Morgunblaðið - 17.04.1997, Blaðsíða 32

32 FIMMTUDAGUR 17. APRÍL 1997
AÐSENDAR GREIIMAR
MORGUNBLAÐIÐ
Rauði krossinn hefur
verk að vinna í Evrópu
Á UNDANFÖRN-
UM árum hefur orðið
mikið umrót í Evrópu.
í kjölfar mikilla svipt-
inga í stjórnmálum
hefur lífskjörum millj-
óna manna hrakað.
Lýðræði hefur auk-
ist í álfunni og víða býr
fólk við meira einstakl-
ingsfrelsi en áður.
Jafnframt hefur frelsi
í viðskiptum aukist og
síður er hætta á styij-
öldum milli ríkja álf-
unnar. En á sama tíma
hefur víða skapast
upplausnarástand og
Sigrún Amadóttir
mörkum. Fátækt fylgir
ævinlega bágborið
heilsufar eins og sést
af því að meðalævi
Rússa hefur styst um
fimm ár á jafn mörgum
árum. Þó er ekki ein-
ungis lélegri heilbrigð-
isþjónustu um að kenna
heldur eru sjálfsvíg tíð-
ari og ofbeldi hefur
aukist til mikilla muna.
íbúar annarra ríkja
Austur-Evrópu búa
einnig við versnandi
lífskjör og heilbrigði.
Smitsjúkdómar, sem
nánast hafði tekist að
ringulreið, atvinnuleysi hefur aukist
og íbúum Evrópu stafar meiri hætta
af innanlandsátökum en fyrr.
Rauða kross-hreyfmgin hefur frá
upphafi unnið að því að koma í veg
fýrir og lina þjáningar. Þar til fyrir
örfáum árum var það jafnan svo
að Rauða kross-félögin í Evrópu
veittu aðstoð í þróunarlöndunum
svokölluðu - í löndum og álfum
utan Evrópu. Nú er svo komið að
milljónir Evrópubúa þurfa á aðstoð
Rauða krossins að halda og því
miður virðist sú þörf fara frekar
vaxandi frekar en hitt.
Versnandi lífskjör og heilsufar
Fátækt hefur aukist gífurlega í
austanverðri Evrópu, sérstaklega í
Rússlandi og í löndunum sem áður
voru hluti af Sovétríkjunum. Sem
dæmi má nefna að talið er að um
40% íbúa Rússlands búi við lífskjör
sem eru undir opinberum fátæktar-
útrýma, hafa skotið upp kollinum á
nýjan leik. Síðan 1989 hafa um
30-70% fleiri veikst af berklum í
Slóvakíu, Rúmeníu og í Eystrasalt-
slöndunum. Um 80 þúsund manns
hafa veikst af barnaveiki og hún
er nú talin faraldur í löndum Aust-
ur-Evrópu. Alnæmi var nánast
óþekkt í Rússlandi fyrir nokkrum
árum en nú er talið að smituðum
muni fjölga margfalt á næstu árum
svo að líkja megi við faraldur. Sé
Evrópa skoðuð sem ein heild hefur
heilbrigðisástand íbúa hennar ekki
verið jafn slæmt sl. fimmtíu ár.
Stríðsátök hafa lagt líf milljóna
Evrópubúa í rúst á síðustu árum.
Óbreyttir borgarar eru fyrst og
fremst fómarlömb innanlandsófrið-
ar í fyrrum Júgóslavíu, Téténíu,
Moldavíu, Tadsjikistan og Aserba-
ídsjan. Sammerkt þessum átökum
er að þar beijast óskipulagðir upp-
reisnarherir sem virða sjaldnast al-
í Ja£ W. 17:30 * í daý W. 17:30 • í c!«é W. 17:30
StolÉnduí Samtaka
ap séieipats
á Hótel Loftleiðum kl. 17.30 í da^
T R Y G G J U M F H A M T I Ð
SÉREIGNARSJÚÐANNA
Samlivæml lífeyrissjóðafrumvarpi ríkisstjórnarinnar
er ætlunin að leggja séreignarlífeyrissjóði niður.
Við erutn lólf |>úsund scm liöfum á undanförnum
árum valið sérei^narsjóði fyrir lífeyrissparnað ohkar.
Lífeyrisréttindum okkar í framtíðinni er nú stefnt í
mikla óvissu.
Þess vc^na er nauðsynle^t að við bindumst samtökum
til |> css að koma í ve^ fyrir að við verðum lálin gjalda
J>ess að kafa sýnt |>á fvrirliyúúj u að spara til efri ára.
Við viljum valfrelsi og ákyrýð í lífeyrissjóðsmálum.
Framtíð lífeyrissjóða okkar er í veði!
Fjölmennum á stofnfundinn og sýnum ku§ okkar með
J>ví að kynna ráðamönnum málstað okkar á næstu
vikum!
Undiibúningshópur sjóðfélaga úr eftirtöldum séreignarlífeyri
Lífeyrissjóður Tannlæknafélags íslands
Frjálsí lífeyrissjéðurinn
Lífeyrissjóður íslenskra stj. stm.
á Keflavíkurflugvellí
Lífeyrissjóðurinn Eining
Séreignarlífeyrissjóðurinn
Lífeyríssjóður Tæknifræðingafélags íslands
Lífeyrissjóður Iðnaðarmannafélags Suðurnesja
íslenski lífeyrissjóðurinn
Almennur lífeyríssjóður VÍB (ALVÍB)
Mótel Loftieiðir • Hótel fjoftlciðir • Hólcl Loftleiðir
Það er sívaxandi þörf
hjálparstarfs í Evrópu,
segir Sigrún Árnadótt-
ir, ekki hvað sízt í aust-
anverðri álfunni.
þjóðlega mannréttindasamninga og
þyrma ekki óbreyttum borgurum.
Þeir verða ýmist að flýja land sitt
eða lenda á vergangi í eigin iandi
eins og við þekkjum best frá stríð-
inu í fyrrum Júgóslavíu.
Hvað gerir Rauða kross-
hreyfingin?
Um miðjan mars sl. komu fulltrú-
ar allra Rauða kross-félaga í Evr-
ópu saman til fundar í Kaupmanna-
höfn. Þar var rætt um hvernig fé-
lögin gætu eflt innviði sína og auk-
ið samstarf sín á milli svo að þau
verði betur í stakk búin til að vinna
í þágu þess fólks sem minnst má
sín í álfunni.
Rauða kross-félögin hyggjast
efla samstarf sitt til mikilla muna
og styðja hvert annað í því að tak-
ast á við það mikla mannúðarstarf
sem þörf er fyrir í mörgum löndum
Evrópu. Þar sem þörfín er brýnust
eru Rauða kross-félögin oft ung að
árum og þurfa því á stuðningi syst-
urfélaga sinna að halda.
Samþykktir ráðstefnunnar munu
móta starfsemi Rauða krossins í
Evrópu fram yfír aldamót. í ljósi
þess að sífellt fleiri þurfa á aðstoð
að halda og félögin hafa takmarkað
bolmagn, verða þau að meta af
kostgæfni hveijir njóti krafta
þeirra. Þau þurfa að gera skipuleg-
ar athuganir á því hveijir hafí mesta
þörf fyrir stuðning þeirra og að slík-
ar athuganir þurfa að verða meira
ráðandi um forgangsröðun verk-
efna. Rauði krossinn mun einnig
kappkosta að tala máli þeirra sem
minnst mega sín til að tryggja rétt-
indi þeirra og hagsmuni.
Hvað gerir Rauði kross
íslands?
Á síðustu árum hefur Rauði kross
íslands aukið hjálparstarf sitt í
Evrópu í takt við sívaxandi þörf.
Síðan stríðið braust út I fyrrum
Júgóslavíu hefur Rauði kross ís-
lands veitt yfir 100 milljónum til
hjálparstarfsins þar, m.a. með því
að senda fjármagn, fatnað, hrein-
lætis- og hjúkrunarvörur. Á sl.
fimm árum hafa fjórtán sendifull-
trúar Rauða krossins starfað á
átakasvæðunum í fyrrum Júgó-
slavíu, aðaliega við hjúkrun og
heilsugæslu en einnig við að dreifa
Kj ar asamningar
og öldrunarmál
ELDRI borgarar
hafa háð barða baráttu
fyrir að öðlast þær
kjarabætur, sem aðrir
þjóðfélagsþegnar eiga
von á og ekki síður að
fá aftur þau réttindi,
sem af þeim hafa verið
tekin á undanförnum
árum.
í Morgunblaðinu 26.
mars sl. birtist ágæt
grein eftir Ágúst Ein-
arsson, alþingismann,
með fyrirsögninni:
„Sigur eldri borgara".
Það er hárrétt hjá hon-
um, að með samtaka-
mætti okkar höfum við
án efa haft áhrif á að bæði forsæt-
is- og fjármálaráðherra hafa lýst
yfír að við munum fá sömu pró-
sentuhækkun og um semst í kjara-
samningum og ber að fagna því.
Þó er eftir að koma í ljós með
hvaða hætti sú prósentuhækkun
verður reiknuð, því þó samið sé um
70 þús. kr. lágmarkslaun virðast
þau ekki fengin með beinum grunn-
kaupshækkunum heldur með ýmiss
konar uppbótum, sem ekki er víst
að við njótum góðs af.
Lögbundnar tryggingabætur til
ellilífeyrisþega, sem býr einn, geta
hæstar orðið rúmar 53 þús. kr. á
mánuði, svo þær þyrftu að hækka
um 32% til að ná 70 þús. kr. lág-
markslaunum. Aftur á móti á hvort
hjóna ekki rétt á nema 37 þús.
kr., sem er til háborinnar skamm-
ar. Þetta misræmi hefði átt að lag-
færa fyrir löngu, því þó það sé að
sumu leyti hagkvæmara fyrir tvo
að búa saman en einn, nær þessi
mikli munur ekki nokkurri átt.
Alvarlegt mál er að ekki skuli
hafa verið orðið við kröfum okkar
um að tengja tryggingabætur aftur
við almenna launaþróun í landinu,
en þau tengsl voru rofín í fjárlaga-
frumvarpinu 1996. Enn þurfum við
að ganga með betlistaf á hveiju ári
og bíða í óvissu um hver örlög okk-
ar verði. Þetta öryggisleysi skapar
öldruðum miklar áhyggjur og þess-
vegna er það krafa okkar, að teng-
ingin verði lögfest strax á næsta
þingi. 67 ára og eldri eru 27 þús.
á landinu og innan raða Landssam-
Margrét
Thoroddsen
bands aldraðra eru
rúmlega 13 þús. félag-
ar og er óviðunandi að
svo íjölmenn hags-
munasamtök skuli
engu ráða um kjör
sinna manna.
Á félagsfundi eldri
borgara 8. mars sl. var
m.a. samþykkt tillaga
um að hækkun skatt-
leysismarka verði 80
þús. kr. á mánuði í
samræmi við útreikn-
inga ASÍ. Það er óskilj-
anlegt að í kjarasamn-
ingum skuli ekki hafa
verið lögð meiri
áhersla á hækkun
skattleysismarka. Þó fólk hafí að-
eins 70 þús. kr. á mánuði fara samt
nærri 5 þús. kr. af því í skatta.
Nær þetta nokkurri átt?
Þegar staðgreiðslan var tekin
upp í jan. 1988 var skattprósentan
Jaðaráhrífin bitna mjög
hart á öldruðum, segir
Margrét Thoroddsen,
og mál til komið, að
rétta hlut þeirra
myndarlega.
35,2% og þótti þá í hærra Iagi, en
nú er hún 41,98%. Mér er óskiljan-
legt hvers vegna má ekki hafa 2
skattþrep, eins og tíðkaðist áður
en staðgreiðslan komst á. Skatt-
leysismörkin hafa heldur ekki fylgt
launaþróun í landinu, þó það væri
lögfest, þegar staðgreiðslan var
sett á.
Þegar forsætisráðherra var
spurður á Alþingi um hækkun
skattleysismarka, svaraði hann því
til, að í stað þess að hækka skatt-
leysismörkin yrði upphæðin notuð
til að lækka skatta og þá sérstak-
lega jaðarskatta, því það væri for-
gangsverkefni ríkisstjórnarinnar.
En hvað gerist?
Skattprósentan á að vísu að
lækka um 1% á ári, en ekki bólar
hjálpargögnum til nauðstaddra.
Á sama árabili hafa tólf sendifull-
trúar starfað í austanverðri Evrópu
og nýju lýðveldunum í Mið-Asíu.
Þeir hafa unnið við að dreifa lyfjum
og hjálpargögnum en einnig við að
upplýsa hermenn um alþjóðlega
mannúðarsamninga - Genfarsamn-
ingana - til að koma í veg fyrir
að grimmdarverk séu framin gegn
óbreyttum borgurum. Síðast en
ekki síst hafa sendifulltrúar aðstoð-
að Rauða kross-félög á þessum
slóðum við að byggja upp starfsemi
sína svo að þau geti staðið á eigin
fótum.
Þetta starf verður eflt á næstu
árum og á ráðstefnunni í Kaup-
mannahöfn gerði Rauði kross Is-
lands samstarfssamning við systur-
félög sín í Úsbekistan og Túrkmen-
istan. Félögunum verður m.a. veitt
aðstoð við heilsuvemd, ungmenna-
starf og fræðslu til fatlaðra bama.
Rauði kross íslands mun halda
áfram starfí sínu með þeim sem
hvað varnarlausastir em í íslensku
þjóðfélagi. í samræmi við ályktanir
Evrópuráðstefnunnar í Kaup-
mannahöfn mun félagið endur-
skoða, efla og bæta starfsemi sína
í þágu þeirra sepi minnst mega sín.
Rauði kross íslands mun einnig
efla það hlutverk sitt að gæta rétt-
inda og hagsmuna þeirra sem eiga
undir högg að sækja og vera mál-
svari þeirra á opinberum vettvangi.
Höfundur er framkvæmdastjóri
Rauða kross íslands.
á að jaðarskattar verði lækkaðir
nema e.t.v. á barnafólki og er ekki
vanþörf á því. Friðrik Sophusson
var spurður að því við utandag-
skrárumræðu á Alþingi hvað liði
athugun á jaðarsköttum aldraðra.
Svaraði hann því til að það væri
afar flókið mál, þar sem það snerti
almannatryggingar. Starfandi væri
nefnd á vegum heilbrigðisráðuneyt-
isins, sem hefði það hlutverk að
endurskoða lög um almannatrygg-
ingar og var að skilja að jaðaráhrif
tryggingabóta yrðu athuguð í sam-
bandi við það. Erum við því von-
dauf um að nokkuð þokist í þeim
málum á næstunni og á meðan bíða
aldraðir eftir að eftirlaun þeirra
étist upp.
Jaðaráhrifin bitna mjög hart á
öldruðum, því auk þess að greiða
41,98% skatt af tekjum umfram
skattleysismörk, skerða þau tekju-
trygginguna um 45%, svo segja
má að bróðurparturinn af þeim tekj-
um fari aftur til ríkisins í formi
skatta og lækkunar á tekjutrygg-
ingu.
Nokkurrar bjartsýni gætti hjá
öldruðum, þegar stjórnvöld ákváðu
í fjárlagafrumvarpi 1995 að draga
mætti 15% frá lífeyrissjóðstekjum
70 ára og eldri áður en þær væru
skattlagðar. Sú sæla stóð samt
stutt, því ári seinna voru þessi
skattfríðindi afnumin. Olli það öldr-
uðum miklum vonbrigðum, því eft-
irlaunin eru okkar sparifé, sem nú
er skattlagt að fullu. Ég tel að um
tvennt sé að velja til að bjarga eftir-
launum okkar, annaðhvort að
skattaívilnun verði lögfest aftur eða
að skerðingarmörk tekjutryggingar
v/eftirlauna verði stórlega hækkuð,
því þau eru alltof lág.
Það er sárgrætilegt, að aldraðir
skuli þurfa að standa í þessari
kjarabaráttu með réttindi sín, þegar
þeir ættu að sitja á friðarstóli. Mig
langar því að vitna í frábæran leið-
ara Morgunblaðsins frá 20. febr.
sl. um kjör aldraðra. Þar segir:
„Óhjákvæmilegt er að hlýða ákalli
aldraðra og leiðrétta áhrif tekju-
tengingar á tryggingabætur. Þær
breytingar þarf að gera í samráði
við samtök aldraðra. Þeir eru nú
27 þús. taisins á landinu, þannig
að hagsmunir fjölda fólks eru í
húfi, einmitt þeirrar kynslóðar, sem
leitt hefur þjóðina úr örbirgð til ríki-
dæmis. Islendingar eiga að leggja
metnað sinn í að tryggja þessu fólki
ánægjulegt ævikvöld."
Höfundur er varaformaður
Landssambands aldraðra og félagi
í Aðgerðahóp a Idraðra.