Morgunblaðið - 05.10.1996, Blaðsíða 35

MORGUNBLAÐIÐ
AÐSENDAR GREINAR
LAUGARDAGUR 5. OKTÓBER 1996 35
í ÞESSARI grein mun ég færa
rök fyrir því að Fósturskóli Islands
er ekki framhaldsskóli heldur er
hann sambærilegur skólum á há-
skólastigi ef miðað er við tvískipt
háskólastig eins og tíðkast hjá
mörgum þjóðum.
Síðastliðið vor heimilaði núver-
andi menntamálaráðherra, Björn
Bjarnason, Háskólanum á Akur-
eyri að starfrækja þriggja ára leik-
skólakennarabraut í tengslum við
kennarabraut skólans. Náminu
lýkur með B.Ed.-gráðu. Menntun
leikskólakennara er því formlega
á háskólastigi á Akureyri og því
er fagnað.
Flutningi menntunar leikskóla-
kennara á háskólastig er ekki lok-
ið, þar sem Fósturskóli Islands er
talinn vera á framhaldsskólastigi
samkvæmt lögum um skólastig frá
1974. Nám og vinnubrögð við
skólann hafa hins vegar færst nær
starfs- og kennsluháttum háskóla.
Miklar breytingar hafa að auki
verið gerðar á námsskipulagi Fóst-
urskóla íslands í haust. Mestar
breytingar eru á fyrsta námsári í
skólanum, þar er námið metið til
háskólaeininga. Vonir standa til
að nemendur sem byrjuðu í haust
geti útskrifast með B.Ed.-gráðu
eftir þijú ár eins og félagar þeirra
fyrir norðan. Þegar þetta er ritað
er ekki ljóst hvernig á að meta
þetta nám Fósturskólans. Helst
er horft til Uppeldisháskóla sem
væntanlega verður að veruleika
innan tíðar. Þau viðfangsefni sem
Fósturskóli íslands fæst við núna
eru þríþætt: a) Áframhaldandi
gerð nýrrar námskrár í samræmi
við tillögur nefndar um innihald
og skipulag leikskólakennaranáms
á háskólastigi. b) Ákvörðun um
hvernig þetta nám verður metið
til B.Ed.-gráðu. Hún þarf að liggja
fyrir um áramót, annars er hætta
á því að námsframboð skólans sé
of óljóst og það getur bitnað á
aðsókn nýrra nemenda næsta vor
sem vilja skýr svör. c) Tengsl eldra
náms í skólanum við B.Ed.-nám.
Nauðsynlegt er að meta hve miklu
þeir nemendur sem hafa lokið og
eru að ljúka námi samkvæmt
gamla kerfinu þurfa að bæta við
sig til þess að öðlast B.Ed.-gráðu.
Tvískipting
Aðdragandi tvískipts háskóla-
stigs var í megindráttum eftirfar-
andi: Eftir seinni heimsstyijöld
kröfðust mun fleiri nemendur inn-
göngu í háskólana en áður og bar
mikið á svokölluðum minnihluta-
hópum svo sem lituðum, konum
og fátækum nemendum.
Háskólamenntun breyttist þar
með úr menntun sem var ætluð
einungis um það bil 4-5% aldurs-
hóps. Nemendur voru yfirleitt úr
efri stigum þjóðfélagsins. Þessi
Elitu-háskóli var algengur í Evr-
ópu fram að síðari heimsstyijöld.
Evrópa, Bandaríkin og Ástralía
mættu þessari fjölgun á mismun-
andi hátt. Æðri menntun var ann-
að hvort tví- eða þrískipt. Með
tvískiptingu háskólastigsins átti
að reka viðunandi menntastofnan-
ir til hliðar við Elitu-háskólana eða
Universitetin. Þeir síðarnefndu
áttu að haldast óbreyttir, velja úr
nemendum og stunda rannsóknir.
(Hugtakið háskóli verður notað
hér á eftir.)
Hitt stigið (svo sem „Polytec-
hnic og College") áttu að vera í
nánum tengslum við atvinnulífið.
Nemendur áttu að útskrifast með
skírteini (diploma) en ekki með
háskólagráðu. Nemendum var gef-
inn kostur á að vera í hlutanámi,
oft var um að ræða nemendur sem
þurftu að vinna með náminu.
Kennarar áttu sömu-
leiðis að vera í hluta-
starfi við skólann og
í hlutastarfi úti í at-
vinnulífinu. Þetta átti
að efla tengslin milli
skóla og atvinnulífs.
Ekki var ætlast tii að
kennarar stunduðu
rannsóknir að neinu
marki, ef einhveijar,
þá áttu þær að vera
hagnýtar. í raun náð-
ist góð sátt um þetta
fyrirkomulag. Uni-
versitetin samþykktu
þetta fyrir sitt leyti
og sáu fram á að geta
varðveitt stöðu sína þar sem þeir
gátu ekki tekið á móti þeirri nem-
endaaukningu sem blasti við, fyrst
og fremst af ijárhagsástæðum en
einnig vegna fyrirsjáanlegrar of-
fjölgunar háskólamenntaðra
manna.
Yfirvöld, ríki og sveitarfélög sáu
hag sinn í því að efla þessar nýju
stofnanir sökum þess að námið
varð styttra, hagnýtara og bauð
upp á aukin tengsl við atvinnulíf-
ið. Þessar stofnanir áttu heldur
ekki að njóta hins svokallaða aka-
demiska frelsis og þar sáu yfirvöld
sér leik á borði að koma inn í
stjórnun þessara skóla.
Þróun þessara stofnana varð
hins vegar önnur en ætlast var
til. Kennarar þeirra voru háskóla-
menntaðir og fluttu háskólahefð-
ina með sér. Skólarnir fóru smám
saman að veita
prófgráður. í byijun
voru prófgráður veitt-
ar í samvinnu við við-
urkennda háskóla sem
brautskráðu nemend-
ur. Starf kennara varð
fullt starf og nemend-
ur voru í fullu námi.
Ýmsir fræðimenn telja
að ein af skýringunum
á þessari þróun hafi
verið aukin fag-
mennska ýmissa
starfsstétta svo sem
kennara, hjúkrun-
arfræðinga, bóka-
safnsfræðinga og fé-
lagsráðgjafa. Þessar stéttir hafa
smám saman krafist starfsmennt-
unar á háskólastigi sökum þeirrar
fræðilegu sérþekkingar sem þær
þurfa á að halda.
Þessi þróun hefur að mörgu
leyti brúað bilið á milli þessara
stofnana. Þær hafa færst nær
hver annarri.
Þróun háskólastigs
Á íslandi hefur átt sér stað sam-
bærileg þróun. Nemendum hefur
íjölgað sem ljúka stúdentsprófi úr
framhaldsskóla og þeir hafa sótt
í háskólanám í síauknum mæli
eins og annars .
Skólum á háskólastigi hefur
fjölgað á síðastliðnum tveimur
áratugum. Þrátt fyrir það hafa
yfirvöld ekki skilgreint háskóla-
stigið né skipulagt þróun þess
formlega. Eina skilgreiningin á
háskóla er að inntökuskilyrði er
stúdentspróf. Mér finnst þessi þró-
un hafa verið nokkuð handahófs-
kennd. Núverandi menntamála-
ráðherra, Björn Bjarnason, hyggst
hins vegar taka á þessum vanda.
Hann hefur skipað nefnd til þess
að semja rammalöggjöf fyrir há-
skólastigið í heild. Verið er að
leggja lokahönd á frumvarp um
nýjan Uppeldisháskóla, en þeirri
stofnun er ætlað að sameina Kenn-
araháskóla íslands, Fósturskóla
íslands, Þroskaþjálfaskóla íslands
og íþróttakennaraskólann að
Laugarvatni.
Sambærilegur skóli
Því er haldið fram að Fóstur-
skóli íslands sé sambærilegur
„College“ eða „Högskola" og hafi
í raun þróast svipað og þessar
stofnanir eins og lýst var hér að
framan. Það sama á í raun við um
Þroskaþjálfaskólann og íþrótta-
Verið er að leggja loka-
hönd, segir Gyða Jó-
hannsdóttir, á frum-
varp um nýjan uppeldis-
háskóla.
kennaraskólann. Fósturskóli ís-
lands er tekinn sem dæmi, ég
þekki hann best. Rökin eru eftir-
farandi:
1) Aðsókn stúdenta hefur auk-
ist mjög að skólanum og fá nú
nær eingöngu stúdentar inngöngu
í skólann.
2) Námið í Fósturskóla íslands
er í síauknum mæli metið jafngilt
háskólanámi bæði hér á landi og
erlendis.
3) Fósturskólinn er þátttakandi
í alþjóðlegum samstarfsnetum há-
skóla.
4) Kennarar skólans sinna þró-
unar- og rannsóknarverkefnum í
síauknum mæli og oft í samvinnu
við erlenda háskóla.
5) Kennarar skólans eru marg-
ir með námsgráðu til þess að
kenna við háskóla og níu kennarar
eru nú í framhaldsnámi.
6) Námstilhögun skólans hefur
verið breytt eins og að framan
getur og mun væntanlega metin
til B.Ed.-gráðu.
Samningar
Ef ekki verður gengið frá stofn-
un Uppeldisháskóla innan tíðar
bendi ég á þá leið sem fara má.
Það er sú leið sem aðrar þjóðir
fóru þegar þær stóðu andspænis
samskonar vanda og hér hefur
verið lýst. Þá var viðurkenndur
háskóli fenginn til þess að annast
brautskráningu. Möguleiki er á að
leita eftir samningum við Kenn-
araháskóla íslands um að braut-
skrá nemendur frá Fósturskóla
Islands. Tíminn er afar dýrmætur
og námslok við Fósturskóla ís-
lands þurfa að liggja ljós fyrir um
áramót. Að öðrum kosti er hætta
á því að það bitni á aðsókn að
skólanum og það má ekki eiga sér
stað. Mikill skortur er á leikskóla-
kennurum, því enn vantar leik-
skólakennara í um það bil 1.200
stöður.
Að lokum: Fimmtíu ára afmæli
Fósturskóla íslands var 1. október
síðastliðinn. Af því tilefni verður
efnt til afmælishátíðar í Háskóla-
bíói þann 6. október nk. kl. 14.
Leikskólakennarar, fyrrverandi
kennarar skólans og aðrir velunn-
arar eru velkomnir meðan húsrúm
leyfir.
Höfundur er skólasljóri
Fósturskóla Islands.
Menntun leikskóla-
kennara á tímamótum
Gyða
Jóhannsdóttir