Morgunblaðið - 07.12.1996, Blaðsíða 26

26 LAUGARDAGUR 7. DESEMBER 1996
MORGUNBLAÐIÐ
Hundruð þúsunda
flóttamanna frá Rú-
anda eru á leið heim,
frá Zaire og Tansan-
íu. Leiðin er löng og
erfíð og örmagna
flóttamennimir vita
fátt um það sem bíð-
ur þeirra. Þorkell
Þorkelsson ljós-
myndari slóst í för
með flóttafólki á
leið til höfuðborgar-
innar Kigali og heim-
sótti flóttamanna-
búðir sem verið er
að reisa skammt frá
tansanísku landa-
mærunum en þar
dvelur fólkið fyrst
eftir heimkomuna.
Morgunblaðið/Þorkell
ÞAÐ rignir á réttláta og rangláta. Rúandískir flóttamenn nýkomnir yfir Iandamærin frá Zaire, reyna að
skýla sér fyrir hellidembunni, sem er nánast daglegt brauð í þessum heimshluta.
ÞRÁTT fyrir að flóttafólkið
í Rúanda sé á leið heim,
veit það ekki hvað bíður
þess. Flestir eru hútúar
sem flúðu blóðbaðið í heimalandinu
árið 1994, sumir hafa verið á flótta
mun lengur, allt að þrjá áratugi. En
nú hafa yfirvöld í Zaire og Tansaníu
ákveðið að loka flóttamannabúðun-
um við landamærin að Rúanda og
hundruð þúsunda manna hafa nú
þegar haldið af stað, fótgangandi.
Stór hluti er kominn til heimalands-
ins en það er langur vegur frá því
að fólkið sé komið heim.
Er skelfmgin hófst í Rúanda árið
1994 voru flest fómarlömbin tútsar,
síðar gekk ofbeldisaldan yfir hútúa.
Tútsar náðu völdum í Rúanda og
þá sneri langstærstur hluti tútsa úr
hópi flóttafólks aftur heim. Nú er
röðin komin að hútúum.
Yfir ein milljón á leið heim
Misjafnlega er ástatt um flótta-
fólkið. Þeir sem koma frá Tansaníu
eru sæmilega á sig komnir en marg-
ir þeirra sem hafa dvalið í Zaire eru
illa haldnir, að sögn Jónasar Þóris-
sonar, hjá Hjálparstofnun kirkjunn-
ar.
Um 600.000 flóttamenn sneru
aftur til Rúanda frá Zaire um miðjan
nóvember vegna stríðsátaka. Nú
hafa stjómvöld í Tansaníu krafist
þess að allir rúandískir flóttamenn
í landinu haldi heim fyrir árslok, um
540.000 manns.
Þreytu og vonleysi er að sjá í svip
Dagleiðin langa
margra sem eru á leiðinni heim, ferð-
in er erfið og sækist seint. Starfs-
menn hjálparstofnana reyna að
koma fólkinu til aðstoðar, því er
gefið orkuríkt kex, sem inniheldur
m.a. þrúgusykur og prótein, svo að
það geti haldið göngunni áfram.
Þegar bömin sjá aðkomumenn, hóp-
ast þau að þeim til að biðja um
meira kex. Það kemur þó að tak-
mörkuðu gagni og einhveijir ör-
magnast á leiðinni.
Aldrað fólk sést sjaldan í flótta-
mannahópnum en ekkjur og ungir
munaðarleysingjar eru áberandi.
Margir flóttamannanna óttast
heimkomuna, telja að enn séu marg-
ir í hefndarhug vegna morðanna
1994. Þá hafa fyrrverandi hermenn
og félagar í vopnuðum sveitum hvatt
flóttafólkið til að fara hvergi og telja
talsmenn hjálparstofnana að aðskilja
verði þá frá flóttafólkinu svo að það
fáist til að halda af stað frá Tansaníu.
Hjálparstofnanir hafa komið upp
flóttamannabúðum víðs vegar í Rú-
anda og þær eru fyrsti áfangi flótta-
fólksins á leiðinni heim. Gert er ráð
fyrir því að þar muni fólk dvelja
næstu vikur og mánuði. Dæmi um
ORKURÍKT kex er ein eftirsóttasta varan í huga flóttafólksins.
það eru búðir sem Sameinuðu þjóð-
irnar, Lútherska heimssamhandið og
fleiri alþjóðlegar hjálparstofnanir
eru að reisa í og við bæinn Kibungu ,
í austurhluta Rúanda. Þar verður
nokkrum tugum þúsunda manna,
sem koma frá Tansaníu, komið fyrir. i
Flóttafólkið fær mat og húsaskjól,
útsæði, sætar kartöflur og maís, til
að hefla ræktun. Þegar það heldur
heim í bæi og þorp, fær það bygging-
arefni til að koma sér þaki yfir höfuð-
ið ef ekki er að neinu að hverfa.
Bankað upp á hjá ókunnugum
Fjölmörg hús voru eyðilögð í ógn- j
aröldunni sem gekk yfir sumarið
1994, í öðrum hafa ókunnugir kom- 1
ið sér fyrir. Talið er að í fæstum )
tilfellum sé um árásarmenn íbúanna
að ræða, heldur hafi flutt í húsin
fólk sem einnig hafi hrakist frá
heimilum sínum, en orðið fyrra til
að snúa aftur.
Oft þarf því að banka upp á hjá
ókunnugum þegar snúið er aftur til
gamla heimilisins en samkvæmt lög-
um í Rúanda verður sá sem hefur .
komið sér fyrir í yfírgefnu húsi að *
hafa sig á brott innan flmmtán daga, I
takist þeim sem snýr aftur að sanna k
eignarrétt sinn.
Ekki er komin mikil reynsla á
þetta en hingað til hafa húsaskiptin
gengið að mestu átakalaust. En
Rúanda er geysilega þéttbýlt land
og hundruð þúsunda flóttamanna
eru enn á leiðinni. Enginn veit því
hvernig heimkoman verður.
ÞREYTAN og örvæntingin skin úr svip flóttakonunnar, sem býst til að leggja upp
frá náttstað sínum, skammt frá bænum Ruhengeri í vesturhluta Rúanda. Hún
ferðast í stórum hópi fólks sem er á leið til höfuðborgarinnar Kigali.
FLESTIR flóttamennirnir fara fótgangandi mörghundruð kílómetra leið. Heppnin
var með þessum hóp, sem fékk far með flutningabíl drjúgan spotta. Hver fersenti-
metri er nýttur á palli bílsins til að sem flestir komist með.