Morgunblaðið - 25.02.1997, Blaðsíða 41

MORGUNBLAÐIÐ
AÐSENDAR GREINAR
ÞRIÐJUDAGUR 25. FEBRÚAR 1997 41
AUS 35 ára
AUS - Alþjóðleg
ungmennaskipti fagna
35 ára starfsafmæli
þessa mánuðina. Á
þessum 35 árum hefur
AUS tekið á móti og
sent til útlanda hundr-
uð ungmenna á aldr-
inum 18-30 ára.
AUS er íslandsdeild
alþjóðlegra samtaka
ICYE - International
Christian Youth Exc-
hange. Upphaf ICYE
má rekja til ársins
1949, þegar heimur-
inn var enn í sárum
eftir síðari heimsstyij-
öldina, er 40 þýsk
ungmenni héldu yfir Atlantshafið
og voru boðin velkomin inn á heim-
ili í Bandaríkjunum. Síðan hefur
mikið vatn runnið tl sjávar og er
ICYE nú starfandi í yfir 30 löndum
í öllum heimsálfum. Samtökin eru
rekin án gróðasjónarmiða um allan
heim og að stærstum hluta í sjálf-
boðavinnu.
Markmið samtakanna hefur frá
Árlega tekur AUS við
um 15 sjálfboðaliðum til
-------------------------
Islands, segir Steindór
--------9------------------
Ivarsson.
upphafi verið það sama; að stuðla
að friði og skilningi milli einstakl-
inga og þjóða og vinna gegn for-
dómum og hleypidómum hvers
konar. Alþjóðasamtök ICYE hafa
ráðgefandi stöðu hjá UNESCO og
fengu friðarverðlaun Sameinuðu
þjóðanna árið 1987.
Ekki námsmannasamskipti
AUS/ICYE er frábrugðið öðrum
skiptinemasamtökum að því leyti
að ekki er um námsmannaskipti
að ræða, heldur sjálfboðaliðaskipti.
Um er að ræða ársdvöl (hægt er
að sækja um hálft ár), þar sem í
flestum tilvikum er búið hjá fjöl-
skyldum, en í stað þess að setjast
á skólabekk tekur fólk beinan þátt
í samfélaginu sem það býr í með
vinnuframlagi sínu. Sem dæmi um
sjálfboðavinnu má nefna ungmenni
sem vinna með götubörnum í Boliv-
íu og Kolumbíu, hjá Amnesty
International í Brasilíu eða Costa
Rica, aðstoða við enskukennslu í
Nígeríu og Ghana, vinna með
flóttamönnum og innflytjendum í
Þýskalandi, með fyrrverandi heró-
ínsjúklingum á Ítalíu, á upptöku-
heimili fyrir börn á Spáni eða í
Frakklandi eða með geðfötluðum
í Tævan og við smábamakennslu
á Indlandi.
Er nauðsynlegt að kunna
erlent tungumál?
Það skaðar að sjálfsögðu ekki
að kunna skil á málinu í því landi
sem maður er að fara til, en það
er hins vegar alls engin nauðsyn.
Sumir skiptinemanna sem hvað
besta reynsluna hafa haft kunnu
ekki stafkrók í því tungumáli sem
talað var í landinu. 011 lönd sem
AUS skiptir við bjóða upp á tungu-
mála- og kynningarráðstefnu í
upphafi skiptiársins í 2-4 vikur.
Þar er kennd undirstaðan í málinu
og farið í gegnum helstu siði og
venjur landsins. Þar er líka lögð
áhersla á hópefli svo að skiptinem-
amir nái að kynnast vel innbyrðis.
Eftir tungumálaráðstefnuna dreif-
ist hópurinn og við tekur dvöl hjá
fjölskyldunni eða á vinnustaðnum
og sjálfboðavinnan.
Eftir sex fímm til sex mánaða
dvöl í landinu hittist allur hópurinn
aftur á svokallaðri miðsársráð-
stefnu og metur hvemig til hefur
tekist. Þá er tækifærið oft notað
og skipt um vinnu- og/eða dvalar-
stað til næstu mánaða.
í lok ársins er síðan
haldin lokaráðstefna
þar sem farið er yfir
reynslu liðins árs.
Hverjir geta orðið
sj'álfboðaliðar?
Allt ungt fólk á
aldrinum 18-30 ára
getur sótt um að ger-
ast skiptinemar í sjálf-
boðavinnu í öðru landi.
Það sem sjálfboðaliði í
öðru landi ætti að gera
ráð fyrir er:
* Að um hann sé
hugsað sem einstakl-
ing með persónulegar
þarfir og óskir, vonir og ótta. Að
þurfa að aðlagast öðrum lifnaðar-
háttum en hann er vanur. Að upp-
lifa reynslu sem hann kannski átti
ekki von á. Að fara eftir þeim regl-
um sem ICYE-landsnefndir setja.
Að fara heim að loknu skiptiárinu.
Sjálfboðaliði ætti ekki að gera
ráð fyrir:
* Að hafa ótakmarkað frelsi.
Að lifa sams konar lífi og hann
gerir heima. Að vinna fyrir laun-
um. Að allar fjölskyldur séu eins.
Að ferðast meira en fjórar vikur á
eigin vegum. Að vera áfram í
skiptilandinu ef það er sýnt að
hann ætlar ekki að fara að þeim
reglum sem settar eru.
Sjálfboðaliðar á íslandi
AUS tekur árlega við um 15
sjálfboðaliðum til íslands. í gegn-
um árin hefur tekist samvinna við
ýmis heimili og stofnanir um að
ráða til sín sjálfboðaliða. Má þar
sérstaklega nefna Sólheima í
Grímsnesi sem árlega taka á móti
erlendum sjálfboðaliðum frá AUS,
Skálatún í Mosfellsbæ og Heilsu-
stofnun í Hveragerði.
Hugtakið sjálfboðaliði er þó ekki
vel þekkt á íslandi og því er ekki
að neita að oft komum við að
lokuðum dyrum ef við bjóðum fram
krafta sjálfboðaliðanna okkar.
Svörin eru oftar en ekki að sjálf-
boðaliði henti ekki starfseminni
eða að á meðan unga fólkið tali
ekki íslensku sé erfítt að nýta sér
krafta þess. Það er of lítið um að
heimili og stofnanir sjái hversu
mikill fengur það getur verið að
fá til sín ungt fólk af öðrum upp-
runa, með aðrar venjur og siði og
oft öðruvísi lausnir en við erum
vön.
Við erum þó bjartsýn á að með
síaukinni þátttöku erlendu sjálf-
boðaliðanna okkar í þjóðfélaginu
takist okkur að opna augu íslend-
inga fyrir því hversu mikilvægur
þáttur þeirra getur verið í ýmiss
konar starfsemi, hér á landi ekkert
síður en í löndunum í kringum
okkur.
Höfundur er formaður
Alþjóðlegra ungmennaskipta.
FERMINGARMYNDIR
Nú fer hver at> veröa
sí&astur
B A K N A F J ÖI.SKVLDU
LJÓSMYNDIR
S í U1 i 5 8 8-7644
A r m ú 1 a S8
Steindór
ívarsson
Slysatíðni á sjó
ÞAÐ vakti athygli
mína í fróðlegri grein
Jóhönnu Ingvarsdóttur
hvað tíðni á slysum við
töku og slökun veiðar-
færa var há í einum
þætti útgerðarrekstr-
ar. Þegar línuritið er
skoðað nánar kemur í
ljós að 70% slysa eiga
sér stað um borð í
togurum, 32% við
töku/slökun veiðar-
færa og 74% hjá undir-
mönnum.
Sé þetta tekið sam-
an í einhveija heildar-
mynd er það staðreynd
að togarar taka og
slaka veiðarfærinu um skutrennu
sem er fyrir miðju aftast, stórir
toghlerar eru hífðir upp, fyrir töku,
hvor sínum megin við hana, sem
vega um og yfir 3 tonn. þeir sem
stjórna spilvindum eru skipstjór-
ar/stýrimenn. Undirmenn, öðru
nafni hásetar, vinna við töku/slök-
un á dekki. Til að gera sem gleggsta
grein fyrir aðstæðum um borð í
svona togara er rétt að benda á að
fjarlægðin milli stjórnenda og há-
seta getur verið á bilinu 10 til 30
metrar eftir stærð togaranna og
brú skipsins mishátt frá dekkinu,
allt frá 5 til 10 metra, en öll stjórn-
un fer yfirleitt fram í brú.
Mín reynsla, sem vélfræðings um
borð í togurum, hefur verið sú að
slysin gerast yfírleitt vegna sam-
skiptaörðugleika milli stjórnenda og
háseta. Hefur mér oft fundist lítið
verið hugsað til þess að auka ör-
yggi í samskiptum milli stjómenda
í brú og þeirra sem stjórna á dekki.
Það eru til margar hugmyndir til
lausnar á vandanum því tæknin er
orðin mjög mikil, t.d. er til ýmiss
konar þráðlaus búnaður og þannig
hægt að vera í stöðugu sambandi
við stjórnanda á dekki frá brú, einn-
ig er til sú hugmynd að færa stjórn-
un spilbúnaðar nær þeim sem vinna
á dekkinu við töku/slökun veiðar-
færisins. Finnst manni sem útgerð-
armenn í samvinnu við skipstjóm-
endur hafi lítið reynt að finna lausn
á þessu vandamáli sem er mjög
alvarlegt.
Hátalarabúnaður sem notaður
hefur verið eða svokallað kallkerfí
hefur gefist misjafnléga vegna þess
að stórir öflugir vélarúmsblásarar,
sem eru í svokölluðum skorsteins-
húsum framan við skutrennuna,
yfirgnæfa algjörlega
öll tjáskipti um kall-
kerfið þannig að skila-
boð frá brú heyrast
engan veginn eða skilj-
ast á nokkurn hátt.
Varðandi það sem
kunningi minn, Guðjón
A. Kristjánsson, sagði
í greininni um þreytu
vegna vinnuálags er ég
honum hjartanlega
sammála og mætti
gera bragarbót á, sem
hann ætti að vera mér
fyllilega sammála um.
Vaktstaða skipstjórn-
ar/stýrimanna í brú er
12 tímar, sem mér hef-
ur fundist allt of löng meðan aðrir
standa á 6 tíma vöktum. Það vekur
líka athygli, að í línuritinu sést að
slysatíðni hjá t.d. vélstjórum sem
stjórna í vélarúmi er aðeins 12% á
móti 74% hjá hásetum sem vinna
Slysin gerast yfirleitt,
segir Snorri P. Snorra-
son, vegna samskipta-
örðugleika milli stjórn-
enda og háseta.
undir stjóm skipstjórnar/stýri-
manna. Það eru nú þegar komnar
kvaðir á sjómenn við skráningu á
skip þar sem farið er fram á að
þeir framvísi skírteini Slysavarna-
skólans, það forvarnarstarf hófst
árið 1986.
Eg tek hins vegar algerlega und-
ir orð Guðjóns A. Kristjánssonar,
að ekki komi til greina að láta sjó-
menn fara að standa straum af
kostnaði við eitthvert forvamar-
starf eða uppbyggingu á sjómanna-
heilsugæslustöð. Við búum nú þeg-
ar við mjög öflugt heilbrigðiskerfi
og væri miklu nær að nýta það
betur til þessara hluta. Þeir sem
eitthvert viðskiptavit hafa, vita það
fyllilega að heibrigðisþjónustu er
ekki hægt að reka með hagnaði.
Það þarf því miklu frekar að virkja
þjónustuna betur þannig að hún
nýtist öllum sem til hennar greiða
og borga frekar niður rekstrar-
kostnað þyrlunar dýru sem átti jú
að auðvelda flutning á slösuðum
sjómönnum. Þegar það er farið að
heyrast, að kostnaður við að fá
þyrluna út á sjó sé orðinn svo hár
að menn veigri sér við að láta kalla
hana til sín, þarf að endurskoða það
miklu frekar en að fara að byggja
upp nýja heibrigðisstofnun.
Einnig tek ég undir ummæli
Guðjóns um að sjómannaafsláttur-
inn sé orðinn þyrnir í augum lands-
manna sem slíta hann alltaf úr réttu
samhengi vegna þekkingarleysis.
Vil ég nota tækifærið og minna enn
og aftur á, að það gengur ekki
endalaust að láta sjómenn taka
þátt í olíukostnaði og veiðarfæra-
slitum útgerðarinnar. Og heyra svo
forustumenn tala um það, að sjó-
mannaafslátturinn sé skattfríðindi
sjómanna. En sjómenn líta á sjó-
mannaafsláttinn (skattfríðindin)
sem mótframlag ríkisins við því
óréttlæti að vera skyldugir að borga
olíu og veiðarfærakostnað til út-
gerðar, ásamt því að verða af hinni
margvíslegu þjónustu sem lands-
menn njóta. Sjómannastéttin er
eina stéttin í þessu landi sem þann-
ig tekur beinan þátt í rekstri fyrir-
tækja í landinu.
Er það svo von mín, að allir sem
tengjast stéttinni á einhvem hátt
taki höndum saman um að finna
lausn á þessari háu slysatíðni, sem
vissulega er mikið áhyggjuefni.
Menn þurfa einfaldlega að viður-
kenna alvarleika málsins og ræða
saman.
Höfundur er vélfræðingw.
Brúðhjón
Allur borðbúnaður - GltPsileij (jjafavara - Briíðarhjóna listar
y\o)r//'Á\\L\V
Laugavegi 52, s. 562 4244.
VERSLUNIN
Snorri P.
Snorrason
Hjá okkur
eru Visa- og
Eurorað-
samningar
ávísun á
leður- og
tausðfasett á hreint ffrábseru
staðgreiðslu
usqöqn
Spren
5]vefW
Ármúla 8 - 108 Reykjavík
Sími 581-2275 ■ 568-5375 ■ Fax 568-5275