Morgunblaðið - 16.05.1996, Blaðsíða 10

FNWH****
10 FIMMTUDAGUR 16. MAÍ 1996______________________________________________________________MORGUNBLAÐIÐ
FRÉTTIR
Taktu mynd af mér!
SJALDAN er reynt að koma í veg
fyrir að ljósmyndarar Morgun-
blaðsins vinni störf sín. Þessi kött-
ur, sem varð á vegi Asdísar As-
geirsdóttur, var þó ekki á því að
hleypa henni framhjá, heldur velti
sér við fætur hennar, þar til hún
lét undan og smellti af honum
mynd. Þá stóð hann upp, sperrti
rófu og gekk keikur á brott.
Athugasemd
frá Orkustofnun
MORGUNBLAÐINU hefur borist
eftirfarandi frá Jakobi Björnssyni,
orkumálastjóra:
„í frétt í Morgunblaðinu mið-
vikudaginn 15. maí sl. er haft eftir
iðnaðarráðherra að hann hafi sagt
í umræðum á Alþingi að tilgangur-
inn með ráðgerðum breytingum á
Orkustofnun væri m.a. „að tryggja
að meiri fjármunir verði til ráðstöf-
unar til beinna rannsókna en nú
eru, þrátt fyrir hugsanlegan sam-
drátt í fjárveitingum á næsta ári,
í stað þess að reka stjórnsýslustofn-
un og eyða peningum í utanlands-
ferðir og nokkuð bruðl í rekstri."
í tilefni af þessari frétt vill Orku-
stofnun taka eftirfarandi fram:
1. Orkustofnun er, eins og aðrar
ríkisstofnanir, undir endurskoðun
Ríkisendurskoðunar. í árlegum
greinargerðum hennar hefur aldrei
nokkru sinni verið gerð athuga-
semd um fjármálaiega óreiðu í
rekstri Orkustofnunar eða eitthvað
það sem kalla mætti „bruðl“.
2. Iðnaðarráðuneytið, sem stofn-
unin heyrir undir, hefur aldrei gert
athugasemdir við fjármálalegan
rkstur stofnunarinnar.
3. Yfir Orkustofnun er sérstök
stjóm sem ráðherra skipar. Hún
fer í umboði hans reglubundið yfir
verkefna- og fjárhagsáætlanir
stofnunarinnar og hún þarf að sam-
þykkja slíkar áætlanir til að þær
öðlist gildi. Frá stjórn hefur aldrei
komið athugasemd um neinskonar
fjármálaóreiðu.
4. Orkustofnun hefur aðeins einu
sinni sótt um aukafjárveitingu og
þá til að mæta sérstökum útgjöld-
um sem iðnaðarráðuneytið gaf
henni fyrirmæli um að taka á sig
en voru ekki á fjárhagsáætlun
hennar.
5. Allar utanferðir sem Orku-
stofnun greiðir eru farnar sam-
kvæmt sérstakri skriflegri heimild
sem bæði orkumálastjóri, þ.e. for-
stjóri stofnunarinnar og iðnaðar-
ráðuneytið þrufa að samþykkja
hveiju sinni. Orkustofnun sendir
ekki menn utan nema orkumála-
stjóri telji það nauðsynlegt. Mörg-
um beiðnum einstakra starfsmanna
um slíkar ferðir er synjað.
6. Ríkisendurskoðun hefur aldrei
gert athugasemdir við kostnað
Orkustofnunar af utanferðum."
Ólafur Egilsson eftir fund með tyrkneska dómsmálaráðherranum
Ahugi á að eðlilegar lykt-
ir fáist hið allra fyrsta
Á FUNDI með Ólafi Egilssyni,
sendiherra íslendinga í Tyrklandi,
sýndi dómsmálaráðherra Tyrk-
lands skýran áhuga á því að eðlileg-
ar lyktir fengjust í forræðismáli
Sophiu Hansen hið allra fyrsta.
Ólafur segir að dómsmálaráðherr-
ann hafi vakið athygli á lagalegum
úrræðum við málareksturinn og
heitið fullum stuðningi við réttar-
framkvæmdina. Nú bíður Ólafur
eftir að ná fundi utanríkisráðherra
Tyrklands í Ankara.
Ólafur segist hafa farið ítarlega
yfir forræðismálið á tveimur fund-
um með Hasíp Kaplan, lögmanni
Sophiu í Istanbúl, áður en komið
var til Ankara. „Eg átti svo fund
með tyrkneska dómsmálaráðherr-
anum Mehmet Agar í dómsmála-
ráðuneytinu í gærmorgun [þriðju-
dagsmorgun]. Hann sýndi erind-
rekstri íslenskra stjórnvalda þann
velvilja að koma sérstaklega í ráðu-
neytið til þess að við gætum hist
fljótt eftir komu mína hingað. Ann-
ars var hann að fara út á land,“
sagði hann.
Hann sagði að gott tækifæri
hefði gefist til að fara yfir kjarna-
atriði málsins á hálfrar stundar
löngum fundi með ráðherranum.
„Agar, dómsmálaráðherra, var áð-
ur æðsti yfirmaður lögreglumála í
Ankara og Istanbúl. Hann þekkti
því nokkuð til málsins fyrir. Honum
kom á óvart að heyra að á sex ára
tímabili hefði Sophia aðeins verið
með dætrum sínum í 19 klukku-
stundir þrátt fýrir það að dómstóll-
inn í Istanbúl hefði lengst af þessa
tímabils úrskurðað henni um-
gengnisrétt við börnin.“
Bjartsýnni en áður
„Ut úr fundinum kom annars
vegar að dómsmálaráðherra benti
á lagaleg úrræði varðandi mála-
reksturinn sem hann taldi vænlegt
að reyna, en staðfest var á fund-
inum að brot á umgengnisrétti
væri saknæmt samkvæmt tyrk-
neskum lögum og varðaði fangels-
isrefsingu þegar um ítrekuð brot
væri að ræða. Hins vegar hét ráð-
herrann því að veita fullt liðsinni
sitt varðandi réttarframkvæmdina.
Hann áréttaði það sem raunar var
kunnugt, að samkvæmt stjórnar-
skrá Tyrklands, eins og annarra
ríkja, geti framkvæmdavaldið ekki
hlutast til um störf dómstóla,"
sagði Ólafur og hann tók fram að
afrakstur fundarins væri til nánari
íhugunar og athugunar hjá þeim
sem næstir stæðu Sophiu.
Eftir fundinn sagðist Ólafur
bjartsýnni en áður á að eitthvað
gæti rofað til í málinu á næstunni.
Fyrirheit ráðherrans um stuðning
styrkti stöðuna fyrir Sophiu og
dætur hennar. „Þetta er í fyrsta
skipti sem unnt hefur verið að
ræða mál Sophiu og dætra hennar
Söfnun til styrktar
Sophiu Hansen
Loforð
fyrir 12
milljónum
ALLS hefur verið safnað loforðum
fyrir framlög að verðmæti um 12
milljónir króna til styrktar Sophiu
Hansen frá því sl. föstudag. Lands-
söfnun vegna forræðismáls Sophiu
í Tyrklandi fór fram á öllum út-
varpsstöðvunum þann dag.
María Normann, þjónusturáð-
gjafi í Búnaðarbankanum, sagði
að framlagsloforð hefðu haidið
áfram að berast eftir að formlegu
söfnuninni lauk og myndu væntan-
lega fara yfir 12 milljónir. Loforðin
voru til helminga í gegnum gíró-
seðla og greiðslukort. Gíróseðlarnir
voru sendir út á mánudag.
Búnaðarbankinn er fjárgæsluað-
ili söfnunarinnar. Þeir sem ekki
náðu inn í söfnuninni geta lagt
framlög til stuðnings Sophiu inn á
bankareikning nr. 9000 í Búnaðar-
banka Íslands í Kringlu.
við dómsmálaráðherra Tyrklands
og jákvæðar undirtektir hans eru
þess vegna mikils virði," sagði hann
og tók fram að ráðherranum hefði
fundist með ólíkindum að forræðis-
málið skyldi hafa þróast eins og
það hefði gert. Hann sagði að gert
væri ráð fyrir að íslensk yfirvöld
yrðu áfram í sambandi við dóms-
málaráðherrann vegna málsins.
Með Ólafi á fundinum var Faruk
Okandan aðalræðismaður íslend-
inga í Ankara í Tyrklandi. Hann
hefur ásamt Miinir Hamamcioglu,
ræðismanni íslendinga í Istanbúl,
veitt aðstoð vegna málsins.
Afhendir bréf
frá Halldóri Ásgrímssyni
„Ég bíð þess núna að heyra frá
utanríkisráðuneytinu um það hve-
nær ég geti hitt annaðhvort ráð-
herrann Emre Gönensay eða ein-
hvern af æðstu mönnum ráðuneyt-
isins til þess að afhenda bréf, sem
ég hef meðferðis frá Halldóri Ás-
grímssyni, utanríkisráðherra, þar
sem hann gerir ítarlega grein fyrir
málinu og óskar eftir eindregnum
stuðningi við að fá málinu lokið á
farsælan hátt án frekari tafa,“
sagði Ólafur. Hann sagðist því til
viðbótar hafa gert ráðstafanir til
að hitta starfsbræður sína í Ankara
í ferðinni.
Ólafur sagði að stjórnmála-
ástandið í Tyrklandi hefði ekki
hindrað erindi hans. „Það er mikið
skrifað í tyrknesku blöðin um
stjórnmálaástandið og ásakanir
sem hafa verið bornar á fyrrver-
andi forsætisráðherrann Tanzu
Ciller og sömuleiðis liggur nú fyrir
úrskurður stjórnlagadómstóls
Tyrklands um að ekki hafi verið
staðið rétt að atkvæðagreiðslu í
þinginu þegar leitað var eftir stuðn-
ingi þess við myndun ríkisstjórnar-
innar. Þannig að nokkur óvissa
hvílir yfir framtíðarsamstarfi
stjórnarflokkanna tveggja, en þó
búast viðmælendur hér við að
stjórnin muni sitja enn um sinn.
Ástandið hefur ekki hindrað neitt
minn erindrekstur hérna.“
Stjórn Sérfræðingafélags íslenskra lækna um frumvarp til laga um rétt sjúklinga
Réttur til heilbrigð-
isþjónustu skertur?
MORGUNBLAÐINU hefur borizt
eftirfarandi yfirlýsing frá stjórn
Sérfræðingafélags íslenskra lækna:
„Nýlega var lagt fram á Alþingi
stjórnarfrumvarp til laga um rétt-
indi sjúklinga en markmið þess er
„að tryggja sjúklingum tiltekin rétt-
indi í samræmi við almenn mann-
réttindi og mannhelgi og styrkja
þannig réttarstöðu þeirra gagnvart
heilbrigðisþjónustunni og styðja
trúnaðarsambandið sem ríkja ber
milli sjúklinga og heilbrigðisstarfs-
rnanna" (1. grein). Ef frumvarp
þetta verður að lögum í óbreyttri
mynd mun réttur sjúklinga og
landsmanna allra skerðast, ekki síst
vegna þess að frumvarpið blandar
fjárhagslegum hagsmunum þriðja
aðila (fjárveitingavaldsins) inn í
ákvarðanir um líf og heilsu sjúkl-
inga. Jafnframt dregur frumvarpið
úr mikilvægi starfs og ábyrgðar
lækna og trúnaðarsambands þeirra
við sjúklinga.
Frumvarp þetta er samið af 8
manna nefnd (fjórir hjúkrunarfræð-
ingar, einn læknir, einn lögfræðing-
ur, félagsráðgjafi og fulltrúi frá
Neytendasamtökunum). Enginn
klínískur læknir starfaði í nefndinni
og ekki hefur verið leitað til Sér-
fræðingafélags íslenskra lækna um
álitsgerð. Nefndin mun hafa starfað
undir miklum þrýstingi, sem að
hluta til kann að skýra éndanlegt
útlit frumvarpsins.
Nokkur dæmi skulu tekin hér um
meinbugi á frumvarpinu: 3. grein:
„Sjúklingur á rétt á fullkomnustu
meðferð sem á hverjum tíma er völ
á að veita innan þéss fjárhags-
ramma sem heilbrigðisþjónustunni
er sniðinn á hveijum tíma. Sjúkling-
ur á rétt á meðferð og aðbúnaði
sem miðast við ástand hans, aldur
og horfur á hveijum tíma...“ Þetta
ákvæði stangast á við almennt sið-
ferði og 19. grein sama frumvarps,
sem segir að forgangsröðun skuli
fyrst og fremst byggjast á læknis-
fræðilegum sjónarmiðum.
20. grein: „Þrátt fyrir að byggt
sé á skiptingu landsins í heilsu-
gæsluumdæmi samkvæmt lögum
um heilbrigðisþjónustu getur sjúkl-
ingur leitað til þess heilsugæslu-
eða heimilislæknis sem honum
hentar best. Sjúklingur velur sér-
fræðing þegar slíkrar þjónustu er
þörf...“ I þessari grein er opnaður
möguleiki til setningar reglugerðar
sem takmarki rétt sjúklinga til þess
að leita beint til sérfræðinga með
því að opinberir aðilar skilgreini
hvenær slíkrar þjónustu sé þörf eða
hver eigi að meta það. Samkvæmt
fyrirliggjandi lögfræðilegu áliti
væri skerðing á valfrelsi sjúklinga
eða mismunun milli lækna brot á
stjórnarskrá og stjómsýslulögum.
21. grein. „... Sjúklingur skal
reyna eftir megni að fylgja fyrir-
mælum læknis og annarra heil-
brigðisstarfsmanna...“ Sjúklingur-
inn verði lögþvingaður til þess að
fara að tilmælum læknis sem hann
leitar þó til af fijálsum vilja. Ákvæði
sem þetta setur lækninn í drottn-
andi stöðu yfir sjúklinginn, sem er
alls óásættanlegt fyrir þá sem til
læknis þurfa að leita sem og fyrir
læknana sjálfa.
Auk þeirra atriða frumvarpsins,
sem hér að ofan eru dregin fram
sérstaklega, eru á frumvarpinu
fleiri alvarlegir meinbugir, þ. á m.
ákvæði sem skaðleg eru mikilvæg-
um vísindalegum rannsóknum,
óframkvæmanleg ákvæði um
sjúkraskrár auk orðalags, sem
dregur úr mikilvægi og ábyrgð
lækna.
Læknar hafa í þúsundir ára þró-
að siðalögmál, með það að mark-
miði fyrst og fremst að tryggja að
hagsmunir sjúklinga séu ætíð hafð-
ir í fyrirrúmi, en hagsmunir lækn-
anna sjálfra (eða annarra aðila)
verði ekki látnir hafa áhrif á
ákvarðanir sem varða líf og heilsu
einstakra sjúklinga. í samræmi við
siðamál lækna var á 34. heimsþingi
lækna í Lissabon 1981 samþykkt
yfirlýsing, sem á að tryggja rétt
sjúklingsins. I yfirlýsingunni kemur
fram siðfræðileg hugsun lækna í
aldanna rás, en yfirlýsingin er enn
í fullu gildi: „Þó að læknir beri
kennsl á að fyrir geti legið raunhæf-
ur, siðfræðilegur eða lögfræðilegur
vandi, ber honum ávallt að breyta
samkvæmt samvisku sinni og ávallt
í þágu bestu hagsmuna sjúklings-
ins. Eftirfarandi yfirlýsing felur í
sér sum þau meginréttindi, sem
læknstéttin leitast við að veita
sjúklingum. Hvenær sem löggjöf
eða stjórnvaldsaðgerð sviptir sjúkl-
inga þessum réttindum, ber lækn-
um að leitast við með viðeigandi
ráðum að tryggja eða endurheimta
þessi réttindi.
a. Sjúklingurinn á þann rétt, að
vera fijáls að því að velja sér lækni.
b. Sjúklingurinn á þann rétt, að fá
meðferð hjá lækni, sem er fijáls
að því að taka klínískar og siðfæði-
legar ákvarðanir án utanaðkomandi
afskipta. c. Sjúklingurinn á þann
rétt, að vænta þess að læknir hans
virði trúnað um allar upplýsingar
er varða læknisfræðileg atriði og
einkahagi. d. Sjúklingurinn á þann
rétt, að fá að deyja með sæmd. e.
Sjúklingurinn á þann rétt, að taka
við eða hafna andlegri eða siðrænni
sefjun, þar með talinni hjálp prests
hlutaðeigandi trúardeildar."
Einn mikilvægasti þáttur sjúkra-
þjónustu er trúnaðarsamband lækn-
is og sjúklings. Trúnaðarsambandið
er sterkast sé sjúklingurinn fijáls
að því að velja þann lækni sem
hann kýs, en sú er stefna Læknafé-
lags íslands. Ástæðulaust og var-
hugavert er að dreifa þeirri ábyrgð,
sem læknirinn tekur á sig við mynd-
un þess sambands, þótt vissulega
kom> oft fjölmargir aðilar að heild-
arúrlausn vandamáls sjúklingsins.
Lagafrumvarp ríkisstjórnarinnar
felur í sér réttindaskerðingu fyrir
sjúklinga og hvetur stjórn Sérfræð-
ingafélags íslenskra lækna til þess
að afgreiðslu frumvarpsins verði
frestað og tíminn nýttur til þess að
vinna að frumvarpsgerð þar sem
réttindi sjúklinga séu tryggð með
raunhæfum hætti. í þeim tilgangi
verður að leita samráðs við fulltrúa
og samtök allra þeirra aðila, sem
frumvarpið snertir með einum eða
öðrum hætti.“