Morgunblaðið - 31.08.1996, Blaðsíða 15

MORGUNBLAÐIÐ
LAUGARDAGUR 31. ÁGÚST 1996 15
BYGGÐARAFMÆLIA SAUÐARKROKI
Sveinn Guðmundsson kjörinn heiðursborgari Sauðárkróks
Hrossaræktin
er komin í
góðar hendur
Morgunblaðið/Ásdís
SVEINN Guðmundsson við hesthús sín.
„ÉG MÁ haga mér eins og ég
vil, mér er sagt að það fylgi
þessu engar kvaðir,“ segir
Sveinn Guðmundsson sem bæj-
arstjórn Sauðárkróks kaus
heiðursborgara á hátíðarfundi
fyrr í sumar. Sveinn er nafn-
kunnasti hrossaræktarmaður
landsins.
Sveinn er þriðji maðurinn
sem kosinn er heiðursborgari á
Sauðárkróki. Áður hafa orðið
þessa heiðurs aðnjótandi Jón
Þ. Björnsson skólasljóri og Ey-
þór Stefánsson tónskáld. Jón er
látinn en Eyþór lifir í hárri elli.
Sveinn er fæddur á Sauðár-
króki og hefur búið þar alla
ævi. Hann segist líta á útnefn-
inguna sem viðurkenningu fyr-
ir störf sína, „ekki er það útlit-
ið!“, og hann meti hana mikils.
Sveinn hætti í kjötinu í
kaupfélaginu fyrir fjórum
árum, þá sjötugur að aldri, en
segist ekki hafa setið auðum
höndum síðan. Hann hafi nú
betri tíma fyrir hestana og fé-
„Hvert samfélag hefur sín sér-
kenni sem eftirsóknarvert er að
halda í. Á tímum miðstýrðra ijöl-
miðla er hætta á að þetta gleym-
ist, ekki bara hér, heldur á stöðum
allt í kringum landið. Menn gefa
lítið fyz-ir sögu byggðarlaganna.
Við lítum hins vegar svo á að ef
byggðirnar eiga að lifa og dafna
þurfa þær menningargrunn og
hann ætlum við að styrkja hér á
Sauðárkróki á afmælisárinu," seg-
ir Árni Ragnarsson. ,
Sauðárkróksbær hefur gefið út
fundargerðir Ræðuklúbbs Sauðár-
króks 1894 til 1902 en í þessum
klúbbi fóru fram skemmtilegar
umræður um framfaramál bæjar-
ins. Ræðuklúbburinn hefur nú ver-
ið endurreistur og verður fundað
nokkrum sinnum á afmælisárinu.
Bærinn hefur keypt hús sem ætlað
er fyrir minjasafn. Fjöldi muna er
til í eigu bæjarins og verið er að
safna viðbót. Meðal annars hefur
komið til tals að setja þar upp
nokkur verkstæði handverks-
manna enda áttu iðnaðarmenn rík-
an þátt í uppbyggingu bæjarins. I
tengslum við afmælið eru ýmsar
framkvæmdir á umræðustigi, með-
al annars að endurgera Kaupvang-
storg og endurbyggja Gamla skól-
ann.
Brattur
bæjarmórall
Sauðárkrókur hefur vaxið stöð-
ugt meginhluta þess tíma sem lið-
inn er frá því að Árni vert fiutti
þangað. Árni Ragnarsson segir að
frá byrjun hafi samfélagið verið
magnað, bæjarmórallinn alltaf ver-
ið mjög brattur og framfarahugur
í fólki. Hann segir að þetta helgist
ef tii vill af því að Skagafjörður,
með Hóla sem miðpunkt, hafi ver-
ið höfuðstaður landsins meginliluta
þess tíma sem það hefur verið
byggt.
Steinunn Hjartardóttir, forseti
bæjarstjórnar, segir að mannlífið
sé enn á sömu nótum. „Mér finnst
glaðværð einkenna mannlífið hér,
ánægja með sjálfa sig og aðra.
Fólk hefur gaman af að skemmta
sér og tekur sjálft þátt í félags-
lagsstörf liestamanna. Verkin
séu óþijótandi. „Ég hef gert
hluti sem ég áður gat ekki sinnt
með fullu starfi,“ segir hann.
Sveinn sér alveg um hirðingu
hestanna yfir veturinn en Guð-
mundur sonur hans annast
tamninguna. Hann segir að þeir
feðgar séu með ýmislegt efni-
legt í gangi, þeir bindi vonir
við 2-3 stóðhesta sem séu að
fara í tamningu og eigi auk
þess hryssur í uppvexti.
Stærsti rekstur
frá Sturlungaöld
Sveinn Guðmundsson er for-
maður hestamannafélagsins
Léttfeta á Sauðárkróki og í
nágrenni og segir stoltur frá
velheppnuðum sumarferðum
félagsins. Síðast fóru 60 manns
í þriggja daga ferð út á Skaga
og voru 262 reiðhestar í rekstr-
inum. „Ég tel að það hafi ekki
í annan tíma verið svo margir
reiðhestar í rekstri og einhver
sagði að það þyrfti að fara aft-
starfi en lætur ekki aðra mata sig.
Til dæmis byijaði leikstarf hér
snemma og hefur oft verið öflugt
og sönglíf er mikið. Almenn þátt-
taka er í íþróttum og hesta-
mennsku og er íþróttahúsið sam-
komuhús bæjarins á veturna," seg-
ir Steinunn.
Framsækin
fyrirtæki
Afmælisnefndin leggur á það
áherslu að gleyma sér ekki í hátíð-
arhöldum, heldur nota afmælisárið
til frekari átaka fyrir bæinn til að
auka styrk hans í ört vaxandi sam-
keppnisþjóðfélagi. „Um leið og við
skoðum söguna og hyggjum að
grunninum munum við horfa til
framtíðar," segir Árni Ragnarsson.
í þessu sambandi nefnir hann
ímynd bæjarins, segir að frekar
hljótt hafi verið um Sauðárkrók í
fjölmiðlum og því þurfi að breyta.
Nauðsynlegt sé að koma því á
framfæri hvað í honum býr, bæði
við bæjarbúa sjálfa og aðra lands-
menn.
Snorri Björn Sigurðsson bæjar-
stjóri segir að sér virðist oft sem
bæjarbúum og öðrum sé það alls
ekki ljóst hvað mörg góð fyrirtæki
eru í bænum, mörg í fremstu röð
á sínu sviði. Þau vinni þróunar-
starf og séu í beinu sambandi og
samvinnu við erlend fyrirtæki og
stofnanir. Það sé í samræmi við
það hvað Króksarar séu opnir fyr-
ir erlendum samskiptum. Hann
segir að bæjaryfirvöld hafi einnig
verið framsækin. Á Sauðárkróki
sé boðið upp á meiri þjónustu en
í öðrum sveitarfélögum af sömu
stærð.
Telur hann að þjónustan og fjöl-
breytni atvinnulífsins séu ástæð-
urnar fyrir örum vexti bæjarins.
Frá því árið 1971 að haldið var
upp á 100 ára afmæli byggðar á
Sauðárkróki hefur íbúunum fjölg-
að úr 1.649 í 2.769 eða um nærri
70%. Segir Snorri Björn að fjölgun-
in hafi lengi verið yfir landsmeðal-
tali og meiri en í sjálfri höfuðborg-
inni.
Fiskiðjan Skagfirðingur hf. er
stærsta fyrirtækið á Sauðárkróki,
ur á Sturlungaöld til að finna
svipuð dæmi. Ég hef ekki kynnt
mér það en er ekki einu sinni
viss um að svo margir reiðhest-
ar hafi verið í liðsafnaði vegna
bardaganna þá,“ segir Sveinn.
Hann telur að framtíðin sé
björt í hestamennskunni. Áhug-
inn sé mikill og heilu fjölskyld-
urnar taki þátt. Hins vegar seg-
ist hann ekki eins viss um
keppnirnar, segir að áhugi á
þeim fari minnkandi. Spennan
sé ekki eins mikil og áður, sömu
hestarnir og knaparnir ár eftir
ár og menn geti séð það nokkuð
fyrir hveijir sigri.
Sveinn er ánægður með þró-
un mála í ræktunarstarfi sínu.
Segir að sonur sinn og tengda-
dóttir, Guðmundur Sveinsson
og Auður Steingrímsdóttir, séu
komin inn í þetta með sér og
þar sé ræktunin í góðum hönd-
um. Það sé mikilvægt því stöð-
ugt styttist í þann tíma er hann
sjálfur þurfi að leggja á sinn
síðasta en mikilvægt sé að halda
ræktuninni áfram. Það mégi
ekki henda sem allt of oft hafi
gerst að góðri ræktun Ijúki með
fráfalli frumkvöðlanna.
Hrossarækt skili ekki góðum
árangri nema á löngum tíma.
„Hvert samfélag
hefur sín sér-
kenni sem eftir-
sóknarvert er að
halda í.
A tímum
miðstýrðra fjöl-
miðla er hætta
á að þetta
gleymist,
ekki bara hér,
heldur á
stöðum allt í
kringum landið.“
eitt af kvótahæstu fyrirtækjum
landsins. Snorri Björn segir að
Fiskiðjan hafi verið að brydda upp
á ýmsum nýjungum í starfi sínu.
Hún hefði til dæmis keypt pökkun-
arstöð til að pakka fiski í neytenda-
umbúðir og tekið upp samvinnu
við sjávarútvegsfyrirtæki í öðrum
landshlutum. Steinullarverksmiðj-
an hf. er eina fyrirtækið sinnar
tegundar hér á landi. Loðskinn hf.
flytur gærur um hálfan hnöttinn
til að vinna hér til útflutnings og
dótturfyrirtæki þess hefur að loknu
miklu þróunarstarfi hafið sútun og
framleiðslu á vörum úr fiskroði.
Trésmiðjan Borg hf. er að sögn
bæjarstjórans ein virtasta tré-
smiðja landsins og er kölluð til þar
sem menn vilja vanda sérstaklega
vel til verka. Máki hf. er í sam-
starfi við erlenda aðila um þróun
kerfis til endurnýtingar á vatni í
fiskeldi og er að rækta Miðjarðar-
hafsfisk. Dögun hf. er lítil en vel
rekin rækjuverksmiðja og Króks-
verk hf. er gott verktakafyrirtæki
með verkefni víða um land. Loks
nefnir Snorri Björn öflugasta fyrir-
tæki bæjarins, Kaupfélag Skag-
firðinga, sem hann segir að sé eitt
af fáum kaupfélögum landsins sem
náð hafi verulegum árangri í
rekstri á síðustu árum.
Undir okkur
sjálfum komið
Steinunn Hjartardóttir og Snorri
Björn Sigurðsson eru bjartsýn á
framtíð staðarins. „Ég tel að skil-
yrði séu til áframhaldandi vaxtar,
ef við höldum atvinnulífinu í lagi,“
segir Steinunn. Snorri Björn tekur
í sama streng. „Ég get ekki annað
séð en skilyrði til vaxtar séu góð
ogjafnvel betri en árið 1971 þegar
við héldum upp á 100 ára byggðar-
afmæli. Ég efast um að þeir sem
þá voru í forsvari fyrir bæjarfélag-
ið hafi séð það fyrir sér að hér
myndu búa nærri 2.800 manns
eftir 25 ár. Skilyrðin eru fyrir hendi
og það er síðan okkar sjálfra að
sjá til þess að málin þróist á réttan
hátt,“ segir Snorri Björn.
Sauðárkrókur hefur upp á ýmis-
legt að bjóða í samkeppninni um
fólkið og atvinnuna. Getið hefur
verið um fjölbreytt atvinnulíf og
öflug og framsækin fyrirtæki, svo
og góða þjónustu bæjarins. Snorri
Björn segir að ekki megi gleyma
hitaveitunni sem er ein sú ódýrasta
í landinu og f]ölbrautaskólanum.
Hann sér fyrir sér aukningu í sjáv-
arútvegi og að þjónusta aukist með
yfirtöku heimamanna á ýmsum
þjónustuþáttum sem nú eru í
Reykjavík. Þá minnir hann á að
Sauðárkrókur sé hluti af því snjó-
létta og öfluga héraði sem Skaga-
fjörður er. Varðandi samgöngur
og fjarlægðir frá stóra markaðs-
svæðinu á höfuðborgarsvæðinu
segir hann að styrkur Sauðárkróks
liggi í því að vera réttu megin við
Akureyri!
MIKILL og almennur íþróttaáhugi er á Króknum. íþróttahúsið
er samkomustaður bæjarbúa yfir veturinn og líf og fjör á íþrótta-
vellinum á sumrin, eins og sést á myndinni sem tekin var á knatt-
spyrnuæfingu hjá strákunum í Ungmennafélaginu Tindastóli.
Pínu rosalega bit
MÁLFAR fólks á Sauðárkróki,
eins og víðar, einkennist nokkuð
af staðbundnum orðatiltækjum
og áhersluorðum. í Króksbók
Rotaryklúbbs Sauðarkróks er
safnað saman ýmsum fróðleik
um bæinn, meðal annars
málfarið:
„Þegar manni er vottað að
hann hafi staðið sig vel, er sagt
á Króknum: Þú ert pínu góður,
maður! Hafí hann þótt standa
sig afbragðsvel er sagt: Þú ert
pínu rosalega góður! Pínu þykir
eitt alfínasta orðið á Króknum
og yfirgengur öll önnur áherslu-
aukandi orð. Pínu flott! Verði
Króksarar undrandi segjast þeir
vera vita bit. Verði þeir mjög
undrandi, segjast þeir vera al-
veg vita gjörsamlega krossbit.
Allt þetta má þó stytta í - pínu
rosalega bit, maður.
Það þykir gott að nota mikið
b- og u-hljóð, eins og t.d. í
ufrum, þegar farið er yfir um.
Spurt er. Kvumin habbðiruða
fyrir handan? Og svarað: Ég
habbðiða gott þegar ég var
kominn ufmm. Áfram er spurt:
Kvurn fjandann varstu að gera
ufrum? Ég var hjá höbbðingj-
um, maður, og þú hebbðir habbt
svoldið pínu gott af að koma
með!“
í þessu sambandi er rétt að
geta þess að það að fara austur
yfir Héraðsvötn kalla Króksarar
að fara yfir um - ufrum. Það
er því fyrirhafnarlítið fyrir þá
að fara „yfir um“ oft á dag. í
Króksbókinni kemur einnig
fram að þegar farið er til
Reykjavíkur er stundum talað
um að fara út á land - en aldrei
í bæinn. Þegar farið er í bæinn
er ferðin innanbæjar á Sauðár-
króki.