Morgunblaðið - 01.06.1996, Blaðsíða 22

Morgunblaðið - 01.06.1996, Blaðsíða 22
22 LAUGARDAGUR 1. JÚNÍ 1996 MORGUNBLAÐIÐ ÚRSLIT KOSWIWGANIMA í ÍSRAEL Snýr sigurvegarínn við blaðinu líkt og Begín eða baki við umheiminum eins og Shamir? Netanyahu að mörgu leyti óskrif- að blað Benjamin Netanyahu verður næsti forsætis- ráðherra ísraels en hann sigraði Shimon Peres naumlega í beinum kosningum um forsætisráðherraembættið. Steingrímur Sigurffeirsson segir hann um margt frá- * brugðinn fym ráðamönnum Israels og að skiptar skoðanir séu um hveijar pólitískar áherslur hans verði. BENJAMIN Netanyahu, heldur heim frá höfuðstöðvum Likud- bandalagsins, til að hlýða á endanlegar niðurstöður kosninganna. MEÐ KJÖRI Benjamins Net- anyahus til forsætisráð- herra hafa ísraelskir kjós- endur sleppt úr heilli kynslóð pólití- skra forystumanna og valið sér ungan leiðtoga, 46 ára gamlan, sem að mati margra er enn óskrifað blað. Netanyahu, oft kallaður Bibi af ísraeium, er talinn vera sá ísra- elski stjórnmálamaður, sem best tekur sig út í sjónvarpi. Hann þyk- ir myndarlegur, er með djúpa barí- tón-rödd og er orðheppinn jafnt á ensku sem hebresku, sem hefur gert hann að eftirsóttum þátttak- anda í umræðuþáttum bandarískra sjónvarpsstöðva. Jafnvel nánir samstarfsmenn Netanyahus eiga hins vegar erfitt með að gera grein fyrir því fyrir hvað Netanyahu stendur. Er hann harðlínumaður af gamla skólanum er mun beijast fyrir Stór-ísrael eða mun hann, líkt og hann gefur stund- um í skyn, verða sá stjómmálamað- ur sem mun ganga frá sögulegri málamiðlun milli Israela og Palest- ínumanna? Sjálfur minnir Netanya- hu á áð það var forsætisráðherra Likud-bandalagsins, Menachem Begin, sem samdi frið við Egypta árið 1979 og afhenti Egyptum Sinai á ný. Margir óttast að sú verði ekki raunin og að Netanyahu muni reyn- ast vera yngri útgáfa af Yitzhak Shamir, arftaka Begins, sem vissu- lega tók þátt í upphafi friðarvið- ræðnanna árið 1991 en viðurkenndi síðar að hann hefði ávallt haft í hyggju að draga viðræður við Pal- estínumenn á langinn. Shamir leit sjálfur svo á að hann gæti treyst arftaka sínum til að fylgja stefnu sinni áfram. Raunsæi eða hentistefna? Yoel Markus, virtur dálkahöf- undur í ísrael, ritaði grein í vikunni þar sem að hann segir Likud vera á breytingaskeiði. Flokkurinn sé í hýði og enginn viti hvort út úr því muni koma fiðrildi eða leðurblaka. Netanyahu hefur á síðustu mán- uðum hætt að reyna að höfða til harðlínuafla í málflutningi sínum og þess í stað rætt um mikilvægi friðar. Sumir fréttaskýrendur telja þetta til marks um raunsæi af hans hálfu en aðrir hentistefnu. Hann fordæmdi á sínum tíma samningana um sjálfstjóm Palest- ínumanna og líkti þeim við friðþæg- ingarstefnu Breta gegn Þýskalandi nasismans fyrir síðari heimsstyij- öldina. Átti sá málflutningur að margra mati þátt í því að kynda undir því andrúmslofti haturs í Isra- el er olli morðinu á Yitzhak Rabin, forsætisráðherra, á síðasta ári. Upp á síðkastið hefur hann hins vegar sagt að hann sætti sig við þær staðreyndir er liggi fyrir og muni virða skuldbindingar fyrri rík- isstjórnar í garð Palestínumanna, eða að minnsta kosti flestar þeirra. Hann segist jafnvel reiðubúinn að funda með Yasser Arafat,' leiðtoga Palestínumanna, sé það í þágu ísra- elskra hagsmuna. í viðtali við breska dagblaðið The Daily Telegraph fyrr í vikunni sagði Netanyahu að hann væri einungis reiðubúinn að bjóða Palestínumönn- um „umfangsmikla sjálfstjóm“. Palestínumenn myndu hins vegar ekki fá yfirráð yfír Austur-Jerúsal- em og jafnframt útilokar hann sjálf- stætt ríki Palestínumanna. Þá hefur hann ekki útilokað frekara landnám gyðinga á hernumdu svæðunum. Hann segist vonast eftir því að ná friðarsamkomulagi við Sýrlend- inga en útilokar jafnframt að láta Gólanhæðir af hendi. Það er vandséð hvernig Netanya- hu eigi að geta náð samkomulagi við nokkum arabaleiðtoga upp á þessi býti þótt einnig sé ljóst að Arafat komist ekki hjá því að reyna að semja við hann. Sigur Netanya- hus er líka það naumur að hann hefur ekki pólitískt umboð til að rifta Óslóar-samningunum um frið. Bandaríski túristinn Netanyahu verður yngsti forsæt- isráðherrann í sögu landsins og hefur hann aldrei átt sæti í ríkis- stjóm. Em þetta mikil umskipti í ríki sem frá stofnun árið 1948 hef- ur verið stjómað af eldri stjórn- málamönnum með mikla reynslu. Netanyahu getur rakið ættir sín- ar til þekktra zíónista langt aftur. Á táningsaldri flutti hann flutti hins vegar til Bandaríkjanna með íjöl- skyldu sinni. Faðir hans, Benzion, hægrisinnaður zíónisti, fékk ekki stöðu við hina fijálslyndu háskóla í ísrael og varð því að leita til Bandaríkjanna. Hann fékk kenn- arastöðu við Comell-háskóla og á síðasta ári kom út ævistarf hans, mikið rit um spænska rannsóknar- réttinn á sextándu öld. Margir ísraelar líta á Netanyahu sem utangarðsmann vegna dvalar- innar í Bandaríkjunum og er hann oft uppnefndur „Ameríkaninn" eða „túristinn". Sagt er að hann hafi ætlað sér að setjast að í Bandaríkj- unum og breytt nafni sínu í „Nitay“. í Tetegraph-viðtalinu vísar Net- anyahu slíkum fullyrðingum á bug. Hann hafí ekki ætlað að setjast að vestra og það hafi hreinlega verið einfaldara fyrir enskumælandi fólk að kalla hann „Nitay“. Hann nam arkitektúr og við- skiptafræði við MIT-háskólann í Boston í Bandaríkjunum og hóf störf hjá húsgagnafyrirtæki í Israel. Netanyahu gegndi líkt og bræður hans, Yonatan og Iddo, herskyldu í Sayeret Matkal, sérsveitum ísra- elska hersins. Yonatan varð að þjóð- hetju er hann féll er gíslar voru frelsaðir á Entebbe-flugvelli í Úg- anda árið 1976. Stjórnaði Yonatan aðgerðinni. Bróðurmissirinn hafði mikil áhrif á Netanyahu. Ferillinn hófst hjá Arens Árið 1982 tók fjölskylduvinurinn Moshe Arens við stöðu sendiherra í Washington og gerði Netanyahu að aðstoðarmanni sínum. Nokkru síðar varð hann sjálfur sendiherra hjá Sameinuðu þjóðunum. Netanyahu var kjörinn á þing árið 1988. í kjölfar kosninganna var Arens skipaður utanríkisráð- herra og enn á ný skipaði hann Netanyahu aðstoðarmann sinn. Út frá þeirri stöðu tókst Netanyahu að tryggja sér leiðtogaembættið í Likud á flokksþingi árið 1993. Að mati flestra er það eitt mesta afrek ísraelskrar stjórnmálasögu frá upphafí hvernig hann byggði upp stöðu sína eftir ósigur Shamirs í þingkosningum árið 1992. „Hann byijaði að vinna að kjöri sínu nokkr- um mínútum eftir að úrslitin lágu fyrir. Hann vann líkt og tölva. Á meðan aðrir voru uppteknir við að útskýra ósigurinn byijaði hann að starfa," segir Daniel Ben-Simon, pólitískur blaðamaður í Israel. „Ég minnist þess hvernig Bibi fór að sækja fundi í litlum fátækum bæj- um í Israel og hvernig fólk hreifst af þessum myndarlega, allt að því bandaríska manni er lofaði þeim nýjum stjórnmálum... Á meðan aðr- ir stjómmálamenn vom fastir í gömlu Likud-hugmyndafræðinni birtist þessi bandaríski náungi með sigurstrangleg viðhorf. Það var hressandi." Þrátt fyrir að ekki vantaði erfða- prinsana í Likud hlaut hann stuðn- ing Shamirs og hafði sigur. Sumir bera hann saman við Bill Clinton Bandaríkjaforseta vegna aldurs hans og þrótts. Aðrir telja að nærtækara sé að líkja honum við John F. Kennedy. Báðir áttu þeir eldri bróður sem metnaðar- gjarn faðir vildi að næði langt. Báðir misstu eldri bróður. Einkalíf Netanyahus hefur verið stormasamt á köflum. Hann er þrí- giftur og á tvo syni með núverandi eiginkonu sinni, Sörah, og eina dóttur frá fyrra hjónabandi. Stuðningur á Vesturlöndum en áhyggjutónn í arabaríkjum Amman, Kairó, London, París, Róm og Washinglon. Reuter. VIÐBRÖGÐ við úrslitum kosn- inganna í ísrael hafa verið með ýmsu móti, allt frá varkárni á Vesturlöndum til áhyggjutóns í arabaríkjum. Issa Darwich, sendiherra Sýrlendinga í Egyptalandi, gekk svo langt að segja að efndi Beiyamin Net- anyahu, sigurvegari kosning- anna, loforð sín úr kosningabar- áttunni jafngilti það striðs- ástandi á ný milli ísraela og nágranna þeirra og átti þar einkum við yfirlýsingar hans um að ísraelar muni aldrei láta Golan-hæðir af hendi, en Sýr- lendingar gera það að skilyrði fyrir samkomulagi. Bill Clinton Bandaríkjaforseti hringdi í Netanyahu í gær og óskaði honum til hamingju með sigurinn. Samkvæmt yfirlýsingu frá forsetaembættinu skoraði Clinton á Netanyahu að koma sem fyrst til Washington og kvaðst hann mundu gera það að stjórnarmyndun lokinni. Lýsti Clinton yfir því að hann hygðist áfram starfa með ísra- elsstjórn að friðarmálum. Clinton hringdi einnig í Shim- on Peres, núverandi fortsætis- ráðherra, og þakkaði honum leiðtogastörf. Clinton dró ekki dul á það fyrir kosningarnar að hann styddi Peres. Forðast að dæma fyrirfram Stefna Bandaríkjastjórnar er að dæma Netanyahu ekki fyrir- fram heldur halda áfram að vinna að framgangi friðarferlis- ins í Mið-Austurlöndum. Áhersla verður lögð á að gera Netanyahu ekki erfltt að víkja frá kosninga- loforðum, sem gætu stefnt fríð- arferlinu í hættu verði þau efnd. Jacques Chirac, forseti Frakklands, kvaðst vona að ný stjórn i ísrael héldi áfram að vinna að friði í Miðausturlöndum. Chirac skrifaði Netanyahu bréf og ósk- aði eftir þvi að þeir héldu fund um friðarmálin sem fyrst. Malcolm Rifkind, utanríkisráðherra Bretlands, óskaði Netanyahu til hamingju í yfirlýsingu nokkrum mínútum eftir að úrslitin voru kunngerð. „Breska stjórnin . . . vonarað hin nýja stjóm hans muni tryggja að sami skriður haldist á friðarferlinu,“ sagði í yfirlýsingunni. Varað við minnsta fráviki Egyptar sögðu að Netanyahu ætti vart annars kost en að varð- veita friðinn. Nabil Osman, tals- maður egypsku stjórnarinnar, sagði að kosningarnar væru inn- anríkismál ísraela, en friðar- ferlið söguleg þróun, sem ekki yrði snúið við: „Minnsta frávik frá friðarferlinu mundi kalla fram mikil viðbrögð gegn ísrael- um í þessum heimshluta." Jórdanar höfðu látið koma fram að þeir styddu Peres og stjórnvöld þar óttast nú minnk- andi fylgi heima fyrir við friðar- samkomulagið, sem Hussein Jórdaníukonungur gerði við ísraela 1994. Opinberlega segja jórdanskir stjórnarerindrekar að samstarf við Likud-Bandalagið verði ekki vandamál, en bak við tjöldin lýsa þeir yfir áhyggjum og spá því að erfiðast verði að ná sam- komulagi við Sýrlendinga og það þýði að ekki náist samkomu- Iag við Libana þar sem ráða- menn í Damaskus hafi tögl og hagldir í Líbanon. Farouk Kaddoumi, háttsetur embættismaður í Frelsissamtök- um Palestínu (PLO), sagði að úrslitin sýndu að hugmyndin um frið hefði ekki náð að festa ræt- ur í ísrael. „Hugmyndin um að nema land og hrifsa land er enn ríkjandi í ísraelsku þjóðfélagi," sagði Kaddoumi. Dagblöð í ríkjunum við Persa- flóa sögðu að sigur Netanyahus gæti tafið friðarferlið og jafnvel leitt tO afmarkaðra átaka. Dagblaðið Al-Medina í Saudi- Arabíu sagði að þeir, sem hefðu greitt Netanyahu at- kvæði . . . „hafa í raun greitt atkvæði gegn Oslóar-samkomu- laginu og Miðausturlöndum". I dagblaðinu al-Bilad sagði að hálfkaraður friður, sem þröngv- að yrði upp á araba mundi ekki tryggja öryggi ísraela, heldur „aðeins tefja augnablik spreng- ingarinnar stuttlega“.
Blaðsíða 1
Blaðsíða 2
Blaðsíða 3
Blaðsíða 4
Blaðsíða 5
Blaðsíða 6
Blaðsíða 7
Blaðsíða 8
Blaðsíða 9
Blaðsíða 10
Blaðsíða 11
Blaðsíða 12
Blaðsíða 13
Blaðsíða 14
Blaðsíða 15
Blaðsíða 16
Blaðsíða 17
Blaðsíða 18
Blaðsíða 19
Blaðsíða 20
Blaðsíða 21
Blaðsíða 22
Blaðsíða 23
Blaðsíða 24
Blaðsíða 25
Blaðsíða 26
Blaðsíða 27
Blaðsíða 28
Blaðsíða 29
Blaðsíða 30
Blaðsíða 31
Blaðsíða 32
Blaðsíða 33
Blaðsíða 34
Blaðsíða 35
Blaðsíða 36
Blaðsíða 37
Blaðsíða 38
Blaðsíða 39
Blaðsíða 40
Blaðsíða 41
Blaðsíða 42
Blaðsíða 43
Blaðsíða 44
Blaðsíða 45
Blaðsíða 46
Blaðsíða 47
Blaðsíða 48
Blaðsíða 49
Blaðsíða 50
Blaðsíða 51
Blaðsíða 52
Blaðsíða 53
Blaðsíða 54
Blaðsíða 55
Blaðsíða 56
Blaðsíða 57
Blaðsíða 58
Blaðsíða 59
Blaðsíða 60

x

Morgunblaðið

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Morgunblaðið
https://timarit.is/publication/58

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.