Morgunblaðið - 20.12.1996, Blaðsíða 46

46 FÖSTUDAGUR 20. DESEMBER 1996
MINNINGAR
MORGUNBLAÐIÐ
+ Lára St. Júlíus-
dóttir fæddist í
Hábæ í Keflavík 2.
janúar 1916. Hún
lést á hjúkrunar-
heimilinu Víðihlíð í
Grindavík 11. des-
ember síðastliðinn.
Foreldrar hennar
voru Sigríður
Sverrína Sveins-
dóttir frá Gjáhús-
um í Grindavík, f.
2. desember 1882,
d. 21. nóvember
1963, og Júlíus
Björnsson frá
Hafnarfirði, f. 25. júlí 1852,
d. 5. september 1928. Lára
átti fjóra hálfbræður samfeðra
þá: Þorfinn, f. 29. mars 1884,
d. 8. ágúst, 1931, Hannes, f. 29.
ágúst 1885, d. 3. maí 1967,
Kristján, f. 25. október 1889,
d. 25. maí 1986, og Guðjón, f.
17. október 1899, d. 25.júní
1968. Hábæjarsystkinin voru
Elentínus, f. 2. október 1905,
d. 13. janúar 1977, Georg, f.
25. júní 1907, d. 30. október
1977, Ástríður Sveinbjörg, f.
10. júlí 1910, d. 10. janúar
í dag er kvödd frá Keflavíkur-
kirkju frú Lára Stefanía Júlíus-
dóttir en hún lést 11. desember
síðastliðinn á hjúkrunarheimilinu
Víðihlíð í Grindavík. Lára fæddist
í Keflavík og bjó þar alla starf-
sævi sína og var í þeim hópi sem
byggði upp bæinn sinn á kreppu-
árunum og naut þess að sjá Kefla-
vík blómstra þegar útgerð og fisk-
vinnsla festust í sessi. Á fyrstu
tugum aldarinnar var Keflavík
lítið sjávarpláss þar sem íbúarnir
áttu lífsviðurværi sitt undir sjó-
sókn og sjávarfangi. Flestir
stunduðu þurrabúskap því hijóst-
ugt landið bauð hvorki upp á
ræktun né skepnuhald svo að
nokkru næmi. I kvosinni milli
Hólmbergs og Vatnsness stóð
kjarni plássins og kúrðu lág húsin
á melunum upp af fjörunni í átt
til heiðarinnar. Við Melgötuna
stóðu Melbæirnir þétt saman og
bar hver sitt heiti. Efst á melnum
stóð lágt og lítið hús sem hét
Hábær, eflaust dregið nafn sitt
af staðsetningUj en hvorki af loft-
hæð né stærð. I þessu húsi fædd-
ist Lára og ólst upp ásamt sex
systkinum hjá foreldrum sínum,
Júlíusi og Sigríði Sverrínu, en
Lára var næstyngst barna þeirra.
Foreldrar hennar unnu hörðum
höndum til að sjá sér og sínum
farborða, en kapp var lagt á að
vera sjálfum sér nægur, innræta
börnunum virðingu fyrir lífinu,
hjálpsemi við náungann, heiðar-
leika og vinnusemi. Lára var á
barnsaldri þegar hún missti föður
sinn. Sigríður veitti börnum sín-
um það veganesti sem reyndist
t þeim jillum kjölfesta i lífinu, en
það var trúin á Guð og trúin á
mátt og frið bænarinnar. Minn-
ingu föðursystur minnar á ég
skuld að gjalda, þess vegna minn-
ist ég þessarar starfsömu, hljóð-
látu og einstöku konu sem lifði
án fyrirgangs, gerði öðrum gott
án þess að krefjast nokkurs sér
til handa og miðlaði af sínu, oft
á tíðum umfram efni. Upp í huga
minn koma frásagnir frænku
minnar frá æsku þeirra systkina,
hversu lífið var einfalt, öruggt og
j ástríkt undir handaijaðri Sigríð-
ar. Oft talaði hún um nágranna-
konurnar á Melnum, Árnu í Hann-
esarbæ, Guðrúnu í Holti og fleiri
góðar konur og dáðist að því
hvernig þessar kjarkmiklu konur
studdu hver aðra í lífsbaráttunni
og héldu utan um barnahópana
sína. Meðan karlar þeirra sóttu
* sjóinn gengu þær á reit, vöskuðu
1990, Sverrir, f. 12.
október 1912, d. 30.
apríl 1990, María
Dóróthea, f. 24.
janúar 1915, búsett
í Keflavík og Einar,
f. 29. nóvember
1918, d. 23. mars
1981.
Eftirlifandi eig-
inmaður Láru er
Erlendur Helgi
Jónsson, fyrrver-
andi verksljóri og
bifreiðastjóri, f. 16.
júlí 1908 á Melum á
Kjalarnesi. Þau
gengu í hjónaband 15. júni
1935. Foreldar Helga voru
hjónin Jón Jónsson bóndi á
Hnausi í Árnessýslu og Sigríður
Andesdóttir. Lára vann auk
heimilisstarfa við fiskverkun
fyrr á árum og síðar við ýmis
þjónustustörf. Hún var einn af
stofnendum Kvenfélags Kefla-
víkur og Systrafélags Keflavík-
urkirkju og vann hún mikið í
þágu þessara félaga.
Utför Láru verður gerð frá
Keflavíkurkirkju í dag og
hefst athöfnin kl. 15.
fisk, þjónustuðu heima við og
héldu öllu til haga. Hábæjarsystk-
inin voru samhent og fóru
snemma að vinna. Þau tóku þátt
i fábrotnu félagslífi í plássinu,
misjafnlega þó, þau eldri félags-
lynd og eðliskát en yngri börnin
hlédræg og dul. Mikið ástríki var
milli Láru og Einars yngsta bróð-
ur hennar, enda lík í skaphöfn
og tiltektum.
Lára var skaprík og stolt kona,
snyrtimenni mikið og þótti gaman
að klæða sig uppá. Hún var
grannvaxin, í meðallagi há, svip-
mikil og bar sig vel áður en sjúk-
dómar settu mark sitt á líkamlegt
atgervi hennar hin síðari ár.
Ung fór Lára að vinna og
leggjatil heimilis, á unglingsárum
var hún í vist og vann við hús-
hjálp, en síðar meir við fiskverk-
un. í Keflavík lágu fiskar „ofan
á steinum", stakkstæðin voru þétt
röðuð fiski á góðviðrisdögum og
mikil þörf var á duglegu verka-
fólki. Lára lét ekki sitt eftir liggja,
harðdugleg og var bæði hraðvirk
og vandvirk. Sagt var að hún og
Ásta Kristjánsdóttir í Holti væru
þær kröftugustu í vaskinu, og að
kveldi voru hárin í vaskburstum
þeirra uppurin.
Lára giftist ung Helga Jóns-
syni, ættuðum frá Melum á Kjal-
arnesi. Helgi er einkar vandaður
og grandvar maður til orðs og
æðis og með þeim hjónum ríkti
ávallt jafnræði. Láru og Helga
varð ekki barna auðið, en vorið
1945 tóku þau í fóstur bróður-
dóttur Láru, Sigríði Elentínus-
dóttur, vegna veikinda móður
hennar. í tvö ár nutu þau sam-
vista og litu þau á telpuna sem
dóttur sína, og milli þeirra ríkti
gagnkvæmt traust og ástúð alla
tíð. Árið 1947, sama árið og
Margrét móðir Sigríðar dó, veikt-
ist Lára hastarlega af lömunar-
veiki. I hönd fóru erfið ár, tími
mikilla veikinda og þrauta. Telpan
fór til föðurömmu sinnar og Láru
var ólýsanleg eftirsjá að Sigríði
lit.lu. Lára lamaðist mikið og
næstu tíu árin liðu ár baráttu og
mikillar þrautseigju, „sjúkdóms-
árin mín“ eins og Lára kallaði þau
gjarnan. Hún dvaldist löngum á
spítala St. Jósefssystra í Hafnar-
firði og naut þar frábærrar að-
hlynningar systranna og annars
starfsfólks, en lengst dvaldist hún
á heimili sínu í Keflavík.
Þætti Helga í umönnun og bata
Láru verður ekki með orðum lýst.
Lára eignaðist vináttu systranna
í Hafnarfirði og var sú vinátta
henni einstaklega dýrmæt. Trúar-
líf hennar dýpkaði, og öðlaðist
hún slíkan þrótt og styrk í veik-
indum sínum, að fátt gat skýrt
það nema sterk trú og einlægar
bænir. Að sögn þeirra sem hjá
stóðu var það kraftaverk að hún
skyldi komast til þeirrar heilsu
sem hún síðar naut, þrátt fyrir
allt. Lára öðlaðist það mikið þrek
að hún fór að starfa utan heim-
ilis og vann ýmis þjónustustörf
allt til sjötugs. Henni fannst hún
aldrei geta fullþakkað þeim sem
önnuðust hana þessi ár. í fjölda
ára komu árlega fimm til sex
systur úr Hafnarfirði til Láru suð-
ur með sjó til að fylgjast með
framförum hennar og rækta vin-
áttu við hana og voru þessar
heimsóknir eftirminnilegar okkur
sem upplifðu þær. Mér er í barns-
minni þegar hún var að sýna mér
framfarir í hreyfingum sem ég
skynjaði ekki þá eða skildi, og
sterk er minningin þar sem hún
situr og æfir hægri höndina við
að skrifa vers upp úr Passíu-
sálmunum. Á þeim stundum
kenndi hún mér mörg af uppá-
haldsversum sínum.
Þegar aldur færðist yfir þau
hjón fór Sigurður Sverrir, sonur
Sigríðar, að sækja til þeirra, fá
að gista og dveljast hjá þeim. Þau
tóku slíku ástfóstri við drenginn
að hann kom þeim í fóstursonar
stað, og bundust þau sterkum
ástúðarböndum. í hönd fóru góð
ár, hún naut heilsunnar og ávallt
var Lára frænka með hugann við
að veita öðrum og létta byrðar
samferðamanna sinna.
Fyrir nokkrum árum fór að
bera á lömunum, sem er eftirein-
kenni lömunarveikinnar. Hún tók
því með sama umburðarlyndi og
rósemi og fyrrum. Nú var tekist
á við skertan styrk með þrotlaus-
um æfingum. Smátt og smátt
veiklaðist hjarta hennar, þrekið
minnkaði og svo var komið að hún
þurfti meiri aðhlynningu en Helgi
gat veitt henni með aðstoð heima-
hjúkrunar.
Á næstu dögum gengur jólahá-
tíðin í garð og þá munu hljóma
orð úr jólaguðspjallinu, orð sem
minna okkur á aðstæður margra
sjúkra og gamalla í samfélagi
okkar „ . . . af því að það var eigi
rúm fyrir þau í gistihúsinu." Þessi
ritningargrein kemur ósjálfrátt
upp í hugann, þegar ég hugsa til
þess að ekki eru nægileg hjúkrun-
arrými fyrir alla þá gömlu og
sjúku sem okkur ber að annast.
Sumum hjúkrunardeildum er
meira að segja lokað. Láru lang-
aði ósköp mikið til að fá að dvelja
á heimaslóðum í Keflavík, en þar
sem fá hjúkrunarrúm eru á
Sjúkrahúsi Suðurnesjabúa hlaut
hún að fara til Grindavíkur þar
sem hjúkrunarheimili Suðurnesja
er.
Á æskuslóðum móður sinnar,
þar sem þung úthafsaldan brotnar
við grýtta ströndina, dvaldi Lára
síðustu árin og naut framúrskar-
andi aðhlynningar góðs fólks, fyr-
ir það þakka Helgi, Sigurður
Sverrir og Sigríður. Lára hlakkaði
til síðustu fararinnar, hún beið
með rósemi, var sátt við Guð og
menn. Rétt fyrir andlát sitt, sem
bar brátt að, þakkaði hún stúlkun-
um sem sátu við banabeð hennar
fyrir að sitja hjá sér. Með virðingu
kveð ég uppáhaldsfrænku mína,
þakka henni fyrirbænir og allt
sem hún gaf mér og öðrum systk-
inabörnum sínum og börnum okk-
ar, búsettum hér á landi og er-
lendis. Það er við hæfi að kveðja
Láru með orðum hins vísa höfund-
ar Sólarljóða:
Hér við skiljumst
og hittast munum
á feginsdegi fira.
Drottinn minn
gefi dauðum ró
og hinum likn er lifa.
Blessuð sé minning hennar.
Svanhildur Elentínusdóttir.
+ Helga Steins-
dóttir frá
Neðra-Ási í
Hjaltadal fæddist
13. febrúar 1916.
Hún lést 11. desem-
ber síðastliðinn í
Víðihlíð, Grinda-
vík. Foreldrar
hennar voru Steinn
Stefánsson, f. 30.
nóv. 1882, d. 9. maí
1954, bóndi og
kennari, ættaður
úr Fljótum, og
Soffía Jónsdóttir,
f. 10. sept. 1887,
d. 13. febrúar 1969, ættuð úr
Svarfaðardal. Systkini hennar:
Bergþóra, f. 1912, d. 1994, bjó
í Reykjavík; Anna Sigríður, f.
1913, d. 1989, bjó í Garðinum;
Soffía, f. 1913, d. 1996, bjó í
Reykjavík; Svanhildur, f. 1917,
fyrrv. skólastjóri og bóndi í
Hún Helga á Sólbakka er dáin.
Hún kvaddi þennan heim södd líf-
daga, en eins og ætíð sátt við Guð
og menn. Horfin er af sjónarsvið-
inu kona sem gæti hafa eignað sér
þetta erindi ljóðskáldsins:
í sálarþroska svanna
býr sigur kynslóðanna,
hver yrði menning manna
ef menntun brysti snót.
Helga var sú fjórða í aldursröð
systkinanna frá Neðra-Ási í
Hjaltadal í Skagafirði. Helga
stundaði nám í Héraðsskólanum á
Laugarvatni og Húsmæðraskólan-
um á Laugalandi. Hún vann síðan
ýmis störf meðal annars á Siglu-
firði og í Reykjavík, þar til árið
1944 að hún réðst sem ráðskona
til Gísla Sighvatssonar, útgerðar-
manns í Garðinum. Gísli var þá
ekkjumaður og hættur útgerð, en
stundaði ýmis viðskipti. Framan
af voru þau með smábúskap en
hann lagðist af. Eftir það stund-
aði Helga vinnu við fiskverkun
uns þau fluttust til Keflavíkur.
Gísli dó 1981 en Helga bjó í Kefla-
vík þar til fyrr á þessu ári að hún
fór til dvalar á öldrunarheimilinu
í Grindavík.
Helga var móðursystir mín og
fljótlega eftir að hún fluttist að
Sólbakka fór ég að venja komur
mínar þangað og hélt því áfram
allt til fullorðins ára. Hún hafði
lag á því að umgangast börn og
unglinga á þann hátt að við vildum
allt fyrir hana gera. Hún frænka
mín var dagfarsprúð kona, lítillát
og hjartahlý. Áldrei heyrði ég
hana mæla styggðaryrði um nokk-
urn mann. Yrði einhverjum á í
messunni átti hún ætíð til ein-
hveijar bætandi athugasemdir og
útskýringar til þess að sýna fram
á að ekki væru nú málin eins al-
varleg og virtist við fyrstu sýn.
Ég minnist bréfs sem hún sendi
mér einhvers staðar úti í heimi
og hún endaði á þennan hátt: „Og
það er alltaf sama sagan með
mig, allir eru mér góðir og ekkert
nema sólskin, hvert sem litið er.“
Seinna frétti ég að hún var nýstað-
in upp úr veikindum og beinbroti
þegar hún sendi mér bréfið, en á
það var ekki minnst.
Sólbakki var menningarheimili.
Þau voru bæði hjónin ljóðelsk og
lásu margt og þá gjarnan upphátt
hvort fyrir annað. Oft voru flutt
ljóð sem þeim þóttu eiga við mál-
efni og atburði líðandi stundar og
var með ólíkindum hve margt þau
kunnu. Efni ljóðs eða bókarkafla
gat verið þeim óþijótandi um-
ræðuefni og voru þessar umræður
ómetanleg hvatning ungum hlust-
endum að meta bókmenntaarf
þessarar þjóðar. Þau hjón verða
alltaf í mínum huga oddvitar þess
hugtaks, sem á hátíðarstundum
er kallað íslensk alþýðumenning.
Neðra-Ási; Björn,
f. 1921, d. 1980, bjó
í Innri-Njarðvík; og
Kári, f. 1921, býr á
Sauðárkróki.
Helga ólst upp með
foreldrum og
systkinum í Neðra-
Ási.
Helga giftist
Gísla Sighvatssyni,
útvegsbónda, f.
1889, d. 1981. Þau
bjuggu á Sólbakka
í Garði og síðar í
Smáratúni 17 í
Keflavík. Sonur
þeirra er Hörður Gislason, f.
1948, kvæntur Guðrúnu
Bjarnadóttur, f. 1949. Börn
þeirra eru: Helga, f. 1970, og
Gunnar, f. 1977.
Utför Helgu verður gerð frá
Keflavíkurkirkju í dag og
hefst athöfnin klukkan 13.
Kæra frænka mín, við María
kveðjum þig með virðingu og
þakklæti. Hófsemi og lítillæti voru
þér eiginleg og því ber að stilla í
hóf þessari kveðju okkar.
Steinar Berg Björnsson.
Elsku amma.
Okkur systkinin langar til að
minnast þín með fáeinum orðum.
Nú hefur þú hlotið hvíldina góðu
og ert farin frá okkur yfir í sælu-
ríkið. Þú varst sérstök amma,
guðrækin og hjartagóð með tak-
markalaust umburðarlyndi. Alltaf
var notalegt að koma í litla húsið
á Smáratúni og þiggja bakkeisi
og hlýjar andlegar strokur. Þegar
við vorum lítil fengum við stund-
um að gista hjá þér og var það
alltaf tilhlökkunarefni því sjaldan
var stjanað eins við okkur og þá.
Alltaf varstu seinust í háttinn en
þó komin á fætur á undan okkur,
tilbúin með morgunmat í rúmið á
bakka. Oftar en ekki var búið að
skola úr fötum og biðu þau okkar
á hlýjum ofninum. Hjá þér voru
morgnarnir sérstakar stundir, fáir
voru jafn samviskusamir að gera
morgunæfingarnar sem gerðar
voru eftir kúnstarinnar reglum og
eiga rætur sínar að rekja til jóga.
Það er alveg ábyggilegt að þú
varst á undan þinni samtíð hvað
varðar heilsusamlegt líferni og var
mataræðið á heimilinu valið með
kostgæfni.
Þú hafðir mjög ákveðnar
skoðanir á flestum hlutum, til að
mynda færði nútíminn okkur ýms-
ar nýjungar sem voru með öllu
óþarfar. Við minnumst þess að
frekar tókst þú á þig langan krók
um götur Keflavíkur en að þurfa
að glíma við nýjustu gangbrautar-
ljósin. Þannig gátum við oft hleg-
ið saman að ýmsu skemmtilegu í
lífinu. Sjaldan höfum við vitað svo
sterkan lífsstíl sem þú lifðir. Ein-
kenndist hann af nægjusemi,
nýtni og göfugum hugsunum um
að virða náttúruna. Af þessu hafð-
ir þú unun.
Víst er að þú slóst okkur, unga
fólkinu, við í að fylgjast með fjöl-
miðlum og alltaf varstu áhugasöm
um hvað var að gerast úti í þess-
um stóra heimi þó að þú hefðir
aldrei stigið fæti á erlenda grund.
Víðlesin varstu og fróð og ófáar
eru þær vísurnar og kvæðin sem
þú kunnir og fús vildir kenna okk-
ur. Og þú sagðir okkur oft sögur.
Gott var að eiga með þér stund-
ir, því lundarfarið einkenndist af
léttleika og jákvæðni. Alltaf ríkti
ró og friður í kringum þig og því
var það kærkomin hvíld fyrir okk-
ur að koma til þín. Guð veri með
þér, elsku amma, og við óskum
þess af öllu hjarta að þér líði vel
þar sem þú ert nú.
Helga og Gunnar.
LÁRA STEFANÍA
JÚLÍUSDÓTTIR
HELGA
STEINSDÓTTIR