Morgunblaðið - 17.04.1997, Blaðsíða 15

MORGUNBLAÐIÐ
FIMMTUDAGUR 17. APRÍL 1997 15
LANDIÐ
Loðdýrabændurnir í Asgerði í Hrunamannahreppi misstu aldrei trúna á minkaræktina
Vonumst
eftir fimm
góðum árum
Loðdýrabændumir í Ásgerði fengu
yfir sig verðlækkun skinna skömmu eftir
að þeir hófu minkarækt. Þeir hafa þó náð
að komast heilir í gegnum kreppuna og
vonast nú eftir fimm góðum ámm. í sam-
tali við Helga Bjarnason em þeir
gagnrýnir á skipulag loðdýraræktarinnar
og félagskerfí landbúnaðarins.
Morgunblaðið/Sigurður Sigmundsson
FEÐGARNIR í Asgerði, Sigurður Jónsson og Þorbjörn Sigurðsson, fá gott verð fyrir minkaskinn.
„OKKUR þykir vænt um dýrin, _þau eru vinir okkar,“
segir Þorbjörn í Asgerði.
VIÐ erum að vonast til að
fá núna fimm góð ár.
Þá munum við ljúka upp-
byggingu búsins og
lækka skuldirnar," segir Sigurður
Jónsson, bóndi í Asgerði í Hruna-
mannahreppi. Hann og Þorbjörn
sonur hans hafa rekið minkabú,
Loðdýrabúið Ásgerði 2 ehf., á bæn-
um í tíu ár. Þeir eru nú með eitt
af stærri minkabúum landins, með
1.620 læður.
Sigurður og Þorbjörn hófu
minkaræktina í lok síðustu upp-
sveiflu minkaræktarinnar. Tveimur
árum síðar féll skinnaverðið um
helming og hélst lágt þar til á síð-
asta ári að ný uppsveifla hófst. Á
síðasta sölutímabili var verðið
tvisvar og hálfu sinni hærra en það
var í mesta öldudalnum. Það hefur
þurft sterk bein til að þola krepp-
una eins og sést á því hve margir
loðdýrabændur gáfust upp. „Við
gátum byggt þetta að hluta til upp
með eigin fé og haldið skuldunum
í lágmarki. Seldum mikið af tún-
þökum til Reykjavíkur og létum
peningana fara í uppbyggingu bús-
ins og unnum mikið sjálfir við hana.
Konurnar hafa aftur á móti unnið
fyrir brauðinu," segir Sigurður.
Segir hann að vissulega hafi
baráttan verið erfið, á tímabili hafi
hvorki verið hægt að lifa né deyja.
„Atvinnutækifæri eru fá í sveitinni
og því ekki hlaupið í annað. Við
höfðum alltaf trú á minkaræktinni
þó á móti blési og tókum snemma
þá stefnu að reyna að þrauka. Við
höfum alltaf lagt okkur fram við
að fylgjast með þróuninni í ná-
grannalöndunum og sótt þangað
þekkingu. Með því höfum við getað
tekið upp nýjungar í búskapnum
jafnóðum og þær hafa breiðst út í
Danmörku til dæmis og aukið hag-
kvæmni rekstrarins. En það skipti
þó meira máli að í þessum ferðum
okkar héldum við í trúna á minka-
ræktina og að hún myndi rétta úr
kútnum þó síðar yrði.“
Eigin fóðurframleiðsla
Fyrir þremur árum fóru feðgarn-
ir að framleiða fóðrið í minkana
og segja þeir að það sé mikilvægur
þáttur í því að þeir komust í gegn
um erfiðleikana. Þeir segjast hafa
lent í því að kaupa skemmt fóður
frá fóðurstöðinni og þess vegna
fengið verðminni skinn, meðal ann-
ars 100 verðlaus hvítullarskinn.
Fyrsta árið sem þeir blönduðu fóðr-
ið sjálfir hafi þeir aðeins fengið
eitt hvítullarskinn. „Þetta er mikil
vinna, með fóðurgerðinni erum við
að bæta við okkur heilu ársstarfi,
en hún hefur borgað sig. Við höfum
ekkert sparað í hráefniskaupum en
hagnaðurinn kemur fram í gæðum
afurðanna," segir Sigurður.
Áður voru þeir búnir að færa
skinnaverkunina heim á búið svo
segja má að þar sé allt framleiðslu-
ferlið. Sigurður segir að þeir geri
allt sjálfír nema veiða fiskinn og
framleiða kjötið sem notað er í fóðr-
ið.
Loðdýrabúið í Ásgerði selur
minkaskinnin á uppboði í Finn-
landi. Áður voru þau seld í Dan-
mörku en Sigurður og Þorbjörn
breyttu til eftir að þeir komust í
kynni við finnska loðdýrabændur.
„Við sjáum ekki eftir því. Skinnin
frá okkur seldust á 10% hærra
verði en þau finnsku. Þeir sem seldu
í Danmörku náðu ekki betra verði,
jafnvel ekki bændur sem eru með
betri skinn en við. Þessi 10% skila
okkur liðlega milljón í kassann. Þau
sýna einnig að eitthvað höfum við
gert rétt,“ segir Þorbjörn.
Hermdargjöf
Sigurður og Þorbjörn hafa verið
duglegir að afla sér þekkingar,
bæði innanlands og utan. Þeir fara
á öll námskeið sem í boði eru hér
á landi og fara reglulega til Skand-
inavíu til að fylgjast með nýjungum
í búskapnum þar. Segja að þetta
sé lífsnauðsynlegt til að standast
samkeppnina. En þetta sé ekki
nóg, ekki sé hægt að yfirfæra hlut-
ina óbreytta frá útlöndum því að-
stæður séu að sumu leyti ólíkar.
Því sé mikilvægt að byggja upp
rannsóknar- og tilraunastarfsemi
hér innanlands og efla leiðbeininga-
þjónustuna. Sigurður segir að ekki
sé vænlegt til árangurs að dreifa
kröftum og fjármunum og leggur
til að rannsókna- og leiðbeininga-
starfsemin verði öll byggð upp á
Hvanneyri, í tengslum við búvís-
indadeildina. Þá væri hún komin á
háskólastig en Hvanneyringar
þyrftu einnig að hafa samvinnu við
vissar deildir Háskóla íslands um
starfsemina.
Feðgarnir eru gagnrýnir á kerf-
ið, bæði félagskerfi landbúnaðarins
og þátt stjórnvalda. „í haust dreifði
Byggðastofnun ókeypis dýrum í
tóm loðdýrahús, 100 læðum á
mann. Ég tel að þetta sé hrein
hermdargjöf ef ekki kemur meira
til því bændurnir geta ekki byggt
upp dýrastofn úr svona fáum læð-
um, nema þá á allt of löngum tíma.
Svo eru húsin flest orðin léleg og
búrin þarfnast endurnýjunar við.
Þetta er eins ómarkvisst og verið
getur, sama vitleysan og var gerð
í upphafi loðdýraræktarinnar. Það
er aðeins hugsað til eins dags í
einu.“
Telur Sigurður að það hefði
verið vænlegra til árangurs að láta
þá loðdýrabændur sem komist
hafa í gegnum þrengingarnar en
eru illa staddir fjárhagslega fá
þessa fjármuni. „Við þurfum að
stækka búin. Þegar við byijuðum
var vísitölubúið talið vera 700 læð-
ur, við töldum okkar reyndar þurfa
900 en Stofnlánadeild trúði því
ekki. í Danmörku hefur stærð loð-
dýrabúanna tvöfaldast á þessum
tíma, er núna 1.500 til 2.000 læð-
ur. Það tókst þeim að gera með
því að vélvæða búin og draga úr
kostnaði. Fjölskyldubú af þessari
stærð hafa staðist best en minni
búin og stór hlutafélaga- og sam-
vinnubú fóru fyrst á hausinn. „Það
er eftir öðru að nú er Byggðastofn-
un með hugmyndir um að setja
upp samvinnubú af þessu tagi í
Skagafirði,“ segir Sigurður.
Ólíkt höfumst við að
„Á meðan við fengum ríkisstyrki
til niðurgreiðslu á fóðri létu stjórn-
völd í Danmörku styrkina ganga
til rannsóknastarfseminnar.
Danskir loðdýrabændur hafa með
því fengið tæki til að vinna sig út
úr erfiðleikunum og takast á við
framtíðina á meðan við höfum
hjakkað í sama farinu.“ Sigurður
og Þorbjörn eru komnir með rúm-
lega 1.600 læður og eru að ljúka
uppbyggingu miðað við það. Þeir
segjast reyndar þurfa að minnsta
kosti 2.000 læður vegna þess að
tvær fjölskyldur standa að búinu,
en segja óráðið hvenær ráðist verð-
ur í þann áfanga. „Það er höfuðskil-
yrði að stækka búin til að geta
verið með hagkvæmustu stærð
þegar gott verð er á skinnunum.
Síðan þurfa menn að vera snöggir
að laga sig að breyttum aðstæðum.
Þegar næsta niðursveifla kemur
fækkum við dýrunum en verðum
áfram með 1.000 læður til að halda
dýrastofninum við og bíðum svo
eftir nýrri verðhækkun."
Sigurður segir að íslendingar
geti lært margt af Dönum í þessu
eins og mörgu öðru. „Þeir selja
loðskinn fyrir 35 milljarða kr. á ári
og framleiða tæki og aðföng, bæði
fyrir sjálfa sig og til útflutnings,
fyrir aðra eins upphæð. Veitan í
greininni er því um 70 milljarðar
kr. og 15-20 þúsund manns hafa
vinnu við loðdýrarækt. Við sjáum
svipað gerast í Austurbotni í Finn-
landi. Með því að vinna skipulega
gætum við gert sambærilega hluti.
En við þyrftum að byija á því að
gera tíu ára áætlun um uppbygg-
inguna og vinna eftir henni," segir
Sigurður.
Þorbjörn er að tölvuvæða búið,
bæði fóðurgerðina og kynbóta-
starfið. Nýtir hann við það þekk-
ingu sem hann hefur aflað sér í
Danmörku og Finnlandi. Finnskt
tölvuforrit er til dæmis notað til
að velja lífdýrin.
Hagsmunir ráði
Félagskerii loðdýrabænda er að
mati Sigurðar ekki til stórræðanna.
Loðdýrabúin eru dreifð um landið
og frá fjórum og upp í þijátíu menn
í hveiju loðdýraræktarfélagi. Hver
bóndi hefur eitt atkvæði, sama hvað
búið er stórt. Sigurður telur að
menn eigi að hafa atkvæðisrétt í
samræmi við framleiðslu. Þá yrðu
ákvarðanir teknar af þeim sem
mestra hagsmuna ættu að gæta.
Hann segir að sömu breytingu
þyrfti að gera í öllu félagskerfi land-
búnaðarins. Segir að fulltrúalýðræð-
ið í bændasamtökunum haldi nýrri
búgreinunum frá völdum. „Það er
stöðnun í hefðbundnu búgreinunum
á meðan vaxtarmöguleikarnir eru í
þeim nýrri. Við látum ekki setja
okkur endalaust til hliðar. Ef bú-
greinafélögin fá ekki eðlilegt vægi
verða stofnuð önnur bændasamtök,
landssamtök búgreinanna,“ segir
Sigurður Jónsson.
OG mjummmá mmmmm semvölöú*
Nilfisk AirCare Filter® Með 2ja laga pappírspoka, grófsíu
og HEPA-síu heldur Nilfisk eftir 99,997% allra rykagna
sem eru stærri en 3/10.000 úr millimetra (0,3 my).
*í sænskri neytendaprófun (Konsumentverket) á 11 þekktum ryksugum var
Nilfisk með HEPA-síu sú eina sem fékk toppeinkunn fyrir síunarhæfni.
NILFISK gerð »» GM-300 GM-310 GM-320 GM-330
Nú aðeins stgr. 21.840 24.990 27.980 29.990
NILFISK ÓMENGUÐ GÆÐI /FOmx HÁTÚNI6A REYKJAVÍK SlMI 552 4420