Morgunblaðið - 05.10.1996, Blaðsíða 33

MORGUNBLAÐIÐ
LAUGARDAGUR 5. OKTÓBER 1996 33
AÐSEIMDAR GREIIMAR
Hagsljórn á heljarþröm
HAGSTJÓRNIN á íslandi er
komin í ógöngur. Ekki hagstjórnin
í þröngri merkingu heldur sú meg-
instefna sem ræður nýtingu auð-
linda og tækni og stjórnar menntun
og atvinnutækifærum þjóðarinnar
til langs tíma.
Hagsmunir fiskveiða hafa lengi
ráðið meginmarkmiðum hagstjórn-
ar og valdið því að atvinnuhættir
okkar byggja enn á frumfram-
leiðslu. I fiskveiðisamfélaginu eru
alltaf miklar sveiflur vegna breyti-
leika á magni og samsetningu afla.
Þær hafa leitt hagstjórnina inn á
duttlungafullar sveiflujafnanir.
Mikil og vaxandi áhætta og sí-
minnkandi möguleikar á aukningu
framleiðni, tekna og arðsemi eru
langtíma þróunareinkenni sjávar-
útvegsins.
Fjölgum eggjunum
í körfunnni
Það er eins konar þjóðarleyndar-
mál að fiskistofnarnir eru í mikilli
hættu vegna langvarandi ofveiði
og rányrkju þrátt fyrir tilraunir til
stjórnunar með kvótakerfi. Sóknar-
kraftur fiskiskipa er talinn helm-
ingi of mikill og er enn fjárfest í
nýjum fiskiskipum með æ full-
komnari veiðitæki, með opinberu
lánsfé. Ofveiðin og offjárfestingin
hefur einnig leitt okkur til rányrkju
á fjarlægum miðum. Rányrkja er
tímabundin í eðli sínu, og ytri skil-
yrði geta einnig breyst og takmark-
að veiðar enn frekar. Þetta er
áminning um hve viðkvæmt efna-
hagslíf okkar er og hve nauðsyn-
legt er að fjölga eggjunum í körf-
unni.
Við verðum að söðla um og hefja
uppbyggingu nýrra framleiðslu-
greina áður en við
verðum knúin til þess
vegna hruns fiski-
stofnanna. Þessi um-
skipti í markmiðum
hagstjórnar þola ekki
bið.
Veljum
langtímalausnir
Við þurfum á öllu
okkar hugrekki að
halda til að horfast í
augu við þessar stað-
reyndir og bregðast við
þeim með skynsamleg-
um hætti. Grundvall-
arumskipti í atvinnu-
háttum verða ekki
framkvæmd á einni nóttu. Stjórn-
málamenn virðast trúa því að þróun
framleiðsluhátta verði best tryggð
með skammtímalausnum en þær
hafa miðast við hagsmuni starfandi
sjávarútvegsfyrirtækja og verkað
hamlandi á framsækin öfl í öðrum
greinum. Stjórnmálamenn ættu
öðrum fremur að hugsa til langs
tíma; - til margra kjörtímabila í
senn. Verkefni þeirra er að finna
leiðina úr fískveiðisamfélaginu yfir
í iðnaðar- og þjónustusamfélagið
áður en forsendur núverandi at-
vinnuhátta bresta.
Veiðileyfagjald getur skilað okk-
ur fram á veginn. Með því má
færa tekjur úr sjávarútvegi til upp-
byggingar nýrrar atvinnustarfsemi
og skapa meira jafnræði á milli
sjávarútvegs og annarra atvinnu-
greina. Veiðileyfagjald eitt sér dug-
ir ekki fyrr en fískveiðistefna Is-
lendinga verður fiskverndunar-
stefna sem hefur að höfuðmarkm-
iði að tryggja afla til langs tíma.
Þverstæðurnar
Ein af þverstæðun-
um í íslensku samfé-
lagi í dag er sú stað-
reynd að við hlið frum-
framleiðslunnar, sem
hagnýtir sér fyrst og
fremst lítið menntað
vinnuafl, hefur verið
byggt upp öflugt
menntakerfi sem skil-
ar samfélaginu og
framleiðslukerfi þess
sífellt fleirum sem hafa
meiri menntun en
frumframleiðslugrein-
arnar vilja eða geta
hagnýtt sér. Eitt sinn
var haft eftir útgerðarmanni sem
hafði í þjónustu sinni útlærðan
doktor í efnafræði að það væri allt
í lagi bara ef blessaður maðurinn
kynni að flaka. í veiðimannasamfé-
laginu er menntun ýmist talin hálf-
gerð fötlun eða þá munaður, frem-
ur en auðlind sem má hagnýta.
Þrátt fyrir þessi viðhorf hefur
menntun landsmanna bæði hér
heima og erlendis tekið stöðugt
meira mið af þörfum háþróaðs iðn-
aðar- og þjónustusamfélags. í auk-
inni menntun landsmanna felst
vaxandi þjóðarauður, sem er æ
minna hagnýttur. Á sama tíma er
þorra launafólks haldið á lágu
kaupi langan vinnudag í hnignandi
atvinnustarfsemi sem byggist á
ofveiði á hafi og ofbeit á landi.
Orsakanna er að leita í rangri hag-
stjórn.
Þegar kemur að því að knýja fram
hröð umskipti í atvinnuháttum, mun
hátt menntunarstig landsmanna
skapa okkur yfirburðastöðu.
Heppilegt er að stýra
opinberu lánsfjármagni
frá landbúnaði og sjáv-
arútvegi, segir Birgir
Bjöm Sigurjónsson, til
fyrirtækja í iðnaði og
þjónustu.
Ný atvinnustefna
Við eigum að leggja grundvöll
að nýrri atvinnustefnu með það að
markmiði að nýta þekkingu og
frumkvæði landsmanna og auka
tekjusköpunina í hagkerfinu.
Hyggilegast er að stýra opinberu
lánsfjármagni frá fiskveiðum og
landbúnaði til smárra og millistórra
fyrirtækja á ýmsum sviðum iðnaðar
og þjónustu sem byggja fyrst og
fremst á íslenskri þekkingu.
Áhættufjárfestingar í þessum
greinum má örva með þá forgjöf
að fyrirmynd sem stóriðjufyrirtæk-
in hafa fengið í skattlagningu og
orkuverði og sjávarútvegsfyrirtæk-
in í opinberu lánasjóðunum og at-
vinnuleysisbótakerfinu. Þannig
getum við skapað mörg atvinnu-
tækifæri sem hæfa menntun og
sérhæfni landsmanna. Og þannig
getum við dregið úr einhæfni at-
vinnulífs og þeirri miklu áhættu
sem í henni felst.
Iðnvæðing er ekki hægt að
byggja upp með því að stýra fjár-
festingum yfír í örfá verkefni á
sviði stóriðju sem hagnýtir sér ekki
hátt stig menntunar þjóðarinnar.
Birgir Björn
Sigurjónsson
Stóriðjan skapar ekki fjölbreyttari
eða áhættuminni framleiðsluhætti
og stóriðju fylgir yfirleitt mengun.
Atvinnustefna til framtíðar á ekki
að byggja á einföldum skammtíma-
lausnum heldur menntun og þekk-
ingu landsmanna og þörf þjóðar-
innar fyrir tryggari tekjur og efna-
hagsgrundvöll.
I framtíðarsamfélaginu verður
þörf fyrir enn meiri menntun lands-
manna. Menntunin er ekki munað-
ur þess sem fjárfestir í henni held-
ur að miklu leyti samfélagsleg fjár-
festing sem eykur þjóðarauðinn og
möguleika okkar til hagsældar.
Þess vegna verður að vetja auknum
fjármunum til að þróa menntakerf-
ið og stórbæta kjör kennara og
nemenda á öllum skólastigum. Það
verður að gera menntun að álitleg-
um valkosti fyrir unga fólkið.
Menntun er arðsöm fjárfesting fyr-
ir þjóðarbúið sem á að skila sér í
launaumslögin. Annars munum við
missa stóran hluta af þessari fjár-
festingu úr landi. Atvinnustefnuna
á ekki síst að miða við að unga
fólkið vilji og geti áfram búið í
þessu landi.
Höfundur er hagfræðingur og
framkvæmdastjóri BHMR.
BIODROGA
snyrtivörur
IMltKltlOllil
i II T 0 10 J r J T t M I
• Tölvutengt tímaskráningar- og
aðgangskerfi.
• Þægilegt og einfalt í meðförum
• Fjárfesting sem borgar sig
<0-
I. ASTVflLDSSON HF.
Skipholti 33,105 Reykjavík, sími 533 3535
Amerískar fléttimottur.
CWIRKA
Mörkinni3,s.5681411.
**********************************
Fyrirtæki - skólar - stofnanir - klúbbar
félagasamtök - starfsmannafélög
Ferðadiskótekið ROCKY
er nú tekiö til starfa á ný
Hljómtækin eru ný, flott og kraftmikil
Diskótekinu er ætlað að skemmta í
samkomuhúsum, veislu- og veitingasölum fyrir

árshátíðir - einkasamkvæmi - þorrablót
- skólaböll - sveitaböll - afmælis- og
brúökaupsveislur - stafsmannafagnaðir
og aimennir dansleikir.
Tónlistin er fjölbreytt og skemmtileg,
íslensk og erlend, fyrir alla aldurshópa.
Upplýsingar og pantanir alla virka daga
og laugardaga í símum 557-9119
og 898-3019.
Ferðadiskótekið ROCKY
ALVORU DISKOTEK
Diskótekari:
Grétar Laufdal.

f{ - KOOKAI
| haustvörurnar
f eru komnar
Sama verð og I
London
Þunnar peysur
frá 2.900
Bolir frá 1.800
Þykkar peysur
frá 4.400
Buxur frá 4.900
Jakkar frá 9.900
10% afsláttur af
öllum nyjum
kookaí vörum,
Opið langan
laugardag kl. 10-17
verid velkomin
Laugavegi, s. 5111717.
Kringlunni s. 568 9017.
1

ær
i samBH