Morgunblaðið - 06.12.1996, Síða 52

-52 FÖSTUDAGUR 6. DESEMBER 1996
MORGUNBLAÐIÐ
HJÓNIN Vilhjálmur Hjálmarsson og Margrét Þorkelsdóttir á
tröppunum hjá Erlu Kaldalóns í íslendingabyggðum vestan hafs.
Á HÁTÍÐ Vestur-íslendinga í Kanada í ágúst 1975.
Ferðaslangfur
FRAMLENGDAR kveðjur: Vilhjálmur, Guðrún Hallgrímsdóttir, Wilcatschev, Traikov forseti,
Andreev, Ágúst Þorvaldsson, Þráinn Valdimarsson og Amalía.
Æskan hefur gefíð út
bókina Ferðaslangur
— Austan tjalds og
vestan. Þar segir Vil-
hjálmur Hjálmars-
son fyrrverandi
ráðherra frá ferðum
sínum. í bókarkynn-
ingu segir m.a. að
engum komi á óvart
að í íslendingabyggð-
um vestan hafs hafí
orðið fagnaðarfundir,
en hitt kunni ein-
hverja að undra að
austan tjalds skyldi
einatt vera líf
o g fjör — ekki síst í
Búlgaríu.
Ieftirfarandi kaflabrotum segir
einmitt frá ferðinni til Búlg-
aríu, þegar Vihjálmur,^ Þrá-
inn Valdimarsson og Ágúst
bóndi Þorvaldsson á Brúnastöðum
var boðið á afmælisþing Bænda-
flokksins í A-Þýskalandi þar sem
þeim var óvænt boðið heim af for-
seta Búlgaríu. Því næst segir frá
heimsókninni í íslendingabyggðir.
Georgi Traikov
ÞEGAR leið að hádegi fórum við
til fundar við forseta lýðveldisins
og formann Bændaflokksins, Ge-
orgi Traikov, manninn sem bauð
okkur heim í Magdeburg fyrir tíu
dögum. Nú var komið að því að
kveðja hann og þakka fyrir sig.
Núna, nærri þrjátíu árum eftir
að þetta gerðist, á ég aðeins eftir
í huganum ljúfa minningu um sér-
þekkilega glaða og góða stund á
kontórnum hjá þessum þjóðhöfð-
ingja. En ekki alllöngu eftir heim-
komuna skrifaði ég brot úr ferða-
sögunni og þar stendur þetta: „Ge-
orgi Traikov er maður á áttræðis-
aldri, ljónfjörugur og léttur í hreyf-
ingum, enda kveðst hann ganga tíu
•'kílómetra á dag hið minnsta. Hann
er og glaður við gesti sína og sann-
arlega góður heim að sækja.
Hér verð ég að koma að áróðri!
Móttaka þessi var fyrir hádegi.
Drykkjarföng margvísleg voru á
borðum, þar með vatn. Skenkt var
í koníaksstaup. Gerið svo vel! —
_ Síðan ekki söguna meir. Sá mis-
skildi þáttur íslensku gestrisninnar
góðu, sem kemur fram í nánast
uppáþrengjandi ítroðslu matar og
drykkjar, var ekki fyrir hendi þar
eða annars staðar (í lýðveldinu),
þrátt fyrir ofgnótt hvors tveggja.
Mættu ýmsir landar af því læra —
mannasiði, mér liggur svo við að
segja.
Forsetinn sagði okkur sitthvað
af högum síns lands og hversu
menn hefðu brotist áfram til vélvæð-
ingar í landbúnaði og iðnaði og þar
með til betri lífskjara. Og hann innti
grannt frétta úr okkar átthögum.
Hann ræddi og ástandið í heiminum,
lét í ljósi andúð á nýnasistum í
Vestur-Þýskalandi og „heimsvalda-
sinnum" og virtist uggandi út af
Maó. Síðan léttara hjal.
Tíu kílómetrar
Nú er það Þráinn (Valdimarsson-
)sem spyr hvort forsetinn vilji ekki
vera svo góður að gefa hinum ís-
lensku gestum sínum glögg og góð
ráð svo þeir megi halda snerpu og
léttleika fram á efri árin.
Túlkarnir okkar komu spurning-
unni áleiðis með sínu lagi — Guð-
rún (Hallgrímsdóttir) til Amalíu á
þýsku og Amalía til forsetans á
þeirra móðurmáli. Og svarið kom
viðstöðulaust, klárt og kvitt:
Fara snemma á fætur.
Borða lítið. Drekka lítið.
Ganga tíu kílómetra á dag!
Þegar við nokkru seinna höfðum
kvatt Georgi Traikov forseta spurð-
um við gistivini okkar og fylgdar-
menn um tíu kílómetrana, hvort
forsetinn hefði ekki bara verið að
spauga! Því neituðu þeir eindregið
— svona væri þetta í raun og veru.
Það var enginn asi á forseta og
þó komið að kveðjum. Af einhverju
tilefni létum við þess getið, ég eða
Þráinn, að Ágúst bóndi (Þorvalds-
son) og Ingveldur kona hans ættu
sextán börn úti á Islandi. Varð þá
uppi fótur og fit, vægast sagt!
Kvaðst forseti mundi sæma hús-
freyjuna á Brúnastöðum æðstu
orðu Búlgaríu ef hún kæmi þar í
sveit síðar, og sendi henni góðar
gjafir.
Þessi lokaþáttur móttökunnar
hjá forseta átti sér stað eftir að
við vorum staðin upp og komin út
af skrifstofu hans fram á þröngan
gang þar í byggingunni. Teygðist
nokkuð úr þessu „atriði“ meðan
rætt var um barnahópinn á Brúna-
stöðum og aðskiljanleg vandamál
í sambandi við barnsfæðingar í
Búlgaríu. Kom upp úr dúrnum að
búlgarskar fjölskyldur eignast
margar aðeins eitt barn svo varla
nægir til viðhalds stofninum! En í
landinu býr einnig minnihlutahópur
af tyrknesku bergi brotinn og af
honum er allt önnur saga. Þar hlaða
hjón niður börnum á hveijum bæ!
— Þess konar misvísun í mannfjölg-
un þykir stjórnvöldum Búlgara hið
versta mál. Til að spyrna við brodd-
unum voru barnabætur ákveðnar
hæstar með öðru barni en fóru síð-
an snarlækkandi og munu jafnvel
hafa verið felldar alveg niður þar
sem keyrði úr hófi!
Svo lauk þessari eftirminnilegu
móttöku hjá forseta iýðveldisins,
sem var án efa hápunktur heim-
sóknar okkar til Búlgaríu. Og við
kvöddum með kærleikum þetta
aldraða ungmenni, forsetann Ge-
orgi Traikov, og báðum honum
góðs — sáum hann auðvitað aldrei
aftur.
Einn tangó
Nú tóku við hversdagslegri hlut-
ir. Við fórum til herbergja okkar,
árituðum íslenskar myndabækur
handa gestgjöfum okkar til minja
og Þráinn náði talsambandi við
Kaupmannahöfn og bjó í haginn
fyrir heimferðina. Síðdegis áttum
við tal við blaðamenn frá Bænda-
flokknum og fleiri fréttamenn og
svöruðum venjubundnum spurning-
um þeirra um ferðalag okkar og
fóstuijörð og það sem þar væri á
dagskrá. Þá var og farið út að líta
á lífið á götum borgarinnar. Mig
minnir enginn hafi haft döngun í
sér að ganga í búðir að versla og
létum okkur nægja að rölta um,
huga að umferðinni og virða fyrir
okkur „manninn á götunni". Á
göngugötu einni var mikil mann-
þröng svo sveitamönnum af íslandi
ofbauð. Ekki mun það hafa verið
af neinu sérstöku tilefni, blessað
fólkið aðeins átt þarna leið um.
Hér gilti sama og í Austur-
Þýskalandi, fólk virtist ekki áber-
andi uppábúið en vel búið eigi að
síður og hið mennilegasta. Það var
þennan dag sem við sáum tvo menn
slompaða en hvorki fyrr né síðar.
Hvorki í Búlgaríu né DDR. Mér er
enn ráðgáta hveiju þetta sætti og
skipti í tvö horn þegar kom til
Kaupmannahafnar daginn eftir.
Um kvöldið vitjuðu þau okkar hin
sömu og tóku á móti okkur við
komuna til Búlgaríu, fulltrúinn,
ráðherrann og frú Stamboliisky.
Snæddum við kvöldverð öll saman
og var margt skrafað að vanda.
Fórum síðan á annan veitingastað,
bættum ögn á okkur í mat og drykk
og nutum skemmtiatriða í ofaná-
lag. Drátthagur maður gerði skiss-
ur af gestum eftir hendinni. Við
stigum dans með öðru fólki þarna
en hér var allt á rólegri nótum en
kvöldið áður. Ég herti upp hugann
og dansaði einn tangó við frú Stam-
boliisky, hið eina sem ég man frá
því balli. Og þá var bágt að kunna
ekki betur að bera sig um á dans-
gólfi.
Leidd í bæinn
Wynyard er engin stórborg, íbú-
ar rösklega tvö þúsund. í samræmi
við það voru móttökurnar, persónu-
legar eins og komið væri í kunn-
ingjahóp. í útjaðri bæjarins stöðv-
aði okkur roskinn maður og kvaðst
mundi aka á undan okkur heim að
samkomuhúsi bæjarbúa. Þetta kom
strax vel við okkur öll og við ókum
í hlað syngjandi ættjarðarsöngva
fullum hálsi.
Við vorum sannarlega orðin
góðu vön frá Winnipeg, Selkirk og
Gimli og áttum eftir að mæta mik-
illi vinsemd hvar helst sem okkur
bar að garði. En koma okkar til
Wynyard var — liggur mér við að
segja — engu lík. Ahrifin frá þeim
vörmu viðtökum, sem við fengum
í þessu héraði, voru slík að ennþá,
tuttugu árum síðar, mun mér reyn-
ast erfitt að segja frá blátt áfram
— án barnalegra upphrópana.
Við samkomuhúsið tók fjöldi
fólks á móti okkur. Margir töluðu
íslensku. Einn úr hópi heimamanna
ávarpaði leiðangurinn og bauð okk-
ur velkomin. Hann skýrði líka frá
því hvernig fólkið í byggðinni hafði
hugsað sér alla tilhögun meðan við
yrðum gestir þeirra. Síðan var —
í sjónhending — öllum hópnum
skipt upp til dvalar og allrar að-
hlynningar á einkaheimilum. Virt-
ist síður en svo hörgull á slíkri þjón-
ustu.
Meðal fjölmargra gestgjafa
þarna voru Dunlop-systur. Önnur
þeirra, Guðrún, formaður Þjóð-
ræknisfélagsins, slóst í för með
okkur vestur að Kyrrahafi að heim-
sækja frændfólk þar.
Við Margrét fórum heim með
þeim manni sem komið hafði til
móts við bílana. Þórfinnur Jóseps-
son hét hann, bóndi í nágrenninu,
sjötugur að aldri og hafði nýlega
látið af oddvitastörfum fyrir sveit
sína. Margrét kona hans var á lík-
um aldri. Bæði áttu þau ættir að
rekja til Skagafjarðar. Fleiri ís-
lenskir ferðalangar höfðu dvalist
hjá þeim þetta sumar og ein hjón
voru þar fyrir þegar við komum.
Margrét og Þórfinnur voru ein-
staklega þægileg í viðmóti; frá
þeim stafaði í senn hlýju og glað-
værð. Þau bjuggu í góðu húsi á
óðali sínu, dijúgan spöl frá bænum.
Hús þeirra var þó hvorki tiltakan-
lega stórt né heldur nýlegt en heim-
ilið var með miklum myndarbrag
og fjarskalega notalegt. Húsfreyj-
an fagnaði vel gestum sínum og
bar fram ijúkandi kaffisopann
meðan beðið var eftir steikinni.
Áhrifamikil heimsókn
Ég gekk að bókaskápnum í stof-
unni og varð strax starsýnt á þtjár
bækur fornlegar. Þær reyndust all-
ar vera íslenskar. Elst var Safn til
sögu íslands frá 1851, að ég held.
Næst komu Ný félagsrit frá 1858,
18. árgangur. Og loks handskrifuð
bók, Riddarasaga eða sögur, skrif-
að hafði Jón Magnússon í Stykkis-
hólmi árið 1878. Það var stærðar
bók, dáindis fallega skrifuð og inn-
bundin, alveg heil og nánast
óskemmd með öllu. Það ieyndi sér
ekki að hjónin höfðu dálæti á þess-
um bókum. Hér bar allt að sama
brunni um ræktarsemi við uppruna
sinn, forfeður og feðratungu. Var
þó fóstuijörðin Kanada á engan