Morgunblaðið - 20.12.1996, Blaðsíða 36

36 FÖSTUDAGUR 20. DESEMBER 1996
MORGUNBLAÐIÐ
LISTIR
Nýjar bækur
Síðasti flokkur heildar-
útgáfu Nordals
MEÐ Samhengi og samtíð er lok-
ið heildarútgáfu rita Sigurðar
Nordals, sem hófst fyrir tíu árum
og eru nú alls komin út tólf bindi
sem skiptast í fjóra sjálfstæða
flokka. Ber ritsafnið vitni um hin
fjölþættu ritstörf Sigurðar Nor-
dals.
Meginviðfangsefni í þessum síð-
asta flokki ritverka Nordals er
samhengi íslenskrar menningar frá
fornbókmenntum og til vorra daga.
Fyrirferðamestir eru áður
óprentaðir háskólafyrirlestrar um
íslenska bókmenntasögu 1350-
1750. „Tíðindum sætir að fyrir-
lestrar þessir birtast nú, því þeir
hafa verið umtalaðir í áratugi. Auk
þess er hér að finna fjölmargar
ritgerðir um margvísleg efni svo
sem þjóðsögur, alþingi hið foma,
bókmenntir síðari alda og um
menningu os málefni samtíðar.
Sigurður
Nordal
Einnig eru hér
birt áður óprent-
uð útvarpserindi
frá 1934, Sjálf-
stæðismál Islend-
inga, þar sem höf-
undur ræðir um
stöðu íslendinga í
heiminum og að-
draganda lýðveld-
isstofnunar," seg-
ir í kynningu.
Rækilegar nafna- og bók-
menntaskrár yfir öll tólf bindi rit-
safnsins eru í lokabindi flokksins.
Á þessu ári eru 110 ár liðin frá
fæðingu Sigurðar Nordals.
Útgefandi er Hið íslenska bók-
menntafélag. Umsjón með útgáf-
unni hafði Jóhannes Nordal. Þrjú
bindi í öskju, 408, 441 og 528 bls.
Almennt verð 9.800 kr. Félags-
mannaverð 7.840 kr.
TOPPTILBOÐ
Herraspariskór
ita'skir gæóaskor Ver&;
2.995,-
Tegund: Piper City
Litur: Svartir
Stær&ir: 40-46
Ath: Úr mjúku leðrí og leðurfóðraðír
Pðstsendum samdægurs
Toppskórinn
Ingólfstorgi
Ingólfstorgi
sími 552 1212
Af heilagri Maríu
BOKMENNTIR
Miðaldafræði
MARÍUKVER
Asdís Egilsdóttir, Gunnar Harðarson
og Svanhildur Oskarsdóttir sáu um
útg. IL+188 bls. Hið ísl. bókmennta-
félag. Prentun: Oddi hf. Reykjavík,
1996. Verð kr. 3.990.
UMSJÓNARMENN þessarar út-
gáfu gera skilmerkilega grein fyrir
verki sínu í inngangi. Tilbeiðsla
heilagrar guðsmóður hófst
snemma, misjafnlega þó eftir þjóð-
löndum, og varð með tímanum
sterkur þáttur í trúariðkun kat-
ólskra manna vítt um lönd. »Hóla-
dómkirkja var vígð Maríu guðsmóð-
ur, en vitað er að á miðöldum voru
hátt á annað hundrað íslenskar
kirkjur helgaðar Maríu, stundum
henni einni en oftar ásamt öðrum
helgum mönnum,« segir í inngangi.
Helgisögur af Maríu gengu landa á
milli og voru víða skráðar. Létu
íslendingar ekki sitt eftir liggja í
þeim efnum eins og útgáfa þessi
vitnar gerst um.
Orsakir Maríudýrkunarinnar
voru efalaust af margri rót runnar
eins og fram kemur í inngangi,
bæði duldar og ljósar. Bent er á
að María hafi orðið ímynd mildi og
mannúðar og þar með höfðað til
fátækra og smárra. Þess hefur og
verið getið til að klerkar og munkar
hafi bætt sér upp einlífið með því
að hugsa títt til þessarar sígildu
kvenímyndar. Lénskipuiag miðalda
er einnig talið hafa ýtt undir til-
beiðslu dýrlinga yfirhöfuð. Konung-
ur ríkisins var þá fjarlægri en svo
að þegnarnir gætu snúið sér beint
til hans. Lénsherrann var þar á
móti nálægur. Til hans mátti fólkið
leita ef vanda bar að höndum. Í
rökréttu framhaldi af því leit alþýða
manna til guðdómsins með svipuð-
um hætti. Dýrlingurinn var óhjá-
kvæmilegur milliliður mannsins og
skapara. hans. Þannig var María
ekki aðeins mild og góð, hún var
líka nálæg.
Miðaldaguðfræðin er harla flók-
in fyrir sjónum okkar sem nú lif-
um. Menn lifðu í trúnni og fyrir
trúna. Hugvit sitt gervallt helguðu
menn kirkjunni, kenningum henn-
ar og framgangi. Margar kirkjur,
sem þá voru reistar, standa enn
og bera vitni um góðan smekk og
háþróaða byggingarlist. Frægust
þeirra sem jafnframt var helguð
Maríu er Notre-Dame í París. Smíði
hennar hófst 1163 og lauk 1245.
íslendingar höfðu ekki bolmagn til
að smíða stórkirkjur. En þeir skrif-
uðu bækur. Bókmenntirnar urðu
þeirra Maríukirkja.
Umsjónarmenn útgáfu þessarar
hafa augljóslega leitast við að nema
táknmál og tungutak miðaldakirkj-
unnar. Inngangurinn hefur varla
verið hristur fram úr erminni.
En hvaða tilgangi þjónar að gefa
út þessar Maríusögur - og Maríu-
kvæði sem einnig eru birt í bók-
inni? Er þetta guðsorð fyrir nútíma-
fólk? Tæplega. Á hinn bóginn telst
þetta til íslenskra fræða þótt erlent
sé að uppruna, það er alveg ótví-
rætt. Meðal annars gefa textar
Nýjar bækur
Frumherjar í
íslenskri leiklist
ÍSLENSK leikrit II eftir Svein Ein-
arsson er framhald íslenskrar leik-
listar I sem út kom hjá Menningar-
sjóði 1991. Hér heldur höfundur
áfram að rekja sögu íslenskrar leik-
listar á árunum 1890-1920 og set-
ur fram þá kenningu að á þeim
árum hafi í fyrsta skipti átt sér
stað raunveruleg listsköpun á ís-
lensku leiksviði.
Hér segir frá frumheijunum í
íslenskri leiklist, hinum fyrstu lista-
mönnum íslensks leiksviðs, vinsæl-
um leikstjörnum þessara ára og
leikskáldunum og leiðbeinendunum
sem gerðu garðinn frægan, líka
erlendis
Um aldamótin virðist leiklistinni
hafa vaxið fiskur um hrygg og leik-
félög spruttu upp um allt land.
Lýst er aðstæðum til leiklistarstarf-
seminnar og skipulagi henanr, leik-
húsunum um allt land og gríðarleg-
um áhuga til sjávar og sveita og í
skólunum, áliti og stuðningi gagn-
rýnenda blaða og opinberri viður-
kenningu við leiklistina, verkefna-
Sveinn
Einarsson

Tollkvótar vegna
is á blómum
Vara
Tollnúmer:
0602.9093 Aðrar pottaplöntur til og með 1 m á hæð
0603.1009 Annars (afskorin blóm)
Með vísan til 53. gr. laga nr. 99/1993 um framleiðslu, verðlagningu
og sölu á búvörum, sbr. breytingu með lögum nr. 87/1995 og með
vísan til reglugerðar dags. 17. desember 1996, er hér með auglýst
eftir umsóknum um tollkvóta fyrir eftirfarandi innflutning:
Tímabil
01.01.-30.04.97
01.01.-30.04.97
Vörumagn
kg.
2.500
5.500
Verðtollur
%
30
30
Magntollur
kr./kg
o
0
Skriflegar umsóknir skulu sendar bréfleiðis eða með símbréfi til landbúnaðarráðuneytisins,
Sölvhólsgötu 7,150 Reykjavík, og skulu hafa borist fyrir kl. 15.00 mánudaginn 23. desember 1996.
Landbúnaöarráöuneytiö, 17. desember 1996.
• ÞULU- ogkvæðalögí útsetn-
ingu Jórunnar Viðareru komin
út í bókaflokknum íslensk sönglist
hjá tónverkaútgáfunni ísalög.
í kynningu segir: „Jórunn er af-
kastamikið tónskáld, hún hefur
samið píanókonsert, balletttónlist,
tónlistina við fyrstu íslensku kvik-
•nyndina, Síðasti bærinn í dalnum,
ig tónlist við nokkur leikrit auk
ammerverka. Hún hefur samið
ölda vel þekktra einsöngslaga auk
ess að útsetja þulu- og kvæðalög
;m hér birtast á prenti, flest í
rsta sinni. Þulu- og kvæðalögin
u sum úr bók séra Bjarna Þor-
einssonar, Islensk þjóðlög auk
irra er hún lærði í æsku við móð-
kné.“
Ólafur Vignir Albertsson, píanó-
'<ari, hafði umsjón með útgáf-
v, tónverkaútgáfan ísalög vann
:ina að öllu leyti en prentsmiðjan
i prentaði og Félagsbókbandið
m bókband. Hún kostarkr.
10.
þessir glögga hugmynd um íslenskt
mál á miðöldum.
Þótt Maríusögur væru hér skráð-
ar allmargar er Maríukveðskapur-
inn langtum kunnari. í riti þessu
gefur að líta allnokkurt sýnishorn
hans.
Langfrægasta Maríukvæðið var
auðvitað Lilja sem umsjónarmenn
útgáfunnar segja að sé ekki eigin-
legt Maríukvæði! Hverjir ortu þá
hin raunverulegu Maríukvæði? »Um
skáldin sjálf er lítið sem ekkert vit-
að,« segir í innganginum. Þótt
kvæðin hafi, sum hver, verið eignuð
þekktum skáldum skuli treysta því
varlega. »Kvæðin hafa lifað í munn-
legri geymd,« segir ennfremur, »þar
til þau voru skráð og höfundarnöfn-
in orðið viðskila við kveðskapinn
um leið og hann varð almannaeign.«
Minnt er á að Maríukveðskapur
hafi ekki liðið undir lok með siða-
skiptunum. Að vísu hafí skáld, sem
eftir það ortu til Maríu, reynt að
fínna sér afsökun fyrir lofgerð sinni;
afstaða þeirra til heilagrar guðs-
móður hafi verið allt önnur en gerð-
ist og gekk í pápísku, þeir virtu
hana einungis sem móður frelsar-
ans, tryðu ekki á hana sem guð.
Ekki ósvipuð viðhorf munu talin
góð og gild enn í dag. Þannig minn-
ast kristnir menn heilagrar Maríu
á helgum jólum. Hún var góð, hún
var guði þóknanleg; því var henni
falið æðra og meira hlutverk en
nokkurri konu annarri fyrr og síð-
ar. Sennilega hafa miðaldamenn
hugsað eitthvað svipað þótt þeir
orðuðu það öðruvísi.
Erlendur Jónsson
vali og áhrifum
frá Danmörku.
Þar má telja leik-
stjórn, leikstíl,
leikmyndir, bún-
inga, tónlist og
dans. Á þessum
tíma var borgar-
menning að verða
til á Islandi og
áhrif leiklistarinn-
ar í mennmgar-
vakningunni mikil.
„Höfundur hefur um langt skeið
verið í fremstu röð íslenskra leik-
húsmanna sem leikhússtjóri og leik-
stjóri. Bók hans er kærkomin öllum
sem láta sér annt um leiklist," seg-
ir í kynningu.
Útgefandi er Hið íslenska bók-
menntafélag. Bókin er 526 bls. AI-
mennt verð 5.500 kr. Félagsmanna-
verð 4.400 kr.
Nýjar bækur
• KLAPPAÐU könguló er
ný bók fyrir börn á öllum aldri
eftir Önnu Kristínu Brynjúlfs-
dóttur.
„Hér segir frá óvæntum uppá-
tækjum hinnar bráðskemmtilegu
Sölvínu
frænku og
samskiptum
hennar við afa
frá Hollývúdd,
Krissa
kringlukast-
ara, Kidda
klára, afa Nilla
og aðalsögu-
hetjumar
Hrafn, Lenu,
Boða og Nóru
Anna K.
Brynjúifsdóttir
litlu. Og svo auðvitað sætu
kóngulæmar í íjársjóðahellin-
um,“ segir í kynningu.
Klappaðu könguló er sjöunda
bók höfundar sem hefur áður
sent frá sér eftirtaldar
barnabækur: Bangsabörnin,
Bangsabörnin í Hellalandi,
Matti Patti, Geimveran Trilli,
Rennum á regnboganum og
Júlía og Snorri.
Útgefandi erHergiII. Bókin
er 127 bls. að stærð, prentuð í
Odda.
• SNILLINGAR í Snotra-
skógi heitir nýútkomin barna-
bók eftir Björgvin E. Björgvins-
son með klippimyndum Helgu
Sighvatsdóttur.
„I kynningu segir: „Snilingar
í Snotruskógi er hugljúf saga
um Skógarmýslu og íkoma-
strákinn Korna. Mýsla er nýbúi
í skóginum en Korni er þar
fæddur og uppalinn. Eins og
sönnum heiðursmanni ber, tek-
ur hann hressilega á móti henni
og lætur hana fínna að hún er
velkomin."
Leikrit byggt á þessari sögu
verður tekið til sýningar hjá
Möguleikhúsinu við Hlemm í
febrúar 1997. Boðsmiði á leik-
sýningu fylgir hverri bók.
Útgefandi og dreifingaraðil-
ar eru höfundar á Selfossi. Bók-
in er 52 bls. prýdd fjölda klippi-
mynda. Leiðbeinandi útsöluverð
er 1.780 kr.