Morgunblaðið - 07.12.1996, Blaðsíða 24

24 LAUGARDAGUR 7. DESEMBER 1996
MORGUNBLAÐIÐ
ERLENT
Fréttir berast
af ólgn í Líbýu
Sjaldan heyrum við áreiðanlegar fréttir
frá Líbýu, enda landið lokað og einangr-
að. Upp á síðkastið hafa menn fyrir satt
að til óeirða hafi komið, en mönnum ber
ekki saman um hvort þær eru vegna
aðgerða trúarofstækismanna eða vegna
gremju yfir versnandi lífskjörum,
skrifar Jóhanna Kristjónsdóttir.
MEIRA hefur heyrst um
átök og óeirðir í Líbýu
síðustu vikur en allar
upplýsingar eru lengi að berast
og komast einkum leiðar sinnar
með ferðafólki frá Líbýu yfir til
Egyptalands. Stjórnarandstæð-
ingar Muammars Gaddafis Líbýu-
leiðtoga eru heldur ekki á eitt
sáttir þegar að því kemur að skýra
ástæðurnar fyrir ókyrrðinni.
Hópur sem kallar sig Líbýsku
mannréttindanefndina fullyrðir að
á árinu hafi yfir 600 manns verið
drepnir af því að þeir létu á einn
eða annan hátt í ljós andúð á
Gaddafi og stjórn hans. Segja
talsmenn nefndarinnar að á knatt-
spyrnuleik í ágúst sl. hafi lög-
regla til dæmis skotið á menn sem
æptu slagorð gegn Gaddafi. Þetta
mun hafa bvijað þegar dómarinn
í leiknum dæmdi gilt mark’ hjá
fótboltaliði sem er að mestu leyti
í eigu og undir stjórn sonar padd-
afis, al-Saadis að nafni. í stað
þess að hrópa út af með dómar-
ann voru þeim feðgum sendar
ófagrar kveðjur. Var þá skotið að
mannfjöldanum. Opinberar tölur
segja að 8 hafi látist en diplómata-
heimildir segja að milli 20 og 50
hafi legið í valnum.
Ekki vilja allir túlka þetta sem
málefnalega andstöðu við stjórn
Gaddafis heldur hafi geðshræring
vonsvikinna knattspyrnuaðdá-
enda komið þessu öllu af stað.
En þó að þetta hafi ekki verið
undirbúið andóf sýnir það kannski
hve urgur með stjórnarherrann
er nálægt yfirborðinu.
Strangtrúaðir múslimar velta
varla Gaddafi úr valdastóli
Þá hafa flogið fyrir fregnir af
óeirðum í Benghazi og sagt að
þar hafí strangtrúaðir öfgamenn
verið í fyrirsvari og hermenn og
lögregla barið andspyrnu þeirra
niður af hörku. Samtök sem kalla
sig Islamska píslarvotta hafa til-
kynnt að leiðtogi þeirra, Mo-
hammed nokkur al Hani, hafi ver-
ið skotinn til bana fyrir nokkru
ásamt ýmsum dyggum stuðnings-
mönnum sínum. Þeir segja að
Gaddafí sýni strangtrúarmönnum
enga miskunn og sé til alls líklegur.
Einn fyrrverandi forsætisráð-
herra Líbýu, Abdul Hameed Bako-
ush, sem nú er búsettur i Kairó
og þekktur andstæðingur öfgatrú-
armanna hefur látið
hafa eftir sér að
þarna sé örugglega
ekki rétt með farið:
trúarhópurinn reyni
að nota þetta í áróð-
ursskyni. Og sann-
leikurinn er sá að
hvað sem hugmynd-
um manna á Vestur-
löndum líður viðvíkj-
andi stjórnarfarið í
Líbýu er erfitt að
hugsa sér að öfga-
trúarmenn eigi þar
mikinn hljómgrunn.
Líbýska samfélagið
er einfaldlega ekki
þess eðlis að þar sé
jarðvegur fyrir slíka
hópa, hafi svo verið
er það ekki lengur. Ættbálkaveldi
er aftur á móti það sem mun
standa óhaggað í Líbýu og tíma-
ritið The Middle East segir að
Gaddafi hafi að margra höfðingja
dómi hyglað ýmsum ættbálkum
umfram aðra og það geti aftur á
móti reynst miklu alvarlegra fyrir
hann.
Refsiaðgerðir og
loftferðabann þrengja kost
alþýðu manna
Stjórnarandstaðan innan Líbýu
er ábyggilega fyrir hendi en hún
er sundruð og þar koma við sögu
ólíkir hópar. Alþýða manna hefur
án efa mestar áhyggjur af því að
kjörin hafa stórversnað síðustu
ár og jafnræði með
þegnum sem Gaddafi
boðaði löngum er að
ijúka út í buskann.
Refsiaðgerðir
Sameinuðu þjóðanna
hafa nú verið í gildi
í nokkur ár með al-
varlegum afleiðing-
um og einnig er land-
ið í loftferðabanni.
Þá er bannað að selja
til landsins varahluti
í olíuvinnslustöðvar
með augljósum af-
leiðingum. Ekki
batnaði ástandið þeg-
ar Bandaríkjamenn
settu ný lög sl. sumar
þar sem kveðið er á
um að héimilt sé að
refsa fyrirtækjum - utan Banda-
ríkjanna vel að merkja - sem fjár-
festa í Líbýu. Mörg stórfyrirtæki
fylgjast án efa grannt með hvern-
ig og hvort Bandaríkin framfylgja
þessum umdeildu lögum, en Evr-
ópusambandið hefur m.a. for-
dæmt harðlega þessa aðgerð
Bandaríkjamanna.
Óhjákvæmilegt er að slík al-
þjóðaeinangrun skapi ekki glatt
og gott andrúmsloft í landinu og
vitanlega munu margir skella
skuld á Gaddafi. Eftir að hann
komst til valda var komið á mjög
viðunandi heilbrigðisþjónustu og
skólakerfi sem allir áttu ókeypis
aðgang að. En auðvitað dugir það
ekki ef ungt fólk fær ekki neitt
að gera að námi loknu. Nú er
talið að um 13% atvinnuleysi sé
í landinu.
George Joffe, sem er sérfræð-
ingur um máiefni Afríku og Aust-
urlanda íjær og starfar í London,
segir í viðtali við The Middle East
sem áður er vitnað til að það sem
muni ráða mestu sé sá ójöfnuður
sem er að verða meðal manna.
Líbýumenn hafi búið við tiltölu-
lega traustan efnahag og þar
hafi ekki verið mikið um ríkis-
menn og heldur ekki þekkst fá-
tækt eins og víða annars staðar.
Nú reyni hver að skara eld að
sinni eigin köku, ríkir menn verði
ríkari meðal annars á varahluta-
smygli og gjaldeyrisbraski. Sam-
tímis því finni allur almenningur
æ meira fyrir refsiaðgerðum og
afleiðingum þeirra og þúsundir
hafi misst vinnu í olíuiðnaði vegna
varahlutaskorts.
Líbýuleiðtogi stórmóðgaði
tyrkneska
forsætisráðherrann
Samt hefur Gaddafi verið að
vingast við ýmsa Arabaleiðtoga
sem litu hann hornauga og hann
hefur sótt í að hafa samskipti við
leiðtoga múhameðstrúarríkja. í
október undirritaði hann sér-
stakan öryggissáttmála við Pa-
kistani og í sl. mánuði bauð hann
nýjum forsætisráðherra Tyrkja,
Necmettin Erbakan, í heimsókn.
Þeir skrifuðu undir samning um
samvinnu á efnahagssviðinu og
þótti mörgum það hið jákvæðasta.
En áður en heimsókninni lauk
hafði Gaddafi snarmóðgað Erbak-
an, eins og honum einum er svo
lagið. Hann stakk upp á því að
Tyrkir slitu allri samvinnu við
Israela, segðu sig úr Atlantshafs-
bandalaginu, NATO og klykkti
svo út með því að hvetja Erbakan
til að leyfa Kúrdum í Tyrklandi
að stofna eigið ríki.
Eftir þessu að dæma er sjálfs-
traustið í góðu lagi hjá Gaddafi.
Hann virðist að minnsta kosti ekki
vinafærri en svo að hann hafi
prýðilega efni á að missa vináttu
tyrkneska forsætisráðherrans.
MUAMMAR
Gaddafi,
leiðtogi Líbýu.
Sambandsráð Rússa
ögrar Úkraínu
Segir
Sevastopol
tilheyra
Rússlandi
Moskvu. Reuter.
VOLODYMYR Horbúlín, örygg-
isráðgjafi Leoníds Kútsjma, for-
seta Ukraínu, mótmælti í gær
þeirri ákvörðun efri deildar
rússneska þingsins, Sambands-
ráðsins, að gera kröfu til hafnar-
borgarinnar Sevastopol við
Svartahaf.
Sambandsráðið samþykkti á
fimmtudag ályktun þess efnis að
Sevastopol væri hluti af Rúss-
landi og Ukraínumönnum bæri
því að láta borgina af hendi.
„Þetta er gróf íhlutun í innan-
ríkismál nágrannaríkis," sagði
Horbúlín, sem er yfirmaður Ór-
yggis- og varnarmálaráðs Ukra-
ínu. „Samþykktin verður til þess
að samskipti ríkjanna snar-
versna.“
Stefna stjórnar-
innar óbreytt
Samþykkt Sambandsráðsins
er ekki bindandi fyrir Borís
Jeltsín forseta eða stjórnina og
talsmaður forsetans sagði í gær
að afstaða stjórnarinnar hefði
ekki breyst, Sevastopol heyrði
undir Ukraínu.
Hvorki hefur gengið né rekið
í viðræðum Iandanna um Seva-
stopol og Svartahafsflotann, sem
er með bækistöðvar i borginni.
Háttsettir embættismenn í Ukra-
ínu sögðu nýlega að deilunni
kynni að verða vísað til Samein-
uðu þjóðanna og athygli hefur
vakið að þeir hafa sagt að ekki
sé hægt að útiloka að Úkraína
sæki um aðild að Atlantshafs-
bandalaginu.
Samkvæmt sljórnarskrá
landsins mega erlendar hersveit-
ir ekki vera á úkraínsku land-
svæði nema sljórnin semji við
önnur ríki um tímabundna und-
anþágu frá því banni. Rússar og
Úkraínumenn hafa náð sam-
komulagi um að stjórnin í
Moskvu leigi aðstöðu Svarta-
hafsflotans í Sevastopol í 20 ár
en enginn samningur hefur verið
undirritaður. Gert var ráð fyrir
að Viktor Tsjernomyrdín, for-
sætisráðherra Rússlands, færi til
Úkraínu 15. nóvember til að
ræða málið en ekki varð af heim-
sókninni.
ELDHUGIOG
HUG
Á vaktinni er saga Hannesar Þ. Hafstein. Hann segir frá á skemmtil
lifandi hátt. 1 bókinni er víða komið við og nú segir Hannes í íyrsta
aðdraganda starfsloka sinna hjá Slysavarnafélagi íslands. Bókin er 39
prýdd um 150 ljósmyndum og með ítarlegri nafnaskrá. Höfundur
J. Lúðvíksson, er þjóðþekktur fyrir ritstörf sín, ekki síst hinn viðamikla bó
Þrautgódir á raunastund, björgunar- og sjóslysasaga íslands.
Bók fyrir alla sjótni
slysavarnar- og björgu
um land allt.