Morgunblaðið - 31.08.1996, Qupperneq 6

6 LAUGARDAGUR 31. ÁGÚST 1996
MORGUNBLAÐIÐ
FRÉTTIR
Umferð hleypt á
Artúnsbrekku í dag
UMFERÐ verður lileypt, á nýja
veginn og brúna í Artúnsbrekku
í dag kl. 8 og mun verktakinn
sjá um þá framkvæmd í samráði
við lögregluna.
Samkvæmt vegáætlun
1995-98, sem samþykkt var í
febrúar 1995, átti að ljúka vega-
og brúargerð frá Höfðabakka
vestur fyrir Sæbraut á árunum
1995-97. Var miðað við að verk-
inu væri skipt í þrjá áfanga eftir
áætlun. Áfanga eitt, gatnamót-
um við Höfðabakka, var lokið
1995 og áfanga tvö, vegi þaðan
vestur yfir Elliðaáa, verður lokið
1. október í ár. Síðasti áfanginn
verður boðinn út á næsta ári og
lokið við hann 1997, samkvæmt
áætlun. Breikkun Vesturlands-
vegar frá Breiðhöfða vestur fyr-
ir ál Elliðaáa í Reykjavík hófst
í febrúar á þessu ári. Verkið
skiptist í sex hluta:
Breikkun Vesturlandsvegar á
1220 m kafla með þeim að- og
fráreinum sem honum fylgja,
lenging á steyptum stokki fyrir
vestari ál Elliðaáa, gerð
steyptra brúa yfir Elliðaár. Brú-
in er 65 m löng og 18 m breið
eftirspennt bitabrú, lenging á
steyptum undirgöngum við
Breiðhöfða, landmótun norðan
Vesturlandsvegar og gerð
göngustíga undir og í kringum
Elliðaárbrú.
Heildarkostnaður við þennan
áfanga er um 330 m.kr. Hönnun
annaðist Verkfræðistofan Línu-
hönnun, verktakar eru Völur hf.
og Sveinbjörn Sigurðsson hf.
Eftirlit er í höndum Almennu
verkfræðistofunnar.
Artúnsbrekka verður enn um
sinn vinnusvæði verktaka og
mega vegfarendur búast við því
að akreinar verði þrengdar
tímabundið meðan unnið er við
að forma miðdeili, rífa upp ve-
grið o.fl. smærri verkþætti.
Ökumenn eru beðnir um að
sýna starfsmönnum verktaka
tillitssemi og aðgát í akstri um
Ártúnsbrekku meðan á þessari
frágangsvinnu stendur.
Framkvæmdum verður að
fullu lokið 1. október 1996 fyrir
þennan áfanga.
Vesturlandsvegur í Artúnsbrekku opnaður
Síðasti
áfanginn, V
semerbrú 1
yfir Sæbraut,
verður byggður
á næsta ári J
Þriðja akreinin var byggð í sumar, en verður
ekki tekin í notkun fyrr en næsti áfangi hefur
verið byggður, þ.e. ný brú yfirSæbraut
Stokkuryfir
Vesturálinn
Ingvar Helgason hf.
Brimborg hf. §| Framlenging á
Æ/undirgöngum
Ný brú yfir
Elliðaárnar
Fióðgátt
Núverandi götur\
Tekið í notkun nú 1
Ekki tekið í notkun
Næsti áfangi
Nesti
Islenzk stjórnvöld halda umtalsverðu svigrúmi til að veita byggðastyrki til fyrirtækja
Litlar breytingar
vegna úrskurðar ESA
ÍSLENZK stjórnvöld höfðu sitt
fram að mestu leyti í glímu við
Eftirlitsstofnun EFTA (ESA) um
það hvaða svæði á Islandi megi
njóta byggðastyrkja og hversu háir
þeir megi vera. Þak á styrkina var
þó lækkað frá upphaflegri kröfu
forsætisráðuneytisins. ESA taldi að
Suðurnes ættu ekki að njóta
byggðastyrkja, að minnsta kosti
ekki nema tímabundið, en slíkt
töidu íslenzk stjórnvöld sig ekki
geta fallizt á; það væri pólitískt
óframkvæmanlegt. Þegar horft er
til þess að styrkir til landbúnaðar
og sjávarútvegs falla utan úrskurð-
ar ESA og að flestir byggðastyrkir
til annarra atvinnugreina hér á
landi hafa verið undir þakinu, sem
ESA samþykkti, má almennt segja
að úrskurðurinn hafi lítil áhrif hér
á landi.
Hlutverk ESA er að gæta þess
að aðildarríki EFTA haldi samning-
inn um Evrópskt efnahagssvæði.
Samkvæmt 61. grein samningsins
er hvers kyns ríkisaðstoð, sem
„raskar eða er til þess fallin að
raska samkeppni með því að ívilna
ákveðnum fyrirtækjum eða fram-
leiðslu ákveðinna vara“ bönnuð.
Hins vegar eru nokkrar undantekn-
ingar frá þessari meginreglu taldar
upp í sömu grein. í lið 3.c er tiltek-
in „aðstoð til að greiða fyrir þróun
ákveðinna greina efna-
hagslífsins eða ákveðinna
efnahagssvæða enda hafi
hún ekki svo óhagstæð
áhrif á viðskiptaskilyrði
að stríði gegn sameigin-
legum hagsmunum."
Strjálbýlisskilyrði bætt við
reglurnar 1994
Undir þessa undantekningu falla
byggðastyrkir í ríkjum EES. Lengi
vel var einkum horft til tveggja
tölfræðilegra þátta, þegar ákveðið
var hvort ákveðin svæði skyldu
njóta slíkra styrkja; annars vegar
hvort tekjur væru lægri en að með-
altali í viðkomandi ríki og hins veg-
Með úrskurði Eftirlits-
stofnunar EFTA (ESA)
um að öll landsbyggðin
megi njóta byggða-
styrkja og að þeir geti
numið allt að 36% af
fj árfestingarkostnaði
fyrir skatt, halda íslenzk
stjórnvöld umtalsverðu
svigrúmi til að veita
byggðastyrki. Ólafur
Þ. Stephensen greinir
frá því að ESA hafi
haft efasemdir um að
Suðurnesin ættu að
nj óta byggðastyrkj a.
ar hvort atvinnuleysi væri yfir
landsmeðaltali. Nú er ljóst að hvor-
ugt þetta skilyrði á við t.d. um
Vestfirði, þar sem tekjur
eru hærri og atvinnuleysi
minna én að meðaltali á
íslandi. Hér kemur hins
vegar til sögu þriðja skil-
yrðið, sem bætt var við
viðmiðunarreglur EES um ríkis-
styrki er Noregur, Svíþjóð og Finn-
land stóðu í samningaviðræðum um
aðild að ESB árið 1994. Það er
hvort viðkomandi svæði sé mjög
stijálbýlt, þ.e. íbúar á hvern ferkíló-
metra færri en 12,5. Undir þetta
falla landsbyggðarhéruðin á Is-
iandi, þar sem íbúar á ferkflómetra
eru aðeins 1,1. ESA horfði einnig
til annarra þátta, svo sem veðurf-
ars, einhæfs efnahagslífs og mikill-
ar fjarlægðar milli staða á lands-
byggðinni.
Stofnunin var hins vegar í vafa
um að byggðin á Suðurnesjum upp-
fyllti þau skilyrði, sem þarf til að
hljóta byggðastyrki. Samkvæmt
upplýsingum Morgunblaðsins lagði
stofnunin til að Suðurnes yrðu,
ásamt höfuðborgarsvæðinu, undan-
skilin er byggðaaðstoðarsvæðið yrði
afmarkað. Af hálfu forsætisráðu-
neytisins, sem fer með byggðamál,
var þessu hafnað, ekki sízt með
þeim rökum að slíkt væri pólitískt
óframkvæmanlegt á íslandi. ESA
lagði þá til málamiðlun, sem fól í
sér að Suðurnes fengju að njóta
byggðastyrkja tímabundið, en for-
dæmi eru fyrir slíku, til dæmis í
Svíþjóð. Á þetta var heldur ekki
fallizt af íslands hálfu.
Niðurstaðan er sú að svæði, sem
um 40,8% íbúa landsins eru búsett-
ir á, má njóta byggðastyrkja. Sam-
kvæmt upplýsingum Morgunblaðs-
ins er þetta ívið hærra hlutfall en
á hinum Norðurlöndunum. í Svíþjóð
búa 14% íbúa á byggðaaðstoðar-
svæðum, auk þess sem 4% búa á
svæði, sem má njóta tímabundinna
styrkja. í Noregi er hlutfallið um
30% og í Finnlandi um þriðjungur.
Forsætisráðuneytið
vildi hæsta þakið
í viðræðum um hversu hátt þak
á byggðastyrki mætti vera, krafðist
forsætisráðuneytið þess í fyrstu að
það yrði um 30% af fjárfestingar-
kostnaði eftir skatt, en það er há-
markið sem viðmiðunarreglur EES
tilgreina. Samkvæmt upplýsingum
Morgunblaðsins er þetta hámark
leyft á afar fáum svæðum innan
EES. ESA vildi hafa þakið nær 10%
og lokaniðurstaðan varð sú að menn
mættust á miðri leið og ríkisstyrkur
til þátttöku í byggðaverkefni má
nema 17% af fjárfestingarkostnaði
eftir skatt, en það samsvarar um
26% af kostnaði fyrir skatt.
Auk þess má veita fyrirtækjum,
sem falla undir skilgreiningu ESB
á litium eða meðalstórum fyrirtækj-
um, aukalega 10% styrk fyrir skatt.
Langflest fyrirtæki á landsbyggð-
inni falla undir þessa skilgreiningu
og má því gera ráð fyrir að þau
geti fengið styrki, sem nema allt
að 36% af fjárfestingarkostnaði fyr-
ir skatt.
Spurning um svigrúm
stjórnvalda
Að sögn Sigurðar Guðmundsson-
ar, forstöðumanns þróunarsviðs
Byggðastofnunar, má almennt segja
að byggðastyrkir á íslandi séu litlir
miðað við það, sem gerist í öðrum
ríkjum Evrópska efnahagssvæðisins
og yfirleitt undir áðurnefndu þaki.
Byggðastyrkir hafi jafnframt farið
til fyrirtækja á sama svæði og ESA
hafí nú samþykkt. Þess
vegna megi gera ráð fyrir
að hinar nýju reglur
breyti litlu í raun um
byggðaaðstoð hér á landi,
ekki sízt þegar litið sé til
þess að þær nái aðeins til þeirra
atvinnugreina, sem falli undir samn-
ingssvið EES. Þannig séu styrkir til
sjávarútvegs og landbúnaðar undan-
þegnir reglum EES og þær eigi eink-
um við um styrki til iðnaðar, ferða-
þjónustu og annarrar þjónustu.
„Þetta er fyrst og fremst spurning
um að svigrúm stjórnvalda verði
áfram fyrir hendi, hvað sem við vilj-
um gera,“ segir Sigurður.
Fyrst sjávarútvegur er undan-
þeginn reglunum, hafa þær engin
áhrif á t.d. hina svokölluðu Vest-
fjarðaaðstoð, sem veitt var sjávar-
útvegsfyrirtækjum á Vestfjörðum.
Aðrir styrkir, til dæmis til almennr-
ar atvinnuþróunar og til starfsemi
atvinnuráðgjafa, falla innan þess
ramma sem ESA setur, að sögn
Sigurðar. Stofnunin hefur jafn-
framt samþykkt nýja ríkisstyrki, til
dæmis til skipasmíðaiðnaðarins.
Samkvæmt EES-reglum er ekki
leyfilegt að veita einu fyrirtæki sér-
stakan styrk; um allar styrkveiting-
ar þarf að gera almenna fram-
kvæmdaáætlun, sem nær til margra
fyrirtækja.
Breyting upp úr aldamótum?
Kortið, sem ESA hefur nú gefið
út af þeim landsvæðum á
íslandi, sem mega njóta
byggðastyrkja, er í gildi
í fimm ár og verður að
þeim tíma loknum tekið
til endurskoðunar. Ekki
er víst að það verði endurnýjað sjálf-
krafa, þar sem innan Evrópusam-
bandsins eru uppi tillögur um að
afnema að nýju stijálbýlisskilyrðið,
sem bætt var við byggðastefnu
sambandsins vegna inngöngu nor-
rænu ríkjanna. Norðurlöndin hafa
andmælt þessum hugmyndum, en
nái þær fram að ganga getur það
haft áhrif á fyrirkomulag byggða-
styrkja á íslandi upp úr aldamót-
um.
Ekki landbún-
aður og sjáv-
arútvegur
ESA og ísland
mættust á
miðri leið