Morgunblaðið - 08.01.1997, Blaðsíða 22

22 MIÐVIKUDAGUR 8. JANÚAR 1997
MORGUNBLAÐIÐ
Aldarfjórðungs-
afmæli Vínartón-
leika á Islandi
VÍNARTÓNLEIKAR Sinfóníu-
hljómsveitar íslands verða í Há-
skólabíói fimmtudaginn 9. og föstu-
daginn 10. janúar kl. 20.00 og laug-
ardaginn 11. og sunnudaginn 12.
janúar kl. 17.00. Hljómsveitarstjóri
verður Páll Pampichler Pálsson og
einsöngvarar Rannveig Fríða
Bragadóttir og Ólafur Árni Bjarna-
son.
í ár heldur Sinfóníuhlómsveit
íslands upp á 25 ára afmæli Vínar-
tónleika á Islandi, en fyrstu tónieik-
ar þeirrar tegundar voru haldnir
árið 1972. Þeim tónleikum stjórn-
aði austurríski hljómsveitarstjórinn
og fiðluleikarinn Willi Boskowsky,
en hann hóf Vínartónlist til vegs
og virðingar m.a. með Nýárstón-
leikum Fílharmóníuhljómsveitar-
innar í Vínarborg sem hann stjórn-
aði í 25 ár og eru þekktir um allan
heim í gegnum sjónvarpsstöðvar.
Reyndar varð hlé á Vínartónleikum
Sinfóníuhljómsveitar íslands í
nokkur ár en frá 1981 hafa þeir
verið árlegur viðburður og vinsæll
og vinsældir þeirra sífellt aukist,
svo sem segir í kynningu.
Að þessu sinni mun landi Bosk-
owskys, Páll P. Pálsson, stjórna
tónleikunum. Árið 1949 réðst Páll,
þá 21 árs að aldri, sem trompetleik-
ari og þjálfari til Lúðrahljómsveitar
Reykjavíkur væntanlega grunlaus
um það að hér ætti hann meira eða
minna eftir að eyða starfsævinni.
Þegar Sinfóníuhljómsveit íslands
var stofnuð nokkrum mánuðum síð-
ar var Páll fenginn þar til þátttöku.
Tveim árum eftir komuna til lands-
ins var hann farinn að stjórna
hljómsveitinni og var hann fastráð-
inn hljómsveitarstjóri hennar í hart-
nær 40 ár. „Páll sem innst inni er
enn ósvikinn Austurríkismaður,
þótt fyrir löngu sé hann íslenskur
ríkisborgari, drakk í sig Vínartón-
listina með móðurmjólkinni. Létt-
leikin er honum í blóð borinn, eigin-
leiki sem nauðsynlegur er til að
skapa rétt hughrif í flutningi þess-
arar tegundar tónlistar,“ segir í
kynningu.
Að loknu framhaldsnámi í Vín-
arborg gerðist Rannveig Fríða
Bragadóttir félagi í óperustúdíói
Ríkisóperunnar í Vín þar til hún
LISTIR
„ _ Morgunblaðið/Ásdís
OLAFUR Árni Bjarnason og Rannveig Fríða Bragadóttir bera saman bækur sínar á æfingu.
varð fastráðinn einsöngvari við
óperuna haustið 1989, en þar hefur
hún sungið m.a. undir stjórn
heimsþekktra hljómsveitarstjóra,
s.s. Herberts von Karajans, sir
Georgs Soltis, Claudios Abbados
o.fl. Hér á landi hefur Rannveig
Fríða haldið fjölda tónleika auk
þess að taka þátt í óperuuppfærsl-
um hjá íslensku óperunni og Þjóð-
leikhúsinu.
Framhaldsnám stundaði Ólafur
Árni Bjarnason í Bandaríkjunum og
á Ítalíu. Hann var fastráðinn við
óperurnar í Regensburg og Gelsenk-
irchen í Þýskalandi frá árunum
1990-1995. Hann hefur tekið þátt
í óperuppfærslum á Spáni og í Suð-
ur-Ameríku. Hér á landi hefur hann
sungið í uppfærslum í Íslensku óper-
unni. Árið 1995 var hann í hópi
fimm tenóra sem komust í úrslit í
Jussi Björling-keppninni í Svíþjóð.
Ólafur hefur hlotið margvíslegar
viðurkenningar fyrir söng sinn þar
á meðal námsstyrk frá Metropolit-
an-óperunni.
Þeim dauðu líður vel
Nemendaleikhúsið frumflytur leik-
ritið Hátíð eftir ungverska leikrita-
skáldið Georg Tabori í Lindarbæ í
kvöld kl. 20. Þóroddur Bjarnason
sá sýninguna og ræddi við leikstjóra
verksins og einn leikaranna.
HÁTÍÐ, eða „Jubiláum", gerist í
kirkjugarði við Rínarfljót þar sem
fórnarlömb nasista frá seinni
heimsstyijöldinni, gyðingar,
hommar, fatlaðir og aðrir sem ekki
þóttu falla að heimsmynd nasista,
hvíla. Leikmyndin er dökk og það
eina sem sést á sviðinu í upphafi
verks eru legsteinar og úfín jörðin
í kring en í endanum á sviðinu sit-
ur hljómsveit, að því er virðist ofan
í skotgröf.
Ungur nýnasisti hefur leikinn.
Hann kemur inn á sviðið í þeim
tilgangi að vanvirða grafirnar en
þá spretta líkin upp úr þeim, mis-
jafnlega á sig komin, með holsár
og hálsbrot, rekja sögu sína og
lýsa dauða sínum. Hljóðfæratónlist
og söngur er áberandi framan af,
reyndar svo áberandi að á tímabili
fer verkið að minna á söngleik.
Hluti af mann-
kynssögunni
Viðtalið fer fram í herbergi bak-
sviðs í Lindarbæ en á veggjum
þess hanga óhugnanlegar myndir
af fórnarlömbum nasista í fanga-
búðum í Þýskalandi. Myndimar
þjóna þeim tilgangi að færa þenn-
an veruleika nær leikurunum en
auk þess unnu þeir í persónum sín-
um með því að klippa líma og lita
eins og Kolbrún Halldórsdóttir
leikstjóri orðar það. „Ég hef aldrei
gert svona áður,“ segir Halldór
Gylfason, einn leikaranna, og sýnir
blaðamanni klippimyndir sem leik-
ararnir unnu við undirbúning
verksins.
„Það var mjög erfitt og krefj-
andi að koma sér inn í þennan
heim sem verkið gerist í. Það er
mikil dramatík í þessu. Maður er
að fást við hluta af mannkynssög-
unni sem snertir
mann á óþægilegan
hátt og maður tekur
sterkar tilfinningar
með sér á sviðið,“
segir Halldór. Hann
segir leikhópinn hafa
kynnt sér vel efni
sem fjallar um of-
sóknir gegn gyðing-
um við undirbúning
sýningarinnar enda
er af nógu af taka.
„Auðvitað veltum við því fyrir okk-
ur hvort ekki væri verið að bera í
bakkafullan lækinn með því að
setja upp verk sem fjallar um gyð-
ingaofsóknir nasista en mér finnst
það ekki, því þetta er allt öðruvísi
en annað sem ég hef séð um þetta
efni. Höfundinum tekst að sneiða
hjá því að gera verkið klisjukennt,
sem hefði verið hægur vandi.“
Kolbrún segir Tabori nota leikhús-
formið til hins ítrasta til að koma
sögunni á framfæri. „Hann tekur
allar áhættur sem hægt er að taka
við að segja sögu í leikhúsi. Hann
brýtur líka upp alla lógík í sam-
bandi við tímaskynjun.“
Tabori er að sögn Kolbrúnar
einn af merkilegri leikhúsmönnum
í Evrópu í dag. Hann er orðinn 82
ára, býr í Vínarborg og leikstýrir
grimmt ennþá, að hennar sögn,
auk þess sem hann semur um eitt
leikrit á ári.
Tabori er gyðingur og missti
föður sinn og nánast alla ættingja
í helförini og því er viðfangsefnið
honum skylt. Hann hefur samið
fleiri verk um sama efni, þar á
meðal söguna af því þegar móðir
hans slapp á síðustu stundu úr
lest sem flutti gyðinga til fanga-
búðanna í Auscwitz, „My Mot-
LÁTINN hommi les upp úr Gyðingakonunni
eftir Brecht meðan unnusti hans sem liggur
við hlið hans í kirkjugarðinum gerist ást-
leitinn.
GYÐINGUR og fötluð stúika
fyrir neðan áletrun sem ný-
nasistinn úðaði á vegginn í
garðinum.
# Morgunblaðið/Kristinn
NYNASISTINN hyllir foringjann og fóstuijörðina með tilburð-
um í krafmikilli senu um miðbik verksins.
her’s Courage" eða Hetjan móðir
mín. „Það er rosalega flott leikrit
og hefur verið flutt í útvarpinu.
Það er eina verkið sem flutt hefur
verið eftir hann hér á landi til
þessa en okkar uppfærsla er
fyrsta sviðsuppfærsla á verki eftir
hann. Það er mjög skrýtið því
hann hefur verið svo afkastamik-
ill. Ég veit þó ekki hver ástæðan
er, það er eiginlega óskiljanlegt,"
segir Kolbrún.
Gyðingar í
Volkswagen
Mörgum þykir verk hans þung,
þó húmor sé oftar en ekki áber-
andi í þeim. „Hann er kaldhæðinn.
Það er mikil dramatík en svo kem-
ur svona glaðleg upplyfting inn á
milli og dregur mann upp úr sorg-
inni og sársaukanum sem búið er
að planta með manni,“ segir Hall-
dór réttilega enda eru brandarar
og söngur notaðir í þeim tilgangi
þó þar sé kaldhæðninni fyrir að
fara. Til dæmis er brandari um
hvernig á að troða 20 gyðingum í
Volkswagen sagður ítrekað í verk-
inu. „Þetta er allt dáið fólk og það
er ekkert sem snertir það lengur,“
segir Halldór um persónurnar og
vitnar í kraftmikla senu um miðbik
verksins þegar nýnasistinn, sem
kom fram í upphafi verks, birtist
og tuskar líkin til og rifjar upp
hræðilegar sögur. „Þeim dauðu líð-
ur vel, segir í einum stað í verk-
inu, líkin eru komin yfir sársauka
jarðlífsins.”
Allt lagt í sölurnar
Kolbrún er ánægð með leikhóp-
inn. „Þetta er kraftmikill og góður
hópur sem vílar ekkert fyrir sér.
Það er mjög gaman að vinna með
svona krökkum sem bretta upp
ermarnar til að ná sem mestum
árangri, eins og togarasjómenn á
vertið. Það er allt lagt í sölurnar."
Þetta er í fyrsta skipti sem Kol-
brún leikstýrir hjá Nemendaleik-
húsinu. Hún segir að það sé þó
nokkuð frábrugðið að vinna í Nem-
endaleikhúsinu og í öðrum leikhús-
um, einkum vegna þess að allir eru
á sama aldri. „Þetta er fólk sem
þekkist ofboðslega vel og það er
ekkert lengur í hegðun þeirra sem
kemur á óvart enda ríkir fullkomið
traust í hópnum. Þau eru öll mjög
jákvæð og opin og góð við hvort
annað.“
Þau minnast á tónlistina, sem
flutt er af fjórum nemendum í
Tónlistarskólanum í Reykjavík.
„Það er svo skemmtileg tónlist í
þessu sem gefur manni dálítið
trukk. Hún styður líka stemmning-
una,“ segir Halldór.
Aðrir leikarar í verkinu eru Atli
Rafn Sigurðarson, Baldur Trausti
Hreinsson, Gunnar Hansson, Hildi-
gunnur Þráinsdóttir, Inga María
Valdimarsdóttir, Katla Þorgeirs-
dóttir og Þrúður Vilhjálmsdóttir.
Leikmynd og búninga gerði Elín
Edda Árnadóttir, Egill Ingibergs-
son hannaði lýsingu og Kjartan
Óskarsson stjómar tónlistarflutn-
ingi. Hljóðfæraleikarar eru Kristín
Björg Ragnarsdóttir, Steingrímur
Þórhallsson, Snorri Heimisson og
Ingólfur Vilhjálmsson.