Morgunblaðið - 31.08.1996, Síða 14

14 LAUGARDAGUR 31. ÁGÚST 1996
M0RGUNBLA.Ð1Ð
BYGGÐARAFMÆLIÁ SAUÐÁRKRÓKI
„FRAMTÍÐ Sauðárkróks", lítil stúlka í berjamó uppi á Nöfunum, brekkunum sem setja svo mikinn svip á Sauðárkrók. Morgunbiaðið/Ásdis

Menning’in er for-
senda byggðarinnar
Sauðkrækingar ætla ekki að gleyma sér í
hátíðarhöldum í tilefni af 125 ára afmæli
byggðar á Króknum en þau munu standa í
heilt ár. Um leið og þeir skoða söguna og
grundvöll mannlífsins ætla þeir að horfa til
framtíðar og reyna að styrkja bæinn í
samkeppninni. Helgi Bjamason ræddi
við forystumenn Sauðárkróksbæjar
og formann afmælisnefndar.
BYGGÐ á Sauðárkróki
hófst árið 1871 eða fyrir
125 árum með því að
Árni Einar Ámason
klénsmiður tók sér fyrstur manna
búsetu á mölunum innan við
Gönguskarðsárós eða í Sauðár-
króknum, ásamt ráðskonu og
tveimur bömum þeirra. í Sögu
Sauðárkróks eftir Kristmund
Bjarnason segir að þegar Árni
fluttist til Sauðárkróks hafí hann
ákveðið að helga sig iðn sinni og
stunda hvorki landbúskap né sjáv-
arútveg. Hins vegar hafi hann
ákveðið að hafa greiðasölu og hýsa
gesti, jafnskjótt og húsrúm leyfði.
Upp frá því var klénsmiðstitill hans
lagður fyrir óðal en vertsheitið
fylgdi honutn æ síðan.
Frá því Árni vert settist að á
Sauðárkróki árið 1871 hefur þar
verið búið og í ár halda Sauðkræk-
ingar þvi upp á 125 ára afmæli
byggðar á staðnum. Á næsta ári
eru mörg afmæli. Þá verða liðin
140 ár frá því konungur gaf út
opið bréf um iöggildingu Sauðár-
króks sem verslunarstaðar frá árs-
byijun 1858. Þá verða einnig liðin
90 ár frá því Sauðárkrókur varð
sérstakt sveitarfélag með skiptingu
Sauðárhrepps og 50 ár frá því
Sauðárkrókur fékk kaupstaðarrétt-
indi. Auk þessa eiga ýmis félög og
fyrirtæki afmæli á þessum árum.
Vegna þessara tímamóta í sögu
Sauðárkróks ákvað bæjarstjórn að
tímabilið frá 20. júlí 1996 til jafn-
lengdar að ári yrði afmælisár á
Sauðárkróki. Byrjað var með mikl-
um hátíðarhöldum 20. júlí en síðan
rekur hver atburðurinn annan allt
árið.
FORYSTUMENN Sauðárkróksbæjar og afmælisnefndar, f.v.
Snorri Björn Sigurðsson bæjarstjóri, Steinunn Hjartardóttir
forseti bæjarstjórnar og Árni Ragnarsson formaður afmælis-
nefndar.
Styrkja menningar-
grunninn
Sérstök afmælisnefnd hefur
undir forystu Árna Ragnarssonar
arkitekts unnið að undirbúningi og
framkvæmd hátíðarhaldanna. Árni
segir að þetta tilefni sé notað til
að vinna að ýmsum hlutum úr sögu
bæjarins sem nauðsynlegt hafi
verið ráðast í. Sögu staðarins og
menningarhefðum hafi hingað til
ekki verið gerð nægileg skil.
Hann nefnir nokkur dæmi. Á
afmælisárinu verður minnst 50 ára
rithöfundartíðar Guðrúnar frá
Lundi en þá verður hálf öld liðin
frá því Dalalíf kom út. íbúar Sauð-
árkróks og aðrir landsmenn verða
minntir á það hvar hún bjó og
skrifaði sínar sögur. Dagskrá verð-
ur um Jónas Kristjánsson lækni
og minnir Árni á að hugmyndir
hans um náttúrulækningastefnuna
hafi orðið til á Sauðárkróki og þar
hafi Náttúrulækningafélag íslands
verið stofnað. Á það verður ræki-
lega minnt að frá Sauðárkróki
hefur alveg fram á þennan dag
komið fjöldi manna sem staðið
hefur í fremstu röð í listalífi og
stjórnsýslu landsins. Dagskrá verð-
ur gerð um fjölda manna og
kvenna, settar upp sýningar og
haldnar ráðstefnur og fundir um
ýmis mál.
Manna
frjáls-
lesrastir
SKAGFIRÐINGAR halda upp
á lýsingu Sveins Páissonar á
héraðsbúum en hún birtist í
ferðabók hans sem rituð er
1791-1797. Þess má geta að
höfundur var sjálfur Skag-
firðingur:
„Skagfirðingar eru vanari
ferðalögum en öll önnur
landsins börn. Og í stað þess
að fólk í sumum öðrum sveit-
um ferðast aldrei og er, að
kaiia má, mannfælið og hefur
einhvern heimóttarsvip, þá
eru Skagfirðingar manna
fqalslegastir, fljótir tii og op-
inskáir í viðmóti. En þegar
aðrir finna í skapferli þeirra
hinn ósvikna hermennsku-
brag, ásamt fijálslegri og
óþvingaðri framkomu er illa
þolir kúgun, þá kallast það
að þeir séu hvatvísir, óstýril-
átir og þrætugjamir. Og af
því að þeir sýna óttaleysi um
ýmsa aðra fram, þá eru þeir
álitnir drambsamir, orðhvatir
og auk þess montnir, af því
þeir taka Sunnlendingum
langt fram í hreinlæti og
klæðaburði. Þeir eru þannig
hugrakkir, opinskáir, örlynd-
ir, alvarlegir og göfuglyndir.
Þeir unna réttsýni, og mjög
má róma gestrisni
þeirra . . .
Nokkurs konar héraðsótti
veldur því, að Skagfirðingar
hafa mestar mætur á háttum
og siðum sjálfra sín, enda
þótt sumt sé betra hjá ná-
grönnunum og má ef til vill
telja þetta til lýta með íbúum
þessa héraðs, og ætti það að
hverfa."