Morgunblaðið - 16.05.1996, Blaðsíða 32

32 FIMMTUDAGUR 16. MAÍ 1996
MORGUNBLAÐIÐ
LISTIR
Innsetningar
TUMI Magnússon: „Pappi, lasagne, slímhúð. Tölvumynd 1996
MYNDLIST
Nýlistasafnið
MÁLVERK-
INNSETNINGAR
Tumi Magnússon, Stefán Rohner,
Magnea Þ. Ásmundsdóttir, IUugi
Jökulsson. Opið alla alla daga frá
14-18. Til 19 maí.
Aðgangur ókeypis.
INNSETNINGAR (installati-
on), ásamt nákvæmum útlistun-
um á samsetninum myndverka,
virðist efst á baugi meðal ungra
í dag. Svo er það hugblærinn og
andrúmið í kringum verkin sem
skipta drjúgu máli, líkast sem
það hafi ekki alltaf verið við til-
urð listaverka. Hægast er að
vera því sammála, að hér sé á
ferð hliðstæða, afmörkun og/eða
framlenging á hugtakinu um-
hverfislist (environment), en list-
in kallar alltaf á nýjar skilgrein-
ingar og ný hugtök til að rétt-
læta og undirstrika að um.fersk-
an og gildan framníng sé að
ræða. Uppsláttarbækur skil-
greina gjörningana á svipaðan
veg sem listilega uppsettan bún-
að eða innsetningar í rými, sem
höfði til skoðandans og leiði til
aðskiljanlegra viðbragða hjá hon-
um. Aldarfjórðungsgamlar bæk-
ur um nýlistir geta þó ekki um
Installation sem hugtak í sjónlist-
um dagsins. Um leið og skilgrein-
ingin „Installation" hefur sótt
fram sem aldrei áður, er fyrrum
tískuorðið „Environment" mun
minna notað er svo er komið, og
nú er að sjá hvaða nýyrði komi
næst til að varpa ljóma á athafn-
imar, því satt að segja er innsetn-
ing að verða full klisjukennd skil-
greining á skapandi athöfnum.
Menn reyna stöðugt að end-
urnýja framníngana og þannig
er athöfnin að mála komin í leik-
inn og nú er liturinn og málverk-
ið að vissu marki orðið að um-
hverfislist, (sem það hefur alltaf
verið í mínum huga) eða á ég
að biðjast velvirðingar og segja
„innsetningu“.
Þannig má skilgreina athafnir
Tuma Magnússonar í forsal Ný-
listasafnsins, sem hann nefnir
„Sósur“, á hvorn veginn sem
menn vilja eða eftir þeim forsend-
um sem þeir gefa sér, en gjörn-
ingurinn leiðir naumast til
óvæntra viðbragða. Meðtaka má
hann sem eins konar sjónrænan
eða „optískan“ inngang að því
sem við blasir er inn í gryfjusal-
inn er komið, en þar hlýtur skoð-
andinn að taka við sér, því um
er að ræða mun öflugari skírskot-
un. Nú eru málaðir dúkarnir öllu
hnitmiðaðari en áður gerðist hjá
þessum listamanni og stígandinn
á myndfletinum markvissari, hið
þokukennda yfirborð hefur vikið
fyrir tærari myndhugsun. Má það
vera ein sönnun þess að þekking
og þjálfun í listum sé ekki af
hinu vonda þrátt fyrir allt.
Nöfnin koma manni þó
spanskt fyrir sjónir, en munu trú-
lega vera réttlæting á virkt yfir-
borðsins og sannanlegt framlag
listamannsins til andfagurfræði
dagsins, en þó er gott að hafa
þau í öllu nafnaleysi tímanna;
„Koppafeiti, vaselín, eyrnamerg-
ur og hor“ (2) „Rósablöð, ilm-
vatn, slímhúð og parmasanostur"
(4) „Hrosshár og sígarettureyk-
ur“ (6).
Allt eru þetta listilega málaðir
flekar með sterkum vísunum og
skírskotunum, einkum hinn síð-
astnefndi og er langt síðan mað-
ur hefur séð jafnvel unnin verk
á þessum stað og í ljósi þess má
álíta Tuma mjög vaxandi lista-
mann.
Vel teknar Ijósmyndir Stefáns
Rohner á palli skera sig ekkert
úr því sem áður hefur sést á
þessum stað og er frekar að hug-
urinn leiti til upphafsára SÚM
hreyfingarinnar, því þótt frá-
gangurinn sé ólíkt betri er hug-
myndin að baki svipuð.
- Það er svo full blönduð inn-
setning sem við blasir í SÚM
salnum, og framið hefur Magnea
Þ. Ásmundsdóttir, þótt samræmi
finnist í hugsuninni að baki. Það
eru svo miklar fjarlægðir og and-
stæður í hinni löngu röð tifandi
vísa á vinstri vegg og dagblaða-
hrúgunnar á gólfinu og svo upp-
límingarinnar á hægri vegg.
Hugmyndin, sem nefnist „spegill
spegill . . .“ er fullgild og at-
hyglisverð en skilaboðin til skoð-
andans eru ekki nægilega skýr
og afdráttarlaus að mínu mati.
- Yfirleitt h’afa það verið
hljóðlátar og prúðar innsetningar
sem sérstakir gestir safnsins
hafa verið með í setustofunni,
þótt í einstaka tilviki hafi það
skeð að manni hafi fundist þær
markverðast af því sem til sýnis
var þá stundina. Að þessu sinni
er alveg víst að innsetning Illuga
Eysteinssonar stelur senunni á
efri hæðunum.
Illugi nefnir framlag sitt „Ei-
ríkur Smith og ég“ og er verkið
sett upp sem viðræður milli
tveggja greina innan listarinnar,
eins og það heitir. Gerandinn
hefur borið mikið í verk sitt
ásamt því að útskýra athafnir
sínar á einblöðungi. Annars veg-
ar er það höggmyndin í sígildri
framsetningu, þar sem áhorfand-
inn og hluturinn eru jafnir. Tveir
hlutir aðskildir frá umhverfi sínu,
sjálfstæðar einingar þar sem
hluturinn er veginn og metinn
að stærð og umfangi. Hins vegar
umhverfislistaverkið eða innsetn-
ingin þar sem áhorfandinn geng-
ur inn í verkið. Verkið er bundið
stað og tíma vegna þess að um-
hverfi þess hefur áhrif á verkið.
Ekki bara stærð þess og fyrirferð
heldur getur umhverfið haft áhrif
á hugmyndina að baki verksins.
Stundum er verkið svar eða við-
brögð við aðstæðum sem það sit-
ur í.
I höggmyndalist fornaldar
voru menn sér einmitt mjög með-
vitaðir um báða þættina. Hið
auða rými, að viðbættum tíman-
um, var jafn mikilvægt fyrirferð-
inni, og jafnframt hluti hennar.
í tímans rás hafa kenningasmiðir
og títupijónafræðingar kæft með
grunnhyggnum fræðum svo
mörg einföld sannindi, svo sem
o g speki Platons um uppeldi í list-
um, sem endurreisnin hóf til vegs
aftur með mjög sýnilegum ár-
angri. Tilraunin til aðgreiningar
þessara tveggja skyldu hugtaka
er því dæmd til að mistakast, en
hins vegar er þetta mjög vönduð
innsetning sem vekur upp við-
brögð og skyldi þá ekki tilgangin-
um náð?
Bragi Ásgeirsson
úrval af trjám, runnum og sumarblómum
Einnig: Gróðurmold, kurl, blómapottar, áburður,
plöntulyf, upplýsingarit, verkfæri o.fl.
9S«VOMSt$ðÍn
plöntusalan í Fossvogi
Sumarblóm pr. stk. kr. 38
Blómstrandi runnar
frá kr. 590
Himalajaeinir
kr. 990
Fossvogsbletti 1 (fyrir neðan Borgarspítala) Opið kl. 8 -19. helgar kl. 9 -17. Sími 5641777
• HOLLENSKUR sérfræðingur
hefur nú komist að þeirri niður-
stöðu að óundirrituð teikning af
konu sem gengur með barn í
fangi eftir vegarslóða í roki, sé
eftir Vincent van Gogh. Það var
Sjraar van Heugten við Van
Gogh-safnið í Amsterdam sem
kvaðst telja teikninguna eftir
meistarann en sérfræðinganefnd
hafði lýst hana fölsun er hún var
tekin til skoðunar á fjórða ára-
tugnum. Teikningin er unnin
með blýanti, krít og vatnslit.
• SÆNSKA tónskáldið Franz
Berwald (1796-1868) deildi kröft-
um sínum á milli margra og
ólíkra hluta. Auk þess að semja
tónlist, fékkst hann við bæklun-
arlækningar, blés gler og skrif-
aði töluvert um félagsleg mál-
efni. Nú hafa tónsmíðar hans
vakið áhuga manna að nýju á
Berwald, sem fullyrt hefur verið
að hafi verið eitt helsta tónskáld
Svía. Nýverið kom út á breska
merkinu Hyperion tvöfaldur
geisladiskur nieð helstu sinfón-
ísku verkum hans. Sinfóníu-
hljómsveit sænska útvarpsins
leikur undir stjórn Roy Goodman
allar fjórar sinfóníur hans og
hluta úr tveimur óperum, „Es-
trella de Soria“ og „Drottning-
unni af Golconda". Tónlist Ber-
wald, sem var samtímamaður
Rossinis og Schubert, hefur verið
lýst sem blöndu ítalsks léttleika
og þýskrar rómantíkur.
• BRESKI leikarinn F. Murray
Abraham fær heldur slælega
dóma fyrir leik sinn f verki Jam-
es Goldmans um Tolstoj, sem
sýnt verður í The Aldwych í
London fram í lok júlí. Abraham,
sem þekktastur er fyrir hlutverk
Salieris í kvikmyndinni Amad-
eus, fær þann dóm í The Inde-
pendent&ð leik hans skorti alla
þyngd og kraft. Þá þykir leik-
dómaranum Htið spunnið í leik-
ritið, sem fjallar um síðustu árin
í ævi stórskáldsins rússneska, og
segir það falla í þá gryfju að
„halda að það sé leikrit".