskyldan og fagaðilar styðji konuna sem
best.
Birna G. Gunnlaugsdóttir er sjúkraþjálfi á
Gigtlækningastöð GÍ. Ósk Axelsdóttir er
sjúkraþjálfi á Hrafnistu í Hafnarfirði.