Morgunblaðið - 07.12.1996, Blaðsíða 33

MORGUNBLAÐIÐ
gegn kulda. Svo má nota þau sem
kyndil ef á þarf að halda. Já, það
má gera ýmislegt fleira við Mogg-
ann gera en bara lesa hann. Eg
held að þið Moggamenn hafið
aldrei gert ykkur grein fyrir hvað
hægt er að nota Moggann mikið.“
Sigmar glottir og Moggamaðurinn
á ekkert svar við þessari yfirlýs-
ingu enda hefur viðmælandinn
sjálfsagt rétt fyrir sér.
Jánas
barðaði rjúpur
Við ákveðum að fara í fjallgarð-
inn fyrir ofan Djúpavatn. Sigmar er
vopnaður haglabyssu, Stefano
númer 20, og segir hana afar hent-
uga á rjúpnaveiðum vegna þess
hversu létt hún er. Við höfum ekki
gengið langt út fyrir veginn þegar
við sjáum ummerki eftir rjúpu,
bæði spor og bæli, og einnig rek-
umst við á spor eftir ref. Veðrið
þennan dag er einstaklega milt og
fallegt og ljósrauðum geislum sólar
slær á fjallstoppana. Sigmar hefur
á orði að stór þáttur í veiðimennsk-
unni sé útiveran og þörfin fyrir
samneyti við náttúruna. „Það er
einstök tilfinning að vera úti í nátt-
úrunni á þessum árstíma."
Eg spyr hann hvort honum verði
aldrei hugsað til kvæðisins Ohræs-
ið eftir listaskáldið góða, Jónas
Hallgrímsson, þegar hann hleypi af
byssu inn í hóp af rjúpum?
„Ef þú ert að spyrja mig hvort ég
hafi samviskubit út af þessum veið-
um þá er svarið neitandi. Maðurinn
er dýr sem lifir á öðrum dýrum. A
sama hátt og refurinn lifir mann-
skepnan meðal annars á rjúpum.
Gæðakonan í kvæði Jónasar sneri
rjúpuna úr hálsliðnum og stakk
henni umsvifalaust í pottinn af því
að hún var svöng. Þú hefðir gert
það sama. Hefði konan hins vegar
drepið rjúpuna og síðan hent henni
væri „óhræsið" réttnefni. Annars
held ég að skáldið hafi verið að
yrkja um sálarástand sitt og notað
líkingamál í þessu kvæði. Sjálfur
borðaði Jónas rjúpur og í bréfi til
kunningja síns biður hann um að
sér verði sendar rjúpur til Kaup-
mannahafnar.“
Fjórar hamflettar rjúpur
Bringurnar skornar frá.
Lærin skorin frá og beinin
hlutuö niður.
Rjúpnasoð
Beinin, hjörtu og fóarn steikt í
blöndu af smjöri og matarolíu í
pönnu eða í ofni.
Þegar beinin eru farin að taka lit,
er sellerístilk, hálfum blaðlauk og
einni gulrót, sem skorin hefur
verið niður í sneiðar, bætt á pönn-
una með beinunum og brúnað í 3
til 5 mínútur.
Bein, hjörtu, fóarn og grænmeti
sett í pott, ásamt
fjórum einiberj-
um, sex hvítum
piparkornum og 1
lítra af vatni.
Þetta er soðið í 90
mínútur eða þar
til helmingur
vökvans hefur
gufað upp.
Soðið er nú síað
frá, helst í gegn-
um klút, og látið
sjóða kröftuglega
í augnablik.
Sósan er nú þykkt
með maísmjöli og
bragðbætt með
einni teskeið af
sojasósu, svörtum pipar og 8 til 10
þurrkuðum bláberjum. Nota má
bláberjasultu ef þau eru ekki til.
Sósan er nú látin malla við vægan
hita, á meðan við steikjum bring-
urnar.
Kjötið steikt
Bringurnar eru steiktar í smjöri á
pönnu u.þ.b. eina og hálfa mínútu
á hvorri hlið.
Þær eru kryddaðar með salti og
pipar.
Bringumar eru svo settar inn í
160 gráðu heitan ofn í 10 mínútur.
Lokið við sósuna
Áður en sósan er borin á borð er
um einn dl. af rjóma settur saman
við hana.
Sósan er síðan bragðbætt með
salti eða einni matskeið af gráð-
osti.
Leyndarmál Sigmars: Gott er að
sjóða lærin með rjúpnasoðinu í
u.þ.b. 45 mínútur. Þá eru teknar
fjórar matskeiðar af rjúpnasoði,
tvær matskeiðar af smjöri og ein
matskeið af sojasósu og biandað
hressilega saman í skál og lærin
borin fram með þessari sósu sem
smakk meðan fjölskyldan bíður
eftir rjúpunum og kokkurinn
dreypir á rauðvíni kvöldsins.
Rauðkál
Eitt rauðkálshöfuö, tvö
græn epli, tvær matskeiðar
smjör, sex einiber, tveir dl.
vatn, hálfur dl. balsa-
mikedik, ein teskeið sykur,
salt og pipar.
Vinnulýsing: Stilkurinn skorinn
frá rauðkálinu og kálið skorið í
þunna strimla.
Eplin skræld og
skorin í bita, hver
biti eins og sykur-
moli. Rauðkál og
epli steikt í smjöri
í potti. Vatninu
bætt samanvið og
rauðkálið soðið
við vægan hita í
30 mínútur. Þá er
balsamikediki,
sykri, salti og pip-
ar bætt saman við
og rauðkálið soðið
í 20 mínútur í við-
bót.
Hinsegin
Waldorf-salat
Tvær perur, einn sellerí-
stöngull, ein matskeið val-
hnetuflögur, tvær mat-
skeiðar sýrður rjómi, ein
matskeið majones.
Perurnar flysjaðar og skomar í
hæfilega stóra bita.
Sellerístöngullinn skorinn í þunn-
ar sneiðar.
Sýrðum rjóma og majonesi bland-
að saman. Þessu öllu er svo
blandað saman við perurnar. Sal-
atið er svo kælt í ísskáp í klukku-
tíma.
Að lokum
Ágætt er að hafa pönnusteiktar
kartöflur með rjúpunum og góða
berjasultu, helst gerða úr aðalblá-
berjum, sem gjarnan hafa verið
tínd á Ströndum.
Ekki sakar að hafa gott rauðvín
með rjúpunum, það auðveldar
meltinguna og gefur ímyndunar-
aflinu lausan tauminn þegar farið
er að segja veiðisögur haustsins.
RJúuur
tmJm m
f ijrir fjúru
Rjúpnaveiðin hefur gengið vel
hjá Sigmari í ár. „Mér hefur gengið
betur en undanfarin tvö ár. Að vísu
hefur veiðin verið frekar dræm hér
á höfuðborgarsvæðinu, en betri víð-
ast hvar annars staðar á landinu.
Rjúpnastofninn er í lágmarksupp-
sveiflu, eins og kallað er, en á móti
kemur að það hefur viðrað vel til
veiðanna."
Á heimavelli
við eldavélina
Sigmar segir að í sínum huga séu
rjúpan og aðfangadagskvöld sam-
ofnir og óaðskiljanlegir þættir í
jólahaldinu: „Það eru engin jól án
rjúpna,“ segir hann með þunga og
við höldum heim á leið þar sem Sig-
mar ætlar að sýna mér ákveðið til-
brigði við að matreiða þennan
ágæta fugl, sem svo lengi hefur
verið jólamatur fjölmargra fjöl-
skyldna, kynslóð fram af kynslóð.
Sigmar segir ennfremur að það, að
veiða rjúpuna sjálfur auki gildi
þessarar hefðar í sínum huga.
„Pabbi veiddi sínar rjúpur sjálfur
og það gerði afi einnig á undan hon-
um.“
Við eldavélina er Sigmar á
heimavelli. Eftir að hafa hamflett
rjúpuna æfðum handtökum hefst
hann handa við matreiðsluna. „Ég
ætla aðeins að bregða út af þessari
hefðbundu aðferð, sem flestir fara
eftir við matreiðslu á jólarjúpunni.
Það er líka óþarfi að vera endur-
taka það, því þá aðferð kunna flest-
ir,“ segir hann. Á heimili Sigmars
er þessi aðferð kölluð „að hætti
pabba“, en kona hans, Helga Thor-
berg, vill aðeins matreiða rjúpurn-
ar á hinn „klassíska“, íslenska hátt
og kallast sú aðferð „að hætti
mömmu“.
Hér skal ekki farið út í smáatriði
varðandi framgang eldamennsk-
unnar, en af látbragði Sigmars og
fasi mátti ráða að hann umgengst
eldhúsið og hráefnið með mikilli
virðingu, ekki síður en náttúruna
og dýr merkurinnar þegar hann
gengur til veiða. Og um bragðið
þarf ekki að fjölyrða, enda geta les-
endur sjálfir sannreynt það af með-
fylgjandi uppskrift.
Ein er upp til fjalla,
yli húsa fjær,
út um hamra hjalla,
hvít með loðnar tær,
brýst í bjargarleysi,
ber því hyggju gljúpa,
á sér ekkert hreysi
útibarin rjúpa.
Valureráveiðum,
vargur í fuglahjörð,
veifar vængjum breiðum,
vofiryfirjörð,
otar augum skjótum
yfir hlíð og lítur
kind, sem köldum fótum
krafsar snjó og bítur.
Rjúpa ræður að lyngi,
- raun er létt um sinn, -
skýst í skafrenningi
skjótt í krafsturinn,
tínir mjöllu mærri
mola, semafborði
hrjóta kind hjá kærri,
kvakar þakkarorði.
Valur í vígahuga
varpar sér á teig,
eins og fiskifluga
fyrst úr löngum sveig
hnitar hringa marga.
Hnífill er að bíta.
Nú er bágt til bjarga,
blessuð rjúpan hvita!
Elting ill er hafin.
Yfir skyggir él.
Rjúpan vanda vafin
veit sér búið hel.
Eins og álmur gjalli,
örskot veginn mæli,
fleygist hún úr fjalli
að fá sér eitthvert hæh.
Mædd á manna besta
miskunn loks hún flaug,
inn um gluggann gesta
guðs í nafni smaug.
Uti garmar geltu,
gélið hrein í valnum.
Kastar hún sér í keltu
konunnar í dalnum.
Gæðakonan góða
grípur fegin við
dýri dauðamóða, -
dregur háls úr lið.
Plokkar, pils upp brýtur,
pott á hlóðir setur,
segir: „Happ þeim hlýtur!“ -
og horaða rjúpu étur.
Jónas Hallgrímsson
Þér birtist
ný lífsýn
Gunnar Dal áritar Lögmálin hjá
Eymundsson í Austurstræti
laugardag kl. 14 - 15,
sunnudag kl. 14 - 15 og
sunnudag kl. 13 - 14
í Hagkaupi, Kringlunni
/
A metsölulistum:
fHt>t0mtbIðbÍb
hreinasta perla.“
Sólveig Eiríksdóttir
„... hvetjandi og gefandi
lesning ... djúp viska.“
Jón Baldvin Hannibalsson
„... þýðing Gunnars Dal
er meistaraverk.“
Signrjón Sighvatsson