Morgunblaðið - 08.01.1997, Blaðsíða 24

24 MIÐVIKUDAGUR 8. JANÚAR 1997
LISTIR
EINS og önnur leikhús er Konung-
lega leikhúsið í Kaupmannahöfn
umdeilt, en undanfarið hafa gagn-
rýnendur þó farið mildum orðum
og jafnvel haft uppi hrósyrði um
ýmsar uppsetningar þar, þeirra á
meðat sýningu á Þrettándakvöldi
Shakespeares og Meistara-
söngvurum meistara Wagners. Og
eftir að hafa séð þær sýningar er
ekki annað hægt en að slást í hóp
hrifinna leikhúsgesta því báðar
sýningarnar eru skemmtilegar og
hugmyndaríkar álits, alveg eins og
best getur gerst í leikhúsi.
Gamanleikur í speglasal
Þrettándakvöld er einn gaman-
leikja Shakespeares og eins og
fleiri þeirra gengur efnisþráðurinn
út á ástarflækjur og misskilning
þar sem allt fellur í ljúfa löð í lok-
in. Textinn flýgur af vörum leikar-
anna fullur af orðaleikjum á shak-
espeareska vísu og skírskotanimar
fljúga út og suður. Þýðingin fer
skemmtilega í munni leikaranna,
þó þýddur Shakespeare sé aldrei
það sama og frumtextinn.
Leikritið gerist eins og fleiri leik-
rit Bretans á tilteknum stað, sem
fínna mátti á landakortinu, nefni-
lega í hinni fornu Illyríu við Adría-
hafíð, en rétt eins og Krónborg í
Hamlet þá er staðurinn eins og
hann birtist í leikritinu ekki sann-
sögulegur. Leikmynd og búningar
spinna áfram á þessum nótum,
bæði eru og eru þó ekki. Ramminn
að leikmyndinni er að mestu sá
sami allan tímann, hallandi gólf
og bæði það og veggir em þaktin
málmplötum, sem gefa spegiláhrif,
en hvorki er reynt að draga upp
mynd af stað né tíma. Heildaráhrif-
in eru stórfalleg og heillandi sjón-
ræn leikhúsblekking. Með búning-
um er heldur ekki reynt að skapa
ímynd staðar eða tíma, heldur eru
þeir sniðnir eftir persónunum á
Sígild verk í
ferskum útgáfum
Konunglega leikhúsið býður
upp á Shakespeare-leikrít og
Wagner-óperu. Sigrún Davíðs-
dóttir sá sýningamar og hreifst
af ferskleika þeirra.
einhvern hátt. Orsínó hertogi er í
skikkju, þjónustustúlkan María í
nútímabúningi þjónustustúlku,
skipstjórinn Antóníó í röndóttri
skipparapeysu með hring í eyranu
og svo mætti áfram telja.
í þessari umgerð sniðugra bún-
inga og heillandi leikmyndar nýtur
leiksprikl Shakespeares sín vel.
Leikhúsmaðurinn Shakespeare
spilar gjarnan á marga strengi
leiklistarinnar, laus við kröfur
raunsæis og natúralisma og um-
gerð eins og sú danska hæfir leik-
ritum hans firnavel. Leikararnir
fylgja umgerð og hugmyndum leik-
ritsins skemmtilega eftir í leik sín-
um og niðurstaðan er eftir því.
Þarna spreyta margir af ungum
leikurum leikhússins sig og því
gefur sýningin gott yfirlit yfir þá
burði, sem vænta má næstu árin
og áratugi og það eru góð fyrirheit.
Wagnersyrpa í norðri
Óperur Richard Wagners voru
um árabil heldur afskiptar á fjölum
Shakespeare Wagner
ingar hafa tekist hið besta. Upp-
bygging óperunnar hefur ekki að-
eins komið fram í nýjum verkefn-
um, heldur í stækkuðum söngvara-
hópi, eftir að söngvarahópurinn
hafði staðnað nokkuð. Með tíðum
umskiptum söngvara hefur festunni
verið fómað fyrir fjölbreytnina, en
góðir ungir söngvarar, flestir
danskir, eru þó á góðri leið með
að verða ný kjölfesta óperunnar.
Það var einvalalið útlendinga,
sem sá um uppsetningu Meistara-
söngvaranna og þar var fremstur
í flokki Heinz Fricke, fyrrum aðal-
hljómsveitarstjóri við Deutsche
Staatsoper í Berlín í þrjátíu ár, sem
er einkum þekktur fyrir flutning á
Wagner- og Strauss-óperum.
Þó sagan gerist í Þýskalandi á
Konunglejga leik-
hússins. I samræmi
við uppbyggingu
óperustarfsemi
hússins hefur kröft-
unum verið beint að
meginverkum
ópemsviðsins og þá auðvitað einnig
að óperam Wagners. Enn era þó
engar horfur á að Hringurinn verði
fluttur þar, heldur hefur Jóska óp-
eran í Árósum skotið hinni Konung-
legu ref fyrir rass og tekist það
þrekvirki flytja Hringinn og það svo
vel að Wagner-unnendur hafa
flykkst að og Árósar fengið tignar-
heitið Bayreuth norðursins.
Konunglega stórasystirin í Kaup-
mannahöfn hefur hins vegar ein-
beitt sér að því að flytja aðrar óper-
ur Wagners, svo sem Parsifal,
Tannháuser, Hollendinginn fljúg-
andi og Meistarasöngvarana frá
Númberg, en þijár síðastnefndu
óperamar era á dagskrá í vetur og
tvær þær síðastnefndu í nýju upp-
setningum. Allar þessar uppsetn-
ŒSAJaVIUDHO
MORGUNBLAÐIÐ
miðöldum lætur sviðs- og búninga-
hönnuðurinn breski, Alison Chitty,
það ekki binda sig um of. Uppistað-
an í sviðsmyndinni er háir timbur-
turnar, nokkurs konar stílfærð
bindingsverkshús, sem fleyta hug-
anum til sögusviðsins, en binda
hann engan veginn við það. Bún-
ingamar eru í upphafí stífír og
konurnar með krínólínur í átt við
tísku í lok 18. aldar og yfirbragðið
dökkt, en það lýsist er á líður og
búningarnir verða lausari. Loka-
þátturinn, þegar ástin og listin
sigrar er í ljósflæði og ljósum bún-
ingum í anda tísku í upphafi þess-
arar aldar, nema hvað hinn íhaldss-
ami Beckmesser er enn í jafn svört-
um fötum og í upphafi. Það birtir
því yfir á sviðinu um leið og verð-
ur nútímalegra umhorfs. Þar með
er farin skemmtileg leið til að und-
irstrika sjálfan anda verksins, en
ekki aðeins tíma hans.
Hlutverk riddarans Walthers er
sungið af Stig Fogh Andersen, ein-
um athyglisverðasta danska
Wagner-söngvaranum, sem hefur
sungið allt, sem hefur verið að
hafa af Wagner í Danmörku, en
einnig spreytt sig í Bayreuth. Eva
er ýmist sungin af Tinu Kiberg,
ungri söngkonu er syngur heima
og heiman, ekki síst Wagner í
Bayreuth og er í alvörunni gift
Andersen, eða hinni sænsku Iréne
Theorin. Annar danskur Wagner-
söngvari, Poul Elming, sem gert
hefur garðinn frægan eins og þau
fyrrnefndu, syngur einn af meist-
urunum.
Þó sýningar Konunglega séu
ekki óbrigðular frekar en annars
staðar hefur leikhúsið um þessar
mundir mjög góðum kröftum á að
skipa, fyrir utan að húsið er eitt
af fallegustu leikhúsum Evrópu og
þó víðar væri leitað, svo ferð þang-
að er alltaf eftirminnileg, þó ekki
væri nema fyrir andrúmsloftið eitt.
ÍSLAND er Iandið; Magnús, Ægir, Ragnheiður og Kristín í
fræðslumyndinni Undir björtum himni.
Solveig von
Schoultz látin
Undir
björtum
himni
KVIKMYNDIR
Námsgagnastofnun
UNDIR BJÖRTUM HIMNI
Handrit, kiipping og stjórn upptöku:
Andrés Indriðason. Kvikmyndataka:
Óli Öm Andreassen. Samsetning:
Gunnar Ámason. Tónlist: Magnús
Kjartansson. Umsjón með gerð
myndarimiar fyrir hönd Náms-
gagnastofnunan Tryggvi Jakobsson.
Aðalhlutverk: Kristín Halldórsdóttir,
Magnús Scheving, Ragnheiður Mel-
steð og Ægir Steinarsson. Náms-
gagnastofnun. 1997.
NÁMSGAGNASTOFNUN fram-
sýndi um síðustu helgi í húsakynn-
um sínum nýja íslenska fræðslu-
mynd sem ber heitið Undir björt-
um himni og er eftir Andrés Indr-
iðason. Er hún bæði gerð með ís-
lenskum og enskum texta („Mid-
summer’s Journey" heitir hún á
ensku) og er framlag íslands í
alþjóðlegu samstarfsverkefni sem
ber heitið Svipmyndir eða
„Country Profiles"; hvert þátt-
tökulandanna framleiðir eina
mynd um eigið land og þjóð og
leggur fram til verkefnisins og fær
við það rétt til að þýða allar aðrar
myndir er verða til innan sam-
starfsins og dreifa innan skóla-
kerfisins, eftir því sem segir í til-
kynningu frá Námsgagnastofnun.
Stefnt er að því að alls verði 12
myndir komnar til dreifíngar í
skólum vegna þessa samstarfs í
árslok 1997. Eru þær ætlaðar til
kennslu í samfélagsgreinum og
landafræði á miðstigi grunnskóla.
Kostnaður við gerð Undir björt-
um himni er á fjórðu milljón króna.
Andrés hefur leyst verkefnið
prýðilega af hendi ásamt sam-
starfsmönnum sínum innan þess
ramma sem því er sniðinn. Mark-
hópurinn er krakkar í erlendum
skólum og á tæpum tuttugu mín-
útum eru þau frædd um Island
og líf fólks í landinu og tengsl
manns og umhverfis. Það gerir
höfundurinn með frásögn af ævin-
týram ungrar stúlku frá Vest-
mannaeyjum, Kristínar Halldórs-
dóttur, sem ætlar til Reykjavíkur
að hitta ömmu sína og afa en
ferðalagið verður lengra en fyrst
var ætlað og þannig gefst tæki-
færi til að kynnast landinu.
Myndin er fyrst og fremst ferða-
og sveitalífsmynd og gerð í þjóð-
ernisrómantískum anda. íslandi er
lýst sem landi elds og ísa, íslenska
fjölskyldan klæðist íslenskum
lopapeysum, Óli Örn Andreassen
kvikmyndatökumaður fangar fal-
legar myndir af landinu og frið-
sæld sveitarinnar er alger í faðmi
fjalla. Jökla- og hestaferðir og ís-
lenska sumarnóttin era í öndvegi
og gefa nokkra mynd af lífínu í
landinu.
Kristín er sögumaður myndar-
innar en aðrir sem koma fram í
henni eru m.a. Magnús Scheving,
sem gerir svolitlar þolfímiæfíngar
uppi á jökli, Ragnheiður Melsteð
og Ægir Steinarsson.
Arnaldur Indriðason
FINNLANDSSÆNSKA skáldkon-
an Solveig von Schoultz er látin,
89 ára að aldri. Sköpunarkraftur
hennar var ekki þrotinn. Aðeins
mánuður er liðinn frá því að síðasta
ljóðabók hennar - Skýjaskugginn
- kom út.
Fyrsta bók hennar kom út 1932
- barnabókin Petra og silfurapinn.
Hún samdi líka smásögur og leik-
rit, en sagði 'jóðið vera sitt tungu-
mál. Hún vfkti fyrst veralega at-
hygli með bókinni Stund mín (Min
timme) 1940. í kjölfarið komu
margar ljóðabækur á um það bil
sextíu árum.
„Mál hennar sem allt frá byijun
bar mark síðmódernisma varð sí-
fellt óbrotnara og skýrara eftir því
sem á leið. Það mótaðist af örðug-
leikum og auðlegð tilverannar,
myrkum undirstraumum lífsins.
STJÓRNENDUR Fílharmón-
íunnar í Björgvin í Noregi
hafa gripið til þess ráðs að
senda áskrifendum að tónleik-
um hljómsveitarinnar litla
„skrjáffría" taupoka, til að
koma í veg fyrir hvimleitt
skrjáf í sælgætisbréfum á tón-
leikum. Á pokanum boðar
liljómsveitin skijáflausa tón-
leika með aðstoð gestanna,
sem geta nestað sig áður en
gengið er í tónleikasalinn, og
hent skrjáfandi umbúðunum.
Taupokann má þvo og nýta aft-
ur og aftur.
Stjórnandi Fílharmóníunnar,
Jostein Osnes, leggur áherslu á
að áheyrendur í Björgvin séu
ekkert háværari en gengur og
gerist, heldur sé hér um að ræða
Hún freistaði þess að sýna innri
manninn, þann sem dylst endra-
nær,“ segir í tilkynningu.
Af kvæðunum í Skýjaskugganum
hefur margur staðnæmst við eftir-
farandi ljóð:
Um miðja nótt
Glaðvakandi um miðja nótt. Koldimmt.
Það stendur yfir hreingeming í alheimi
tjöldin hafa verið dregin fyrir
en ég dreg frá svolítið hom:
maður lifandi, þarna er þá gjörvöll
Vetrarbrautin
nýfægð og glitrandi.
Kannski bergmála skærir steinar
brautarinnar
allt sem gerst hefur
og kannski, einhvers staðar þangað sem ég
sé ekki
skín nú þegar það sem senn á að gerast?
Allt eins og vera ber. Og nú get ég sofnað.
hugmynd markaðsstjórans, sem
hafi lengi ergt sig á skijáfi í
sælgætisbréfi í leikhúsi og á
tónleikum. Hafa tónleikagestir
flestir brugðist vel við jóla-
kveðju hljómsveitarinnar og
bendir allt til mun hljóðlátari
gesta á tónleikum hennar en
áður.
Intemetnámskeið
Tölvu- og verkfræöiþjónustan
Tölvuraðgjöf • námskeio • útgáfa
Grensásvegi 16 • ® 568 80 90
Burt með skrjáfið