Morgunblaðið - 07.12.1996, Blaðsíða 35

MORGUNBLAÐIÐ
AÐSENDAR GREINAR
LAUGARDAGUR 7. DESEMBER 1996 35
Skortir al-
þingismenn
áræði og þor?
HIN síðari ár og sér-
staklega upp á síðkast-
ið hafa birst ýmsar
greinar í blöðum og
tímaritum þar sem
menn velta fyrir sér
leiðum’ til að ná fram
sparnaði í heilbrigðis-
málum okkar íslend-
inga, enda ekki van-
þörf á þar sem það
hefur sýnt sig, að nú-
tíma læknisfræði er að
sliga hagkerfi vest-
rænna þjóða. Árið
1970 var kostnaður
heilbrigðiskerfisins á
hvern einstakling hér á
landi u.þ.b. 38.000
krónur á ári en hefur ríflega þre-
faidast síðan þá!
Ýmsir hafa velt því fyrir sér hvort
heilsufar þjóðarinnar hafi bæst í
hlutfalli við aukinn kostnað en
mörgum finnst erfitt að koma auga
á það. í dag hækkar framlag til
heilbrigðismála um eina tvo millj-
arða á ári, u.þ.b. 4%, og sér sá sem
vill, að sú þróun á eftir að keyra
okkur í þrot ef ekki verður breyting
á.
Bent hefur verið á, að svokallað-
ar „hátæknilækningar" og ný lyf
valdi helst hinum síaukna kostnaði
og ekkert bendi til annars en áfram-
hald verði á þessum „framförum"
nútíma læknavísinda. Núgildandi
heilbrigðislöggjöf tiltekur sérstak-
lega að íslendingar eigi rétt á full-
komnustu heilbrigðisþjónustu sem
tök eru á hveiju sinni. Því miður
eru þessi ákvæði ekki orðanna virði
ef ekki er til íjármagnið.
En hvað er til ráða? Með hvaða
hætti er hægt að ná niður kostnaði
eða a.m.k. að halda í horfinu? Tísku-
orðið í dag eru forvarnir en ýmsir
hafa bent á, að það hugtak hafi
misst merkingu sína þar sem lítt
er hægt að tengja notkun þess við
sjáanlegan árangur, a.m.k. þegar
heilbrigðismál eru annars vegar.
Jónas Kristjánsson læknir, stofn-
andi Náttúrulækningafélags ís-
lands og Heilsustofnunar þess í
Hveragerði, benti á nauðsyn þess
að almenningur bæri ábyrgð á eigin
heilsu. Hann hélt þvi fram að eina
leiðin til þess að fólk bætti lífi við
árin og árum við lífið væri heilsu-
samlegt líferni. Hann var helsti tals-
maður þess að almenningur neytti
grænmetis, ávaxta og kornmetis á
kostnað feitmetis en sagði aldrei
að fólk skyldi ekki borða hitt eða
þetta. Það eru ekki nema rúmlega
íjörutíu ár síðan Jónas átti í sífelld-
um blaðadeilum við kollega sína
sem þá viðurkenndu ekki almennt
að samband væri á milli lifnaðar-
hátta og sjúkdóma.
Stundum féllu stór orð í þessum
deilum og var Jónas stundum kall-
aður kuklari af kollegum sínum en
hann benti hins vegar á, að ef ein-
hveijum bæri slík samlíking, þá
væru það þeir sem ávísuðu lyíjum
til skjólstæðinga sinna án þess að
hafa hugmynd um hvað að þeim
amaði. Hann benti á, að orsakirnar
þyrftu að vera þekktar til þess að
hægt væri að taka á vandanum.
Önnur vinnubrögð væru ekkert
annað en tilraunastarfsemi þar sem
sjúklingurinn væri tilraunadýrið.
í þessu sambandi má benda á
fróðlega frétt í Morgunblaðinu hinn
20. nóvember sl. þar sem fram kem-
ur að kostnaður Tryggingastofnun-
ar ríkisins vegna þátttöku í lyfseð-
ilsskyldum lyfjum hafi aldrei verið
hærri en í október sl. Haft var eft-
ir deildarstjóra í sjúkratrygginga-
deild stofnunarinnar að það hafi
sýnt sig, að eftir því sem framboð
eykst af lyfjum eykst eftirspurnin,
öfugt við venjuleg hag-
fræðilögmál. Þá kom
fram, að eftir því sem
lyijabúðum fjölgaði
ykist eftirspurnin. Er
furða að fólk velti því
fyrir sér hvort þetta sé
eðlileg þróun og þá
hvað valdi þessu. Hefur
heilsufar þjóðarinnar
aldrei verið verra en í
dag eða er eitthvað
annað sem þarna býr
að baki? Svari hver fyr-
ir sig.
Það er staðreynd, að
stór hluti kostnaðar
heilbrigðiskerfisins
stafar af aðgerðum
vegna sjúkdóma sem koma má í
veg fyrir. En hvað er þá til ráða?
Hvernig á að fá fólk til þess að
bregðast við aukinni þekkingu og
lifa í samræmi við hana?
í sumar sótti sá sem þetta skrif-
ar ráðstefnu í Bandaríkjunum þar
sem virtir læknir og vísindamenn
veltu því upp hvers vegna vel upp-
lýst fólk lifði óheilbrigðu líferni
þrátt fyrir að vita betur.
Ýmis sjónarmið komu fram en
þýskur prófessor kvaðst ekki vera
í neinum vafa um ástæðuna. Hann
hélt því fram að fólk væri almennt
ekki alið upp við holla og heilbrigða
lífshætti heldur við forsjárhyggju.
Þegar einstaklingurinn síðan
væri búinn að ofgera líkamanum
Ráðamenn hafa
lítinn skilning, segir
Gunnlaugur K.
Jónsson, þegar fyrir-
byggjandi aðgerðir eru
annars vegar.
ætlaðist hann til þess að heilbrigðis-
þjónustan lagaði það sem úr lagi
væri gengið. Þessi skýring er ekki
verri en hver önnur og getur vel
átt við okkur íslendinga eins og
aðra.
Stóraukin markviss fræðsla og
aðrar fyrirbyggjandi aðgerðir eru
ein helsta leiðin sem fær er til þess
að bæta heilbrigðiskerfi þjóðarinnar
og ná niður kostnaði. Þessar að-
gerðir þarf að færa inn í grunn-
skóla landsins í náinni samvinnu
heilbrigðis- og kennsluyfirvalda auk
foreldra. Þá gætu ýmis fijáls fé-
lagasamtök komið að þessum mál-
um með einum eða öðrum hætti í
samvinnu við hlutaðeigandi.
Það sem helst stendur í veginum
í dag eru stjórnmálamenn og aðrir
opinberir embættismenn sem að
þessum málum koma. Reynslan
hefur því miður sýnt okkur að ráða-
menn liafa lítinn skilning þegar
fyrirbyggjandi aðgerðir eru annars
vegar. Sé árangur ekki sjáanlegur
handan við hornið, eða a.m.k. á
kjörtímabilinu, þá virðist áhugi
þessara aðila takmarkaður. Stað-
reynd málsins er hins vegar sú að
yfirvöld þurfa að gera sér grein
fyrir því að böndum verður ekki
komið á þessi mál með öðrum hætti
en að fjárfesta til framtíðar. Hér
dugir ekki sýndarmennska. Alþing-
ismenn verða að sýna þor og áræðni
því mikilvægari málum eiga þeir
ekki eftir að koma að. Taka verður
til hendinni og setja sér markmið
og marka leiðir að takmarkinu, sem
tryggja þarf bæði í væntanlegri
heilbrigðisáætlun sem kemur út á
næsta ári og svo þarf fjárveitinga-
valdið að lögfesta fjárveitingar til
þessara mála.
Gunnlaugur K.
Jónsson
Þá má ekki gleyma þeim stéttum
sem vinna innan heilbrigðiskerfis-
ins. Mörgum sýnist sem dýrmætum
tíma sé oft sóað í innbyrðis deilur
um völd og áhrif. Starfsmenn heil-
brigðiskerfisins verða að átta sig á
því að þeir eru fyrst og fremst heil-
brigðisstéttir, síðan fagstéttir. Al-
gjör samstaða verður að vera innan
þessara stétta svo eitthvert vitrænt
samhengi verði í störfum þeirra og
þar eiga læknar að vera fremstir í
flokki. Víða erlendis, og eins hér
heima, eru menn farnir að átta sig
á því að heilbrigðismál eiga að snú-
ast um heilbrigði en ekki sjúkdóma.
Starfsumhverfí lækna hefur alltof
lengi snúist um afleiðingar, þ.e.
sjúkdóma í stað þess að ástunda
og viðhalda heilbrigði sem er meg-
ininntak náttúrulækningastefnunn-
ar.
Að lokum vil ég geta þess, að
allt það sem hér hefur verið rakið,
hefur verið sagt áður, jafnvel fyrir
áratugum síðan þegar hugsjóna-
menn eins og Jónas Kristjánsson
læknir og Vilmundur Jónsson fyrr-
verandi landlæknir messuðu yfir
kollegum sínum og öðrum lands-
mönnum. Enn hefur ekki að neinu
gagni verið brugðist við þeim meg-
ináherslum sem þessir menn börð-
ust fyrir, þ.e. að fyrirbyggjandi
aðgerðir og markviss fræðsla væri
það eina rétta þegar baráttan gegn
sjúkdómum er annars vegar. Ætla
ráðamenn nú að sjá til þess að ein-
hver breyting verði á eða ætla þeir
að halda áfram að velta sér upp
úr ómerkilegum dægurmálum?
Höfundur er stjórnarformaður
Náttúrulækningafélags Islands.
Er gert grín
að þér?
KONA nokkur kom
eitt sinn að máli við
mig og sagðist mega
til að tilkynna mér það
að hún hefði farið að
lesa reglulega í Bibl-
íunni sinni fyrir nokkr-
um árum, svona rétt
fyrir forvitni sakir, og
sagðist hún svo sann-
arlega ekki sjá eftir
því.
Hún sagðist hafa
lesið stuttan kafla á
dag. „Þessar lestrar-
stundir hafa gefið mér
svo mikið,“ sagði hún
„svo mikinn frið, svo
mikla huggun.
Ég er meira að segja farin að
sækja guðsþjónustur í kirkjunni
minni á sunnudögum en það var
Það er gott að sækja
kirkju, hefur Signr-
björn Þorkelsson
eftir viðmælenda
í þessari grein.
ég ekki vön að gera og það var
aldrei venja á mínu heimili, enda
sé ég nú hversu mikils við höfum
farið á mis. Það er
gott að sækja kirkju,
það er alveg ótrúlegt,
ég hefði aldrei trúað
þessu. Trúaráhuginn
vaknaði fyrst eftir að
ég fór að lesa í Bibl-
íunni.“
Heimilisfólkið henn-
ar gerir nú . stundum
góðlátlegt grín að
henni fyrir að vera að
lesa í Biblíunni, en hún
lætur það ekki á sig
fá, því þetta eru henn-
ar bestu stundir, eins
og hún sagði sjálf, og
bætti við:
„Það er alveg ör-
uggt að það besta sem fyrir mig
hefur komið er að ég fór að lesa
Biblíuna, finna frið Guðs og kær-
leika og sækja styrk til hans.“
Þitt orð er Guð, vort erfðafé,
þann arf vér bestan fengum.
Oss liðnum veit til lofs það sé,
að ljós við þess vér gengum.
Það hreystir hug í neyð,
það huggar sál í deyð.
Lát börn vor eftir oss
það erfa blessað hnoss.
Ó, gef það glatist engum.
(Helgi Hálfdanarson þýddi)
Höfundur er framkvæmdastjóri
Gídeonfélagsins á Islandi.
Sigurbjörn
Þorkelsson
Blað allra landsmanna!
- kjarm malsins!