Morgunblaðið - 16.05.1996, Blaðsíða 52

52 FIMMTUDAGUR 16. MAÍ 1996
MORGUNBLAÐIÐ
4
AÐSENDAR GREIIMAR
FYRIR GARÐA
OG SUMARHÚS
Girðingarefni • Þakefni
Grasfræ • ÁburÖur • Garðáhöld
Grænmeti, ávextir og
heilbrigði kransæða
MR búðin •Laugavegi 164
Símar: 551 1125 • 552 4355 • Fax: 581 4450
BLACK £r QECKER
GOLFMOTIÐ
Opna BLACK & DECKER golfmótið
verður haldið á Kiöjabergsvelli,
sunnudaginn 19. maí.
Skráning hefstí golfskálanum,
föstudaginn 17. maí eftir kl. 16:00
í síma 486 4495.

ALLT frá því að
fyrstu rannsóknir voru
gerðar á algengi, ný-
gengi og útbreiðslu
kransæðasj úkdóma
hafa menn veitt því
athygli að ríkuleg
neysla grænmetis og
ávaxta virðist veita
vissa vernd gegn
kransæðaáföllum.
Þessi grunur hefur
styrkst og orðið að
vissu með víðtækum
rannsóknum á ýmsum
sviðum; faraldsfræði,
næringarfræði lyf-
læknis- og hjartasjúk-
dómafræði og meina-
Guðmundur
Þorgeirsson
Glæsileq verðlaun
^blackSl SINDRI
WBEGKa - sterkur í verki
fræði. Ekki er fullkomlega ljóst í
hverju þessi hollu áhrif jarðargróð-
ans eru fólgin en margt bendir til
að ^æðaverndin sé margþætt.
í fyrsta lagi er auðveldara að
halda fitu- og kólesterólneyslu inn-
an hóflegra marka ef dagleg fæða
inniheldur drjúgan hlut grænmetis
og ávaxta. Segja má að síðasti
kaflinn í kólesterólsögunni hafi ver-
ið skrifaður nú á allra síðustu árum
eftir að sýnt var fram á að kröftug
kólesteróllækkandi lyfjameðferð
hamlar gegn framvindu kransæða-
sjúkdóms og getur í mörgum tilvik-
um beinlínis dregið úr kransæða-
þrengsium. Fyrsti kafli þeirrar sögu
birtist snemma á öldinni þegar
menn gerðu sér ljóst að þröngar
slagæðar eru jafnan fullar af kól-
esteróli. Síðar komu
dýratilraunir, faralds-
fræðilegar athuganir,
erfðarannsóknir, líf-
efna- og frumulíf-
fræðirannsóknir, sem
allar hafa rennt stoð-
um undir þá kenningu
að hátt kólesteról í
blóði sé aðalorsaka-
valdur æðakölkunar.
Kólesterólmagn í
blóði hvers einstakl-
ings ræðst af samspili
erfða og fæðuvals.
Meðal þeirra þjóða sem
að jafnaði hafa lág
kólesterólgildi í blóði
eru kransæðasjúkdóm-
m
Sumarstarf
’96
Iþrótta- og
tómstundaráð
Reykjavíkur
Skráning hefst á
namskeið ITR,
sia , ^
laugardaginn 18.maí
ki 13.00
(Sjá bæklinginn)
■
Attalus
bbkKng4tmmaúng
✓ Plasthúðun
- innbinding
✓ Allur vélbúnaður
- og efni
✓ Úrvals vara
- úrvals verð
Ln
J. ÁSTVRIDSSON HF.
Skiphollí 33,105 Reykjavík, sími 552 3580
Þeir sem hafa ýmsa
áhættuþætti hjarta- og
æðasjúkdóma, segir
Guðmundur Þor-
ar fágætir og grænmeti og ávextir
skipa oftast veigamikinn sess í fæð-
unni. Þar vegur þungt að slík fæða
er jafnframt treljarík. Trefjar í
fæðu stuðla að heilbrigðri melting-
arstarfsemi, en þær hindra einnig
frásog kófesterólríkra efnasam-
banda úr meltingarvegi inn í blóð-
braut og lækka þar með kólesteról
í blóði. Trefjainnihaldið er því veiga-
mikill þáttur í hollustugildi græn-
metis og ávaxta. í viðamikilli rann-
sókn á rúmlega 43.000 bandarísk-
um karlmönnum kom á daginn að
þeir sem neyttu mestra trefja úr
kornvöru, grænmeti og ávöxtum
höfðu um 40% minni líkur á því að
fá kransæðastíflu en þeir sem
neyttu minnstra treija. Þessi munur
hélst þótt inn í reikningana væru
tekin ýmis atriði sem gjarnan tengj-
ast hollu fæðuvali, eins og minni
reykingar, meiri líkamleg hreyfing,
o.fl.
í þriðja lagi er líklegt að vítamín
og ýmis svokölluð andoxunarefni í
ávöxtum og grænmeti hafi vernd-
andi áhrif gegn æðkölkun. Oxun
er efnahvarf sem jafngildir því að
efni hvarfist við súrefni. Ýmislegt
bendir til að oxun kólesterólrikra,
eðlisléttra fitupróteina (LDL) í
innsta lagi slagæða sé mikilvægt
þrep í æðakölkun og hafi marghátt-
aðar afleiðingar. Slík oxuð fituprót-
ein hafa aukna tilhneigingu til að
ílendast í æðaveggnum. Þau verka
á æðaþelsfrumurnar sem tjá á yfir-
borði sínu viðloðunarsameindir, sem
laða að og binda einkjarna gleypi-
frumur úr blóði. Gleypifrumurnar
smeygja sér síðan inn í æðavegginn
þar sem þær taka upp oxað fituprót-
ein, ummyndast í svokallaðar froðu-
frumur og virkjast, þannig að þær
gefa frá sér ýmis efni með víðtæk
áhrif í æðaveggnum. Alla þessa
atburðarás hafa menn getað hindr-
að í frumu- og dýratilraunum með
andoxunarefnum sem hindra oxun
fitupróteina. Meðal slíkra efna eru
E-vítamín, C-vítamín, A-vítamínið
beta-karóten og ýmis flavín, en þau
steinsson, ættu að auka
neyslu grænmetis.
síðastnefndu finnast í m.a. í tals-
verðu magni í lauk, eplum og te-
laufi. Fjölmargar faraldsfræðilegar
athuganir hafa rennt stoðum undir
þessa andoxunarkenningu. Þannig
reyndist bæði E- og C-vítamin vera
miklu lægra í blóði skoskra sjúkl-
inga með kransæðasjúkdóm en í
heilbrigðum jafnöldrum þeirra. í
tveimur stórum bandarískum rann-
sóknum á bæði körlum og konum
reyndist neysla E-vítamíns í háum
skömmtum haldast í hendur við
mjög lága tíðni kransæðsjúkdóma.
Þótt ýmsar fræðilegar forsendur
og margs konar rannsóknir styðji
þá hugmynd, að andoxunarefni
hamli gegn æðakölkun og að vernd-
andi áhrif grænmetis og ávaxta
kunni að hluta að skýrast af ríku-
legu innihaldi af slíkum efnum
vantar upplýsingar til að fullyrða
um slíkt. Hugsanlegt er að sömu
grænmetis- og ávaxtategundir inni-
haldi einhver allt önnur efni sem
gætu skipt meira máli í þessu sam-
bandi. Hollusta þessara fæðuteg-
unda og verndarmáttur gegn
hjarta- og æðasjúkdómum er hins
vegar studdur ítarlegum rannsókn-
arniðurstöðum og verða tæpast ve-
fengd.
Allir sem hafa kransæðaþrengsli
eða aðra æðakölkunarsjúkdóma
þurfa að lækka kólesterólið í blóði
sínu. Ríkuleg neysla grænmetis og
ávaxta ætti að vera þáttur í þeirri
viðleitni. Þeir sem hafa háa blóð-
fitu, eru haldnir offitu eða hafa
aðra áhættuþætti hjarta- og æða-
sjúkdóma ættu að gera slíkt hið
sama þótt sjúkdómarnir hafi enn
ekki barið að dyrum. Og almennt
má álykta, að ríkuleg neysla græn-
metis og ávaxta sé áhrifamikill
þáttur í heilbrigðum lífsháttum.
Höfundur er læknir og formaður
Manneldisráðs Islands.
Tölvufyrirtækið OZ
valdi Stólpa bókhaldskerfið
gn KERFISÞROUH HF.
Fákafeni 11 - Sími 568 8055
Scetirsófar
á óviðjafnanlegu verði
HUSGA GNALAGERINN
Smiðjuvegi 9 (gul gata) - Kópavogi - simi 564 1475 Opið mán.-fös. 13-18, lau. 11-14.