Morgunblaðið - 20.12.1996, Blaðsíða 56

56 FÖSTUDAGUR 20. DESEMBER 1996
AÐSENDAR GREINAR
MORGUNBLAÐIÐ
Óþolandi sam-
keppni af hálfu
ríkisins
AÐ REKA einkafyrirtæki á sam-
keppnismarkaði getur oft verið erf-
itt. Menn þurfa að taka ýmsar
ákvarðanir og oft mikla áhættu til
*dð tryggja að fyrirtækið standist
samkeppni og sé í fararbroddi á því
sviði sem starfað er á.
Þeir sem reynt hafa
að reka fyrirtæki í
harðri samkeppni
þekkja þá baráttu og
ábyrgð sem fylgir
hverri einustu ákvörð-
un og hversu miklum
tíma þarf að verja til
að fylgjast með sam-
keppnisaðilum og nýj-
um tækifærum. Harða
samkeppni verður al-
mennt að telja af hinu
góða svo framarlega
,að enginn aðili á mark-
aðnum njóti óeðlilegrar
forgjafar. Það er því
miður staðan þegar um
er að ræða samkeppni
einkaaðila við opinber fyrirtæki.
Óeðlileg samkeppni
Fyrirtæki og stofnanir í eigu rík-
isins eru ijármagnaðar með skattfé
landsmanna. Yfirleitt eru ekki gerð-
ar arðsemiskröfur til slíkra fyrir-
tækja og oft á tíðum hafa þau get-
Með auknu erlendu
samstarfí, segir Viktor
B. Kjartansson, hafa
----------------------------
Islendingar verið neydd-
ir til að breyta ýmsum
reglum í fíjálsræðisátt.
að gengið að fjármunum úr ríkis-
sjóði gangi reksturinn illa. Til við-
bótar þessu eru dæmi um ríkisfýrir-
tæki sem búið hafa við einokunar-
aðstöðu í áratugi og nýtt þann tíma
vel til að undirbúa komandi sam-
keppni. Þessi fyrirtæki fá þannig
ómælda vöggugjöf frá ríkinu og
breytir þá í sjálfu sér litlu þó að
þau bæti hf. fyrir aftan nafn sitt.
Nokkur dæmi
Fyrirtæki í fjármálastarfsemi
hafa lengi þurft að búa við sam-
keppni við ríkisvaldið. Verðbréfa-
fyrirtæki og bankar hafa þurft að
keppa við banka sem hafa verið
reknir af ríkinu í áratugi og oft
með misjöfnum árangri. Póst- og
símamálastofnunin hefur lengi átt
í samkeppni við einka-
aðila, einkum á sölu á
ýmsum varningi
tengdum símnotkun.
Á þessu ári hefur Póst-
ur og sími ákveðið að
auka enn umsvif sín á
samkeppnismarkaði
og þá helst á sviði al-
nets-tenginga og
hraðpóstþjónustu. Er
það með ólíkindum að
fyrirtæki sem hefur
búið við einokun í ára-
tugi skuli án athuga-
semda geta ruðst inná
viðkvæman sam-
keppnismarkað.
Breyting fyrirtækisins
í hlutafélag er til mik-
illa bóta en þrátt fyrir breytt
rekstrarform verður að gæta þess
að fyrirtæki með yfirgnæfandi
markaðsaðstöðu misnoti ekki yfir-
burðaaðstöðu sína. Ríkisútvarpið
keppir við einkarekna ljósvakam-
iðla og nýtur forgjafar uppá 1.500
milljónir í öruggum tekjum frá
skattgreiðendum í formi skylduá-
skriftar. Ofaná þessar tekjur hefur
stofnunin mikil umsvif á auglýs-
ingamarkaði sem gerir það að
verkum að rekstur lítiila útvarps-
stöðva með auglýsingatekjum er
verulega erfiður.
Aðgerða er þörf
Með auknu erlendu samstarfí
hafa íslendingar verið neyddir til
að breyta ýmsum reglum í frjáls-
ræðisátt og er það vel. Það væri
hinsvegar æskilegara að frum-
kvæðið kæmi frá Alþingi íslendinga
og þar væri lögð fram áætlum um
að draga ríkisvaldið útúr hverskon-
ar samkeppnisrekstri. Það er flest-
um ljóst að til lengri tíma litið er
nauðsynlegt að ríkið einbeiti sér að
þeirri starfsemi sem almenn sátt
ríkir um að sé best komin í höndum
ríkisvaldsins en láti aðra þætti þjóð-
lífsins í friði.
Höfundur er varaþingmaður
Sjálfstæðisflokksins i
Reykjaneskjðrdæmi.
Viktor B.
Kjartansson
Glæsilegur samkvæmisfatnaður
fyrir öll tækifæri.
Fataleiga Garðabæjar,
Garðatorgi 3, ÍÍ565 6680.
Opið frá ki. 9 - 18 og 10 - 14 á laugardögum.
Rökþrot leiðara-
höfundarins
NÝSJÁLENSKA tilraunin svo-
kallaða hefur sett svip á efna-
hagsumræðu hér á landi eins og
víða annars staðar. Tilraun þessi
hófst árið 1984 undir stjórn
Verkamannaflokksins (Labour
Party) og var haldið áfram af
stjórn íhaldsflokksins (National
Party) þegar hann tók við í upp-
hafi þessa áratugar. Tilraunin
fólst m.a. í því að draga verulega
úr ríkisumsvifum, einkavæða allt
sem hægt var að einkavæða, þar
með taldar heilbrigðisstofnanir,
grafa undan verkalýðshreyfíng-
unni og koma á einstaklings-
bundnum samningum í stað
samninga á félagslegum grunni.
Nú virðist hins vegar komið bak-
slag í tilraunina því sú ríkisstjórn
sem mynduð var fyrir nokkrum
dögum (National Party of New
Zealand First) hefur lýst því sem
forgangsverkefni að gera veru-
legar endurbætur á heilbrigðis-
og menntakerfi landsins, sem sé
í molum eftir tilraunina.
Ýmis önnur teikn eru á lofti um
að tilraunin hafí mistekist, því
hagvöxtur er á niðurleið og at-
vinnuleysið á uppleið. Sjötta hver
fjölskylda í landinu og þriðja hvert
barn lifir undir fátæktarmörkum
og bilið milli ríkra og fátækra
hefur aukist verulega.
Fyrir rúmu ári heimsótti Ruth
Richardson, fyrrum fjármálaráð-
herra Nýja-Sjálands, ísland og
hélt fyrirlestur á vegum íjármála-
ráðherra. Hennar boðskapur til
stjómvalda var hreinn og klár.
Komið breytingum á hratt og
hlustið ekki á gagnrýni því þjóðin
veit ekki hvað henni
er fyrir bestu. Þessi
leið var reynd af ríkis-
stjórninni fyrri hluta
þessa árs en vegna
andstöðu samtaka
launaíólks tókst að
koma í veg fyrir að
áform ríkisstjómar-
innar næðu fram að
ganga án þess að
gengið væri til móts
við sjónarmið þeirra
sem áformin vörðuðu
mest.
Sl. mánudag hélt
dr. Jane Kelsey, laga-
prófessor frá Háskól-
anum í Auckland og
höfundur tveggja bóka um nýsjá-
lensku tilraunina, erindi á vegum
Málstofu BSRB um afleiðingar
nýfijálshyggjunnar á Nýja-Sjá-
landi. Dr. Kelsey setti umræðuna
í víðara samhengi en venja er af
þeim sem einblína á hagtölur, og
skoðaði afleiðingar breytinganna
á ýmsa þætti samfélagsins, eins
og t.d. á trú manna á lýðræðisleg
vinnubrögð, sem hún sagði að
breytingamar hefðu grafíð undan.
Þjóðin væri hætt að trúa því að
hún gæti haft nokkur áhrif á fram-
þróunina.
Morgunblaðið gerði þessari
heimsókn ágæt skil, fyrst með því
að birta fréttatilkynningu um er-
indið og svo með ítarlegri frétt
um fundinn og viðtali við dr. Kels-
ey. Miðvikudaginn 18. nóvember
birtist svo leiðarastúfur í Morgun-
blaðinu þar sem reynt er að gera
dr. Jane Kelsey tortryggilega með
því að fullyrða að hún
beijist ekki með rök-
um og væna hana um
„að grípa til gamal-
dags samsæriskenn-
inga í stíl afdankaðra
marxista“.
Leiðarahöfundur
fellir þennan dóm yfír
dr. Kelsey vegna
svars hennar við
spurningu blaða-
manns Morgunblaðs-
ins um hvers vegna
„umbætur Nýsjálend-
inga nytu alþjóðlegr-
ar viðurkenningar
ýmissa virtra stofn-
ana og fjölmiðla". í
svari sínu benti dr. Kelsey á að
ráðamenn veldu af kostgæfni
hvað þeir vildu að birt væri er-
lendis og reyndu að fegra mynd-
ina eftir föngum en slíkt gæti
leitt fólk á villigötur ef það vildi
mynda sér skoðun á afleiðingum
breytinganna. Einnig benti hún á
að The Economist væri hlutdrægt
í þessum efnum og leitaði sér
upplýsinga hjá ákveðnum mönn-
um sem tækju undir álit stjórn-
valda. Hún neitaði því hins vegar
að um þetta væri samsæri, heldur
væru þetta vinnuaðferðir þeirra
sem hafa áhrif á efnahagsumræð-
una.
Þetta eru varla ný sannindi fyr-
ir þá sem fylgst hafa með efna-
hagsumræðunni hér á landi og
hvernig ástandið birtist t.d. í
skýrslum OECD. Þær skýslur eru
að lang- mestu leyti byggðar á
upplýsingum frá starfsfólki stjórn-
Sigurður Á.
Friðþjófsson
Fýla í Framsókn
GREIN mín í Morg-
unblaðinu í síðustu
viku hefur farið fyrir
bijóstið á nokkrum
sanntrúuðum fram-
sóknarmönnum og
hafa sumir þeirra ver-
ið í hálfgerðri fylu síð-
an. Þessi fyla kemur
glöggt fram í grein
Magnúsar Stefáns-
sonar alþingismanns í
Morgunblaðinu s.l.
þriðjudag, þar sem
hann hefur allt á hom-
um sér vegna þess
sem ég sagði um
flokksþing Framsókn-
ar og afstöðuleysi þess
til sjávarútvegsmála.
Við lestur á grein Magnúsar riljað-
ist upp fyrir mér gamalt og gott
máltæki: „Sannleikanum verður
hver sárreiðastur".
Dagsetning leiðrétt
Magnús segir að frumvarp okk-
ar Guðmundar Hallvarðssonar um
róttækar breytingar á framsali
aflaheimilda hafí verið lagt fram
á Alþingi daginn eftir landsfund
Sjálfstæðisflokksins. Ekki fæ ég
nú séð að það skipti höfuðmáli
hvaða dag frv. var lagt fram, en
vilji Magnús hafa það er sannara
reynist þá var þetta frumvarp lagt
fram á Alþingi lO.apríl. Það komst
hins vegar ekki á dagskrá vor-
þingsins vegna anna og var endur-
flutt í haust.
Fjarvera Framsóknar
Magnús getur þess til dæmis
um hve lítinn stuðning frumvarpið
hafi meðal flokks-
bræðra okkar Guð-
mundar að sjávarút-
vegsráðherra hafí
verið fjarverandi þeg-
ar við mæltum fyrir
því á Alþingi. Þetta
er nú heldur ósmekk-
leg athugasemd því
það kom skýrt fram
hjá forseta Alþingis
að sjávarútvegsráð-
herra væri veikur
þennan dag. Forseti
bauð okkur að fresta
1. umræðu um málið
af þeim sökum, en þar
sem við sáum fram á
að málið kæmist þá
varla á dagskrá fyrir jól ákváðum
við að ljúka 1. umræðu svo frum-
varpið kæmist til sjávarútvegs-
nefndar þingsins fyrir þinghlé.
Fyrst Magnús kýs að ræða
hveijir voru fjarverandi þegar 1.
umræða fór fram þá hefði hann
mátt geta þess að enginn þing-
maður Framsóknarflokksins tók
þátt í umræðu um þetta mál, sem
flestir telja eitt höfuðvandamálið
í íslenskum sjávarútvegi í dag.
Þingmenn Sjálfstæðisflokksins,
Alþýðuflokksins og Alþýðubanda-
lagsins tóku hins vegar þátt í
umræðunni sem var málefnaleg
og ágæt.
Hvað vill Framsókn?
Magnús reynir að gera tillögu-
flutning okkar tortryggilegan
vegna hugsanlegs skorts á stuðn-
ingi við málið og spyr hvort ég sé
í sirkusleik.
Það er nú svo að mér finnst
Það er bjargföst sann-
færing mín, segir Guð-
jón Guðmundsson, að
kvótaverslunin sé komin
úr böndunum.
að alþingismenn eigi að fylgja
sannfæringu sinni. Það er bjarg-
föst sannfæring mín að kvóta-
verslunin sé komin úr böndunum
og að það sé rangt að einhver
hópur landsmanna geti haft
óveiddan fiskinn í sjónum að
verslunarvöru. Þess vegna flyt ég
þetta frumvarp ásamt Guðmundi
Hallvarðssyni. Við vitum að það
eru skiptar skoðanir um sjávarút-
vegsmálin í öllum flokkum og vilj-
um láta á það reyna hvort meiri-
hlutafylgi sé við það á Alþingi
að stöðva kvótabraskið.
Væntanlega kemur þá í ljós
hver afstaða Framsóknar er. Ekki
kom hún fram á flokksþinginu,
ekki kom hún fram við 1. umræðu
á Alþingi og ekki kemur hún fram
í grein Magnúsar Stefánssonar þar
sem ekki er minnst einu orði á
efni málsins - kvótabraskið -
heldur þremur dálkum eytt í nöld-
ur út í mig.
Ég vona svo að Magnús taki
gleði sína á ný, eigi friðsæl jól og
komi hress til þingstarfa á næsta
ári.
Höfundur er þingmaður
Sjálfstæðisflokksins á
Vesturiandi.
Guðjón
Guðmundsson