Morgunblaðið - 08.01.1997, Blaðsíða 25

MORGUNBLAÐIÐ
AÐSENDAR GREINAR
MIÐVIKUDAGUR 8. JANÚAR 1997 25
Nýtt álver á
Grundartanga
UNDANFARNAR
vikur hefur verið nokk-
ur umræða um fyrir-
hugað álver Columbia
Ventures Corporation
(CVC) á Grundart-
anga. Okkur, sem fjall-
að hafa um umhverfis-
og tæknilega þætti
verksmiðjunnar, hefur
fundist að talsvert
skorti á að þessi um-
ræða væri málefnaleg
og á rökum reist.
Nýtt álver að
þýskri fyrirmynd
Því hefur verið hald-
ið fram að til standi að
endurbyggja gamla verksmiðju sem
hafí verið lokað vegna umhverfis-
vandamála. Það er fjarri öllum
sanni. Á árunum 1980 til 1982 reisti
þýska fyrirtækið Vereinigte Alum-
inium Werke (VAW) nýja álbræðslu
við þorpið Töging í Suður-Þýska-
iandi m_eð 60.000 tonna ársfram-
leiðslu. Árið 1993 var álverinu lokað
af eftirtöldum ástæðum: Heims-
markaðsverð á áli var lágt, orkan
dýr og álverið ekki lengur sam-
keppnishæft þar sem flytja þurfti
hráefni 600 kílómetra leið til og frá
næstu höfn. Álverið, sem var full-
komnasta álbræðsla í Þýskalandi,
verður fyrirmynd nýju verksmiðj-
unnar sem stendur til að reisa á
Grundartanga. Fyrirkomulag og
vinnslutækni VAW í Töging skilaði
góðum árangri og mun álver á
Grundartanga nota nýjustu þróun
þeirrar tækni og þar með nýjustu
tækni sem völ er á, bæði hvað varð-
ar framleiðslu áls og mengunar-
varnir.
í Töging var vel staðið að meng-
unarvörnum og allri umhverfísvernd
enda verksmiðjan í nábýli við bæjar-
félag og umlukið landsvæði þar sem
akuryrkja var og er stunduð. Til
fróðleiks má geta þess að við gerð
umhverfisreglugerðar í Þýskalandi
var tekið mið af mengunarvörnum
álversins í Töging.
CVC hefur fest kaup á hluta bún-
aðar Töging álversins. Um er að
ræða hluti sem hafa langan afhend-
ingartíma frá framleiðendum, eins
og hluta rafbúnaðar, krana sem
ganga eftir endilöngum kerskálun-
um, keryfirbyggingar, deiglur og
vagna. Þessi búnaður er engan veg-
inn úreltur og tengist ekki beint
sjálfri álbræðslunni eða mengunar-
vörnum hennar. Þetta kemur fram
í skýrslu um mat á umhverfisáhrif-
um og hefur ekki breyst frá því það
var ritað. Munur á vinnslutækni
fyrirhugaðs álvers á Grundartanga
og í Straumsvík er m.a. sá að á
Grundartanga mun rafgreining fara
fram við hærri straum og í stærri
kerum. Kerin, sem verða ný, standa
þvert í kerskála en ekki samsíða
eins og í Straumsvík, og þjónusta
við kerin á Grundartanga verður
úr krana en í Straumsvík eru þau
þjónustuð með tækjum sem ekið er
eftir gólfinu.
Lokur yfir kerum verksmiðjunnar
á Grundartanga verða „handsettar"
en það hefur verið nefnt sem dæmi
um úrelta tækni. Eðlilega horfir
málið þannig við þeim sem ekki
þekkja til þar sem horfið var frá
handsettum lokum í Straumsvík.
Handsettu lokurnar í Straumsvík
voru hins vegar óþjálar og óþéttar
því þær fóru illa m.a. vegna þess
að ekið var yfir þær. Því voru sett
upp stór loftdrifin lok yfir endilöng
kerin. Á Grundartanga verður öll
þjónusta við kerin úr krana en ekki
af gólfí og verða lokurnar því ekki
fyrir hnjaski vegna umferðar. Hand-
settu lokurnar á Grundartanga eru
minni en þær sem notaðar voru í
Straumsvík, falla vel að kerunum
og síðast en ekki síst hafa þær þann
kost að kerið er einungis opnað yfir
því forskauti sem
skipta á um hveiju
sinni og minni kerreyk-
ur sleppur út en ef opn-
að er yfir endilöngu
kerinu. Önnur nýleg
álver í heiminum eru
með þverstæðum ker-
um og handsettum lok-
um.
Staðsetning á
Grundartanga
Af mörgum ástæð-
um er talið hagstæðara
að reisa álverið á
Grundartanga en á öðr-
um stöðum á íslandi. í
upphafi verður verk-
smiðjan lítil og ekki talið hagkvæmt
að reisa hana nema þar sem fyrir
er hafnaraðstaða. Þegar CVC sýndi
fyrst áhuga á að byggja álver á
íslandi, hafði Grundartangasvæðið
þegar verið skipulagt og samþykkt
sem iðnaðarsvæði. Þar er gott land-
rými en óneitanlega yrði þrengra
um nýja álbræðslu í Straumsvík.
Jafnframt voru Hvalfjarðargöng í
augsýn sem stækkar atvinnusókn-
arsvæði Grundartanga margfalt.
Forsvarsmönnum CVC leist vel á
aðstæður á Grundartanga og í kjöl-
farið hófst vinna við mat á umhverf-
isáhrifum þar.
Besta fáanleg tækni
ísland er aðili að fjölþjóðlegu
samkomulagi um varnir gegn meng-
un sjávar (PARCOM) sem hefur að
geyma tilmæli um mengunarvarnir
frá álverum út í andrúmsloftið sem
eru þau ströngustu í heimi. Sam-
kvæmt þeim er besta fáanlega tækni
í nýjum álverum sú að nota forbök-
uð skaut, lokuð ker og að hreinsa
kerreyk með þurrhreinsibúnaði. Með
slíkri tækni er talið að unnt sé að
takmarka heildarmagn flúors við
0,6 kg fyrir hvert unnið áltonn og
magn ryks við 1,0 kg fyrir hvert
unnið áltonn. Einnig er lagt til að
notuð verði forbökuð skaut með lágu
brennisteinsinnihaldi. í tillögu að
starfsleyfi álversins á Grundartanga
er í fyrsta lagi farið í einu og öllu
að tilmælum PARCOM samkomu-
lagsins og verður nýja álverið eitt
hið fyrsta í heimi þar sem það er
gert. Auk þess eru kröfur íslenska
starfsleyfísins að sumu leyti ennþá
strangari en PARCOM.
í greinargerð Hollustuverndar
ríkisins með tillögum að starfsleyfi
álversins á Grundartanga kemur
fram að: „Sú mengun sem kemur
frá álframleiðslu er fyrst og fremst
loftmengun og föst úrgangsefni. Þar
sem eru notuð forbökuð rafskaut,
eins og krafist er í öllum nýjum
álverum, er mengunin nær eingöngu
flúoríð, ryk, og brennisteinstvíoxíð,
sem myndast vegna brennisteins-
innihalds í kolarafskautum. Flúoríð-
mengun er sú mengun sem skapar
langmesta hættu fyrir gróður og
grasbíta og lögð hefur verið höfuðá-
hersla á að minnka. Með bestu tækni
hefur verið náð verulegum árangri
við að takmarka þá mengunarhættu
og einnig rykmengun.
Flúoríðmengun og rykmengun
frá álframleiðslu er aðeins hægt að
takmarka með því að hreinsa flúor-
íð og ryk úr útblæstri frá framleiðsl-
unni.
Besta tækni til þeirrar hreinsunar
er svonefnd þurrhreinsun með full-
nægjandi virkni í hreinsibúnaði. í
þurrhreinsibúnaði er súrálið, sem
álið er framleitt úr, notað til þess
að binda flúoríð úr útblæstrinum.
Rykið frá framleiðslunni blandast
þá einnig inn í súrálið. Súrálsryk
frá þurrhreinsibúnaðinum er svo
síað frá útblæstrinum með poka-
síum. Ryk og flúoríð er síðan endur-
nýtt í rafgreiningarkerunum." Það
samrýmist því ekki einungis um-
hverfissjónarmiðum að hreinsa flú-
Tómas M.
Sigurðsson
MYNDIN sýnir Töging álverið í Þýskalandi sem verður fyrirmynd álversins á Grundartanga. Hún
er tekin árið 1992, áður en álverinu var lokað.
Staðreyndin er sú að
álver eru ekki lengur
sá mengunarvaldur sem
eitt sinn var, segir
Tómas M. Sigrirðssoii,
enda er nútíma-
álbræðsla talin hrein-
legur málmiðnaður.
oríð og ryk úr framleiðslunni með
þurrhreinsun heldur fer ákveðin
endurvinnsla fram í leiðinni sem
sparar hráefniskaup fyrirtækisins.
Góður árangur
mengunarvarna í Straumsvík
Ótti við að umhverfi álversins
spillist af völdum mengunar vegna
starfsemi þess er ástæðulaus. Því
til stuðnings er bent á rannsóknir á
umhverfi álversins í Straumsvík en
þar hefur verið fylgst með flúor-
íðmengun í gróðri frá upphafi.
Mælingar eftir að þurrhreinsibún-
aður var settur upp og kerum lokað
á viðunandi hátt sýna meðalflúoríð-
styrk í dag sambærilegan því sem
mældist áður en álverið tók til
starfa. Einnig hefur verið fylgst
með styrk flúoríðs og brenni-
steinstvíoxíðs (S02) í andrúmslofti
í nágrenni verksmiðjunnar. Mæling-
arnar sýna að í 2 km fjarlægð frá
miðju álversins (á Hvaleyrarholti),
er styrkur flúoríðs og S02 í öllum
tilfellum langt undir viðmiðunar-
mörkum fyrir viðkvæman gróður en
viðmiðunarmörk fyrir menn og dýr
eru hærri. Það sem kannski er at-
hyglisverðast við þessar mælingar
er það að styrkur S02 var mestur
í norðaustlægum áttum þegar vind-
ar blésu frá Reykjavík og miðbæ
Hafnarfjarðar.
I Straumsvík er kerbrotum fargað
í sérstaklega útfærðum flæðigryfj-
um líkt og fyrirhugað er á Grundar-
tanga. Rannsóknir Líffræðistofnun-
ar Háskóla íslands í Straumsvík
sýna að förgun kerbrota á þennan
hátt hefur engin merkjanleg áhrif á
sjávarlíf umhverfís gryfjurnar.
Þessar rannsóknir gáfu heldur ekki
til kynna að sjór meðfram strönd-
inni í Straumsvík væri á nokkurn
hátt mengaður af völdum álversins.
Annar fastur úrgangur álversins í
Straumsvík er annaðhvort endur-
unninn eða skilað á viðurkennda
móttökustaði fyrir sorp. Hið sama
er lagt til í drögum að starfsleyfi
fyrir álver á Grundartanga.
Staðreyndin er sú að álver eru
ekki lengur sá mengunarvaldur sem
eitt sinn var enda er nútímaál-
bræðsla talin hreinlegur málmiðn-
aður. Strangar mengunarkröfur
skila árangri og um það ber álverið
í Straumsvík gott vitni.
Höfundur er verkfræðingur og
sérfræðingur Hönnunnr hf. ímati
á umhverfisáhrifum.
REYKJAVÍKURVEGI 62 HAFNARFIRÐI
SÍMI 565 1680
Opið laugardag
til kl. 16.00.