Morgunblaðið - 30.03.1996, Blaðsíða 40

40 LAUGARDAGUR 30. MARZ 1996
MORGUNBLAÐIÐ
GREINARGERÐ
SKYRSLUR ALMANNA-
VARNA RÍKISINS
MORGUNBLAÐINU hefur bor-
ist eftirfarandi greinargerð frá sex
Súðvíkingum:
í janúar sl. kom út skýrsla á
vegum Almannavarna ríkisins um
snjóflóðin í Súðavík og Reykhóla-
sveit. í formála skýrslunnar segir
Guðjón Pedersen, fyrrverandi
framkvæmdastjóri, að í kjölfar
náttúruhamfaranna á Vestfjörðum
í janúar 1995, sem leiddu til mann-
og eignatjóns í Súðavík og á Grund
í Reykhólasveit, hafi verið talið
brýnt að taka saman heildar-
skýrslu um framkvæmd þeirra að-
gerða sem gripið var til, aðdrag-
anda að þeim og viðbúnað. A öðr-
um stað í formálanum segir að
ekki leiki vafi á því að sá mikli
hraði sem hafður var á við að
ganga frá skýrslunni komi að ein-
hvetju leyti niður á gæðum henn-
ar. Gagnasöfnun hafi farið fram á
þremur mánuðum og frágangur
skýrslunnar á næstu átta mánuð-
um. Til samanburðar bendir fram-
kvæmdastjórinn á að gagnasöfnun
og skýrslugerð vegna feijuslyssins
Estonia í Austursjó fyrir um ári
og flóðanna í Noregi í vor séu í
báðum tilfellum talin taka a.m.k.
eitt og hálft til tvö ár með gagna-
söfnun og frágangi.
Undirrituðum, sem öll misstu
ástvini sína í þessu snjóflóði í Súða-
vík, þykir ekki óeðlilegt að það
taki einhvern tíma að afla gagna
og ganga frá skýrslu sem þessari.
Hins vegar eru nú liðnir fjórtán
mánuðir frá þessum hörmulegu
atburðum og þess vegna ekki ljóst
hver sá mikli hraði er sem fram-
kvæmdastjórinn ber fyrir sig, en
það er hins vegar alveg augljóst
að þessi svokallaði hraði hefur
komið mjög niður á gæðum skýrsl-
unnar og er það einmitt tilefni
þessa bréfs.
Aður en þessi nýja skýrsla var
gerð höfðu aðrar skýrslur verið
gerðar um þessa atburði. Ein hét
Greinargerð Almannavarna ríkis-
ins um snjóflóðin í Súðavík 16.
janúar 1995 og gefin út af Al-
mannavörnum ríkisins 28. apríl sl.
Að tilhlutan Landsbjargar og
Slysavarnafélags íslands var gerð
önnur skýrsla um snjóflóðin í Súða-
vík, gefin út á sl. ári. Þar komu
fram athugasemdir við fram-
kvæmd og ábendingar um atriði
sem hugsanlega hefðu mátt betur
fara. Þar að auki hefur ýmislegt
verið um atburðina ritað og margt
komið fram, sem varpað hefur ljósi
á viðbúnað og aðgerðir og margt
sem miður fór. í þessari greinar-
gerð viljum við undirrituð beina
athyglinni að því sérstaklega, sem
snýr að viðbúnaði og atburðum
næturinnar fyrir hinn hörmulega
atburð.
í fyrri greinargerð Almanna-
varna ríkisins sem gefin var út 28.
apríl sl. koma fram ýmsar gagnleg-
ar upplýsingar. Þar kemur fram
að samkvæmt lögum um varnir
gegn snjóflóðum og skriðuföllum
hafi verið gert hættumat fyrir
Súðavík árið 1989, fyrsta snjó-
flóðahættumat á Islandi. I kjölfar
hættumatsins létu Almannavarnir
ríkisins gera frumathugun á kort-
um til snjóflóðavarna í Súðavík
með gerð mannvirkja og var
skýrsla Almannavarnanefndar rík-
isins lögð fyrir Almannavarna-
nefnd Súðavíkur í mars 1990.
Samkvæmt fundargerð af öðrum
fundi Almannavarnanefndar Súða-
víkur, sem undirrituð hafa undir
höndum, fór þessi fundur fram 9.
febrúar 1990. Þar kemur fram að
forstjóri Almannavarnanefndar
ríkisins lýsir þeirri skoðun ofan-
flóðanefndar að ekki sé mögulegt
til að bytja með að hanna og
byggja varnarmannvirki nema að
því leyti sem svarar brýnustu þörf-
um. A þessum sama fundi er bók-
að að nefndin sé sammála um að
ytra svæðið (ofan Nesvegar) hafi
forgang. Telur nefndin að garður
komi fyllilega til greina þó ekki
sé lokað á aðra möguleika. Þetta
er eins og áður segir á árinu 1990
og vitað að málefnið um hættuna
á ytra svæðinu var tekið fyrir oft-
ar og síðar á fundum Almanna-
varnanefndar Súðavíkur. Meðal
þeirra sem áttu sæti í Almanna-
varnanefnd Súðavíkur á árinu
1990 voru Elvar Ragnarsson,
slökkviliðsstjóri, Gunnar Finnsson,
hreppstjóri, og Sigríður Hrönn El-
íasdóttir, fyrrverandi sveitarstjóri.
Þau voru sammála því á árinu
1990 í febrúar að ytra svæðið ofan
Nesvegar skyldi hafa forgang og
þau sátu enn í Almannavarnanefnd
Súðavíkur á árinu 1995 eins og
fram kemur í hinni nýju skýrslu á
bls. 3.
í báðum skýrsium Almanna-
varnanefndar ríkisins kemur fram
að í Súðavík hafi ekki starfað at-
hugunarmaður með snjóflóða-
hættu samkvæmt lögum um snjó-
flóð og skriðuföll nr. 28/1985.
Samkvæmt lögunum á sveitar-
stjórn að annast ráðningu þessa
manns og það er brot á 6. gr. lag-
anna að ráða hann ekki. Hins veg-
ar kemur í Ijós að Heiðar Guð-
brandsson, sem sæti á í Almanna-
varnanefnd Súðavíkur, mun hafa
tekið að sér snjóaathuganir án
ráðningar. í eldri skýrslu Al-
mannavarnanefndar kemur fram á
bls. 5 að það mun hafa verið úrn
kl. 20.30 kvöldið fyrir hinn örlaga-
ríka atburð að umræddur Heiðar
varð var við að vindur hafði snúið
sér og telur að stefna muni í óefni
ef veðurspá rætist. Hann mun hafa
haft samband við slökkviliðsstjóra,
sem einnig á sæti í nefndinni, og
tjáð honum áhyggjur sínar. Kl.
23.59 hringir hann í sýslumann
og lýsir yfir áhyggjum af snjóflóða-
hættu. Sýslumaður mun hafa sagt
heimamönnum að þeir skyldu meta
hættuna og grípa til viðeigandi
ráðstafana þar sem hann væri fjar-
staddur og ætti ekki góðan kost á
að leggja mat á aðstæður. í skýrslu
hreppstjóra kemur fram að rétt
um miðnætti hafi hann verið í sam-
bandi við sveitarstjóra sem tjáði
honum að hún væri stöðugt í sam-
bandi við Veðurstofu íslands og
að menn þar teldu að ekki væri
hættuástand í Súðavík. Sveitar-
stjóri viðurkennir hins vegar að
hún hafi fyrst verið í sambandi við
yfirverkefnastjóra Veðurstofunnar
um kl. 1.00, en heldur því hins
vegar fram að hann hafi ekki talið
hættu á snjóflóðum í Súðavík þá,
en fylgjast þyrfti vel með. Á bls. 7
í þessari skýrslu kemur hins vegar
fram að yfirverkefnastjóri snjó-
flóðavarna Veðurstofu Islands hafi
í síðasta samtali sínu við Heiðar
Guðbrandsson látið ótvírætt í ljós
að ekki væri síður ástæða til að
hafa áhyggjur af ytra svæðinu.
Ekki hafi verið rætt um rýmingu,
en rætt um að hugsanlega ætti
að hafa samband við íbúa og t.d.
koma fram tilmælum um að fólk
héldi sig neðantil í húsum sínum.
Þar kemur einnig fram að þessi
sami yfirverkefnastjóri hafði sam-
band við þáverandi sveitarstjóra
og tjáði henni að hann og Heiðar
Guðbrandsson hefðu ekki síður
áhyggjur af ytra svæðinu (svæðinu
ofan byggðar, svæðinu ofan Tún-
götunnar), er hún spurði um snjó-
flóðahættuna í Traðargili. Sveitar-
stjórinn svaraði því til að hún áliti
það svæði í lagi og fyrst Heiðar
Guðbrandsson og yfirverkefna-
stjóri Veðurstofunnar hefðu ekki
bráðar áhyggjur af Traðargili væri
þetta „líklega í lagi“. Eftir þetta
svar lagði yfirverkefnastjóri Veð-
urstofunnar á það áherslu að kall-
aður yrði saman fundur í Almanna-
varnanefnd Súðavíkur til að fleiri
aðilar athuguðu málið og ræddu
það, en sveitarstjóri svaraði því til
að það væri ekki hægt, „það væri
ekki hundi út sigandi". Ýfirverk-
efnastjóri Veðurstofunnar spurði
þá hvort hún gæti ekki haldið síma-
fund, en sveitarstjórinn sagðist
ekki vita hvernig ætti að gera það
og spurði hann hvort hann vissi
það, en hann vissi það ekki. Niður-
staða samtalsins var sú að sveitar-
stjóri hefði samband við sýslu-
mann, en yfirverkefnastjórinn
hefði samband við vaktmann Al-
mannavarnanefndar ríkisins og til-
kynnti viðkomandi niðurstöðu
þessa samtals. í þessari skýrslu
kemur fram að yfirverkefnastjór-
inn hafi ekki nefnt „ytra svæðið“
sérstaklega í samtali sínu við vakt-
mann Almannavarnanefndar ríkis-
ins um kl. 2.25. í greinargerð sveit-
arstjóra um þetta atriði segir að
yfirverkefnastjóri Veðurstofunnar
hafi hringt í hana og tjáð henni
að aðstæður væru þannig að snjó-
flóðahætta gæti skapast en ekki
væri bráð hætta á Traðargilssvæð-
inu. Strax að þessu símtali loknu
hringdi sveitarstjóri í sýslumann
og gerði honum grein fyrir samtal-
inu við yfirverkefnastjórann. Nið-
urstaðan af því símtali var sú að
sveitarstjóri lét strax rýma hús á
Traðargilssvæðinu og hringdi í alla
Almannavarnanefnd og gerði þeim
grein fyrir því að rýma svæðið og
fundur yrði haldinn í nefndinni kl.
8 morguninn eftir. Einnig kemur
fram í skýrslunni að í samtali sveit-
arstjóra og sýslumanns kl. 2.30
um nóttina hafi niðurstaðan orðið
sú að í Traðargili væri álitin hætta
á snjóflóðum. Þetta hlýtur að
byggjast á persónulegu mati sveit-
arstjórans vegna þess að sýslumað-
ur hafði enga aðstöðu til að meta
ástandið og þetta varð niðurstaðan
þrátt fyrir greinilegar áhyggjur
annarra af ytra svæðinu og þrátt
fyrir aðvörun yfirverkefnastjóra
Veðurstofunnar til sveitarstjóra
um þetta sama atriði.
í þessari fyrri skýrslu Almanna-
varnanefndar kemur einnig fram
að sveitarstjóri segi að aldrei hafi
komið fram hjá Heiðari í samtali
sem þau áttu þarna um nóttina
að snjóflóðahættan væri á ytra
svæðinu fyrst og fremst. Þetta
segir sveitarstjóri þrátt fyrir það
að skömmu áður hafi yfirverkefna-
stjóri Veðurstofunnar rætt einmitt
um áhyggjur sínar út af ytra svæð-
inu. Hins vegar stendur uppúr í
skýrslunni að sveitarstjóri neitaði
þrátt fyrir þetta að hafa fund fyrr
en kl. 8 um morguninn vegna veð-
urs.
í skýrslu þessari kemur fram
að samkvæmt skipulaginu fari lög-
reglustjóri með framkvæmd við-
vörunar til íbúa og hreppstjóri i
umboði hans í tilfelli Súðavíkur.
Viðvörun til íbúa vegna snjóflóða-
hættu byggist á mati Veðurstofu
íslands og staðlægu mati athugun-
armanns og Almannavarnanefndar
á hættum sbr. neyðaráætlun Al-
mannavarna Súðavíkur. Sam-
kvæmt skýrslunni bárust engar
upplýsingar Almannavörnum ríkis-
ins um snjóflóðahættu í Súðavík
fyrr en kl. 2.25 og þá frá yfirverk-
efnastjóra Veðurstofunnar. Er í
þeirri tilkynningu eingöngu talað
um snjóflóðahættu neðan Traðarg-
ils. Þar kemur fram að ekki er
annað að sjá en að hreppstjóri
hafi verið tiltölulega aðgerðalaus
þessa nótt. Hann hafi beðið eftir
viðbrögðum Almannavarnanefnd-
ar og sætt sig í raun við það að
fundi nefndarinnar yrði frestað til
kl. 8 um morguninn að eindregnum
tilmælum sveitarstjóra, þ.e.a.s. það
kemur greinilega í ljós að sveitar-
stjóri leggur þetta mat á hættu-
ástandið sjálfstætt hvað varðar
ytra svæðið og þvert gegn ráðlegg-
ingum og leggst gegn því að halda
fund Almannavarna fyrr en um
morguninn. Það er ekki annað að
sjá en að sýslumaður leggi höfuðá-
herslu á Traðargilssvæðið vegna
þessarar afstöðu sveitarstjóra enda
hafi sýslumaður lýst því yfir áður
að hann væri ekki í standi til að
meta ástandið sjálfur úr fjarlægð
og heimamenn yrðu að gera það.
Það er því ákvörðun sveitarstjóra
að hafast ekki frekar að þarna um
nóttina.
I skýrslunni kemur fram að
bæði Heiðar Guðbrandsson, eftir-
litsmaður og hreppstjórinn, sem
samkvæmt skipulagi Almanna-
varna á að sjá um framkvæmd
viðvörunar í Súðavík og er jafn-
framt yfirmaður Almannavarna-
nefndar Súðavíkur í umboði lög-
reglustjóra, hafi báðum verið
kunnugt um það mat Heiðars fyrir
kl. 3.00 um nóttina að hættuástand
gæti verið á „ytra svæðinu" og
samkvæmt skýrslunni ákveði hann
og hreppstjóri að kalla nefndina
saman, en gera það ekki vegna
ágreinings við formann, þrátt fyrir
að hreppstjóri hafi æðsta vald til
þess sem umboðsmaður lögreglu-
stjóra á svæðinu.
M.ö.o.: Fyrri skýrsla Almanna-
varnanefndar ríkisins gefur svo
óyggjandi til kynna handvömm,
vanmat og rangfærslur umrædda
nótt af hálfu þeirra sem ábyrgð
báru á, að það verður aldrei fyrir-
gefið. Hins vegar bregður svo við
að í hinni nýju skýrslu er talsvert
gert af því að reyna að þvo þessa
bletti af málinu. Þar að auki eru
rangfærslur og ónákvæmni af slík-
um toga að augljóst er að málið
þarfnast nýrrar rannsóknar og það
af hlutlausum aðilum.
Á bls. 5 í nýju skýrslunni segir
að snjóflóðahættumat fyrir Súða-
vík geri ráð fyrir að öll efri húsa-
röðin við Nesveg sé innan hættu-
svæðis auk leikskólans, en að línan
lægi að öðru leyti meðfram efri
húsaröðinni við Túngötu. Hættu-
svæðið sveigi síðan niður að sjó frá
Húseigendur
-húsfélög
-verkkaupar
Samtökum iönaöarins berast reglulega kvartanir
vegna óprúttinna viðskiptahátta verktaka sem hafa
hvorki fagréttindi né fagþekkingu, bjóöa nótulaus
viöskipti og leggja ekki fram verklýsingu eöa gera
verksamning. Aö gefnu tilefni vilja Samtök iðnaðarins
leggja áherslu á eftirfarandi:
Skiptiö viö fagmann. Samkvæmt iðnlöggjöfinni
skulu verktakar í löggiltum iðngreinum hafa meistara-
réttindi.
Foröist ólöglega þjónustu. Nótulaus viöskipti
eru ólögleg og gera kaupanda verks eöa þjónustu
réttlausan gagnvart verktaka.
Gerið ráö fyrir endurgreiöslu viröisaukaskatts.
Virðisaukaskattur af vinnu viö nýbyggingar, endur-
bætur og viögeröir á íbúðarhúsnæði fæst endur-
greiddur hjá skattstjórum. Eyöublöö þess efnis fást
hjá skattstjóra og á skrifstofu Samtaka iönaöarins
sem jafnframt veita aðstoð viö útfyllingu.
Giröiö fyrir hugsanlegan ágreining viö uppgjör.
Mikilvægt er aö fá verklýsingu meö tilboði og gera
verksamning, aö öörum kosti hefur kaupandi ekkert í
höndunum yfir þaö sem hann er aö kaupa.
Stööluð verksamningsform fást á skrifstofu Samtaka
iðnaðarins.
Samtök iðnaðarins ráðleggja fólki að leita
upplýsinga um verktaka áður en samningur er
gerður. Hjá Samtökum iðnaðarins og meistara-
félögum fást upplýsingar um hvaða meistarar og
verktakar eru félagsbundnir.
SKIPTIÐ
AÐEINS VIÐ
FAGLEGA
VERKTAKA!
SAMTOK
IÐNAÐARINS