Morgunblaðið - 17.04.1997, Blaðsíða 49

MORGUNBLAÐIÐ
MINNINGAR
FIMMTUDAGUR 17. APRÍL 1997 49

.
I
■J
j
'
i
j
B
J
B
B
%
i
«
i
i
Í
-I
skilning á því sem þar gerðist held-
ur en fjölmargir þeirra sem þeytast
um heiminn þveran og endilangan
og vita varla hvar þeir hafa verið.
Jón frændi minn lagaði líf sitt betur
að áhugamálum sínum en flestir
aðrir menn. Meðan hann starfaði
enn hjá Fiskifélagi íslands, hóf
hann árið 1953 rekstur lítils fjöl-
skyldufyrirtækis, sem flutti inn fjöl-
mörg þýsk blöð og tímarit. Arið
1963 hætti hann störfum hjá Fiski-
félagi íslands og helgaði sig eftir
það blaðainnflutningnum, bóklestri,
fræðistörfum og skriftum. Þýsku
blöðin sem íjölskyldan flutti inn og
dreifði til sölu i bókaverslanir um
allt land eru mörg vel kunn tímarit
um stjómmál og þjóðfélagsmál,
blöð um hannyrðir og handavinnu
og margvísleg skemmti- og afþrey-
ingarblöð. Þetta fyrirtæki rak Jón
í bílskúmum og eldhúsinu heima
hjá sér í 30 ár eða helming fullorð-
insára sinna. Elín kona hans og
dæturnar þijár lögðu allar gjörva
hönd að verki við þetta og rekstur-
inn framfleytti fjölskyldunni og
skapaði Jóni einstakt svigrúm til
að sinna áhugamálum sínum. Ég
býst við að allir þeir sem áttu við-
skipti við þetta ágæta fyrirtæki
minnist þess af hlýhug og samskipt-
anna við Jón með söknuði. Allur
reksturinn bar þess glöggt vitni
hversu einstaklega vandvirkur mað-
ur Jón var, að hveiju sem hann
gekk. Vandvirkni, velvirkni, heiðar-
leiki og fullkominn drengskapur í
öllum samskiptum vom ófrávíkjan-
leg boðorð í lífi hans.
Ég kynntist því fyrir tilviljun síð-
ar hve skilyrðislaust traust hinir
þýsku viðskiptaaðilar Jóns báru til
hans. Þeir höfðu líka kynnst því að
ádráttur, hvað þá loforð af hans
hendi, var traustara og meira virði
en skriflegir og margvottaðir samn-
ingar margra annarra manna eru.
Fyrirkomulag þessa reksturs var
með þeim hætti að Jóni auðnaðist
að hafa ótrúlegt svigrúm til að sinna
lestri og skriftum eins lengi og
hann hafði þrek til. Mér er það
minnisstætt í þessu sambandi að
fljótlega eftir að einkatölvur fóru
að sjást á íslandi hvatti ég hann
til að fá sér slíkt verkfæri til þess
að nota við reksturinn, gerð reikn-
inga, bókhald og annað þess háttar
og til þess að nota við greinaskrif.
Hann taldi þetta litla skynsemi og
hreina þarfleysu, ritvélin hefði dug-
að sér til þessa og auk þess væri
hann orðinn allt of gamall til þess
að læra á svona ný tæki. En eftir
nokkrar kynnisferðir á vinnustaði
þar sem tölvur af þessu tagi voru
notaðar rann upp fyrir honum ljós.
I hans einfaída rekstri myndi tölvan
geta stytt vinnuviku hans um l*/2
til 2 daga og hann þannig fengið
enn meira svigrúm til lestrar og
fræðistarfa og þá var björninn unn-
inn og á skömmum tíma varð hann
leikinn í meðhöndlun tölvu. Jón Þ.
Árnason var afar áhugasamur um
stjórnmál. Það fór ekki fram hjá
neinum sem kynntist honum eða
umgekkst hann. Jðn kom úr mjög
pólitísku umhverfi á Eskifírði. Á
Austfjörðum voru á æskuárum hans
mjög harkaleg og hatrömm pólitísk
átök. Til marks um það er t.d. að
þegar sjálfstæðismenn á Eskifirði
töldu að skólastjóri bamaskólans
þar, nýráðinn, væri sósíalistískari
en góðu hófi gegndi, stofnuðu þeir
sinn eigin barnaskóla og tóku börn-
in sín úr ríkisskólanum. Þessi skóli
var rekinn heima hjá föður Jóns,
Árna Jónssyni kaupmanni í Lauf-
ási. Andúð á sósíalisma og komm-
únisma var Jóni því jafn samgróinn
og virðingin fyrir einstaklingnum
og sjálfstæði hans innan ramma
laganna. Þessi mikla andstaða við
kommúnisma var kjaminn í stjórn-
málaviðhorfi hans. Hann hikaði
aldrei við að taka þátt í umræðum
um stjómmál og það fór ekki fram
hjá neinum hvaða skoðanir hann
hafði. Hann fylgdist afar vel með
stjómmálum bæði hér innanlands
og erlendis og var óþijótandi fróð-
leiksbmnnur um allt sem að al-
þjóðamálum og alþjóðastjórnmálum
laut. Eftir að ég hóf að taka virkan
þátt í starfi Sjálfstæðisflokksins og
síðan eftir að ég hóf að starfa hjá
flokknum kom mér það mjög oft á
óvart hversu Jón virtist gjörkunn-
ugur atburðarás íslenskra stjóm-
mála, hvort sem um var að ræða
þau mál sem á allra vitorði vom eða
önnur mál sem minna átti að fara
fyrir og hann vissi í raun ekkert
um, en sá aðeins þróunina fyrir af
hyggjuviti sínu og þekkingu á
mannlegu eðli og hegðun stjóm-
málamanna. Eins og nærri má geta
um jafn staðfastan og stefnufastan
mann og Jón Þ. Ámason var, þótti
honum ekki mikið til stjómmála-
manna koma sem höguðu seglum
eftir þeim vindi sem þeir héldu að
blési hverju sinni. Og gegn þeim
stjómmálamönnum og stjórnmála-
stefnum sem byggjast á hugmynda-
fræði öfundarinnar, sósíalismanum,
færði Jón betri og minnisstæðari rök
en flestir þeir sem gert hafa stjórn-
málastörfin að starfsvettvangi sín-
um geta gert. Allar orðahnippingar
við Jón um stjómmál vora hvort
tveggja bráðskemmtilegar vegna
orðkyngis hans og framsetningar-
máta, og einnig stöðugar kennslu-
stundir í stjómmálasögu og mann-
kynssögu. I um einn og hálfan ára-
tug naut ég þess að hitta hann viku-
lega, ásamt §óram öðram frændum
okkar en þessi ágæti félagsskapur
sem við kölluðum frændakaffíð, átti
sér athvarf á Hótel Borg, sem var
fastur viðkomustaður Jóns áratug-
um saman á viðskiptaferðum hans
frá Kópavogi til Reykjavíkur.
Þrátt fyrir hinn mikla stjóm-
málaáhuga sinn sem bæði var
fræðilegur og praktískur ef svo má
segja hygg ég að það sé rétt hjá
mér að Jón hafi aldrei kosið í alþing-
iskosningum. Á skólaáram sínum í
Reykjavík tók Jón þátt í starfí þjóð-
emissamtaka ungra manna. Jón var
einn forystumanna þessarar hreyf-
ingar, en hún hætti störfum og
bauð ekki fram eftir að Jón hafði
fengið kosningarétt. Og eftir að
hafa tekið út þann þroska sem kosn-
ingaréttinum fylgir fannst honum
greinilega lítil ástæða til þess að
velja á milli þeirra stjórnmálakosta
sem í boði vora á Islandi á hans
dögum. En stjómmálaáhugi Jóns
fékk útrás í ótal mörgum greinum
sem hann skrifaði um sagnfræði,
stjómmál og lífríki og lífshætti í
áratugi. Um langt skeið skrifaði Jón
greinar í vikublað sem kom út í
Reykjavík í nokkra áratugi og fjall-
aði í þeim fyrst og fremst um at-
burði og atburðarás síðari heims-
styijaldarinnar og um umhverfis-
mál. í þessum greinaflokkum leiddi
Jón fram margvísleg rök og upplýs-
ingar um að í hemaðarátökum og
þá ekki síst í stórstyijaldarátökum
eins og síðari heimsstyijöldinni er
almennt lítt sinnt um mannúðar-
sjónarmið og miskunnsemi hjá
styijaldaraðilum. Síðari tíma sagn-
fræðirannsóknir hafa æ ofan í æ
staðfest þá skoðun Jóns og raunar
þúsunda manna á undan honum að
styijaldarátök kalla fram það versta
í manninum. Ofbeldishneigð, hatur
og mannfyrirlitningu sem siðaþróun
margra alda hefur ekki enn náð að
bæla niður eða eyða eins og sjá
má glögg dæmi um þessi misserin
í fyrrum sambandsríkjum Júgóslav-
íu og afstöðu Kínveija til mannrétt-
inda. Um tíma gaf Jón út sitt eigið
vikublað þar sem hann kom á fram-
færi skoðunum sínum og viðhorfum
til fjölmargra mála. Allmörg síðustu
ár skrifaði hann síðan reglulegar
greinar í Morgunblaðið undir sam-
heitinu „lífríki og lífshættir". í þ ess-
um greinum gerði hann skilmerki-
lega grein fyrir og rakti með hvaða
hætti iðnríki vorra daga og iðnþró-
un stefnir umhverfi mannsins í
hættu og hversu gríðarlega mikil-
vægt það er fyrir mannkynið að
læra að lifa í sátt við jámhörð lög-
mál náttúruríkisins. Jón byijaði að
skrifa um mál af þessu tagi fyrir
tæpum 30 áram, löngu áður en þau
komust í tísku og urðu að „viður-
kenndu" stjómmálaviðfangsefni.
Jón hafði viðað að sér umfangsmikl-
um fróðleik á þessu sviði og miðl-
aði honum óspart bæði í texta og
tölum. Greinar þessar era afar fróð-
legar, enda fyrst og fremst skrifað-
ar í uppfræðsluskyni en ekki sem
áróðursgreinar.
Jóni þótti afar ánægjulegt að
kynnast lítillega starfi og starfs-
háttum Morgunblaðsins og hafði
mikla ánægju af að koma þar með
greinar sínar og hitta forráðamenn
ritstjómar blaðsins. Segja má að í
eldlegum áhuga Jóns á umhverfi
mannsins og verndun náttúra-
auðæfa hafi komið í ljós sérkenni-
legar og sérlyndislegar þverstæður
í skaphöfn hans. Ég varð aldrei var
við það að Jón sækti neitt sérstak-
lega í það að ganga á fjöll eða njóta
náttúrannar sjálfur með beinum
hætti, ekki frekar heldur en hinn
mikli áhugamaður um stjómmál tók
þátt í kosningum, né að hinn ein-
staki áhugamaður um erlend mál-
efni fór aldrei til útlanda. En þetta
undirstrikar einmitt enn frekar fyr-
ir mér að Jón Þ. Ámason var ein-
lægur hugsjónamaður. Hann leitað-
ist ávallt við að taka málefnalega
afstöðu byggða á rökum, upplýsing-
um og sannfæringu, en ekki á sjón-
armiðum reistum á þröngum eigin-
hagsmunum eða einkareynslu sjálfs
sín. Þótt Jón væri lítill náttúruskoð-
ari var hann mjög hlynntur heil-
brigðum lífsháttum. Það sýndi hann
rækilega í verki með því að stunda
daglega, meira og minna alla ævi,
sund, lengst af í Sundhöll Reykja-
víkur þar sem hann var ókrýndur
leiðtogi þeirra sem þar mættu strax
og opnað var á morgnana og svo
síðari ár í ágætis sundlaug í heima-
byggð sinni, Kópavogi. Hann naut
líka góðrar heilsu alla ævi, varð
nánast aldrei misdægurt fyrr en
heilsan fór að láta nokkuð undan
allra síðustu misseri. Hann naut þó
þeirrar gæfu að búa heima hjá sér
með elskulegri eiginkonu sinni, El-
ínu J. Þórðardóttur, allt til síðasta
dags, en hann dó eftir aðeins sólar-
hringsdvöj á sjúkrahúsi.
Jón Þ. Ámason og Elín J. Þórðar-
dóttir vora í hjónabandi í því nær
55 ár. Með þeim var alla tíð einstök
og mikil samstaða. Bæði sinntu þau
rekstri fjölskyldufyrirtækisins sem
rekið var á heimilinu og þar eð Jón
vann einvörðungu heima 30 síðustu
ár ævi sinnar, voru samskipti þeirra
og samvera miklu lengri og meiri
heldur en flestra þeirra, sem búa
saman í borgum. Heimili þeirra og
samband allt bar þessu fagurt vitni.
Ástúð og umhyggjusemi þeirra
hvors gagnvart öðru skein úr hveiju
verki og hljómaði í hveiju orði. Þau
vora aðdáunarlega samhent í því
að búa sér hlýlegt og fallegt heim-
ili og búa vel að sjálfum sér og
dætrum sínum innan þess ramma
sem þau höfðu sjálf ákveðið og sett
sér. Mér er það ógleymanlegt
hversu heimili þeirra stóð mér ávallt
opið við ailar aðstæður og hversu
móttökurnar voru alltaf hlýjar. Elín
J. Þórðardóttir er einstaklega prúð
og blíð kona og gerði aldrei mikið
með það þó Nonni hennar væri með
einhveija fyrirferð. Elín var mikil-
vægasti homsteinninn í lífi Jóns
Þ. Arnasonar allt fram til síðustu
stundar. Dætur þeirra þijár, Elín,
Valgerður og Amgunnur, hafa allar
notið ástúðar foreldra sinna og góðs
fordæmis. Þær hafa enda allar hver
á sínum starfsvettvangi borið
mannkostum og leiðbeiningum for-
eldra sinna fagurt vitni. Jón átti tvö
bamabörn, alnafna sinn Jón Þóri
og Elínu, bæði börn Valgerðar. Jón
Þórir var löngum samvistum við afa
sinn og ömmu og reynist ömmu
sinni nú fagurlega nærgætinn og
umhyggjusamur í sorg hennar.
Jón Þ. Ámason var fáskiptinn
um menn og málefni sem honum
þótti ekki koma sér við. Hann var
eflaust fremur sérlundaður á mæli-
kvarða einnotahugsunar sam-
tímans, en hann var maður sem
lagði metnað sinn í að hvaðeina sem
hann tók að sér yrði eins vel gert
og nokkur kostur var. Ekkert verk
eða viðvik, engin samskipti vora svo
léttvæg eða ómerkileg að ekki bæri
að kappkosta um gallalausa fram-
kvæmd og óaðfinnanleg samskipti.
Hann var heilsteyptur maður,
hreinlyndur og fágætt tryggðar-
tröll. Hann var einstakur vinur og
blíðlyndur frændi sem kvaddur er
með söknuði og hjartans þakklæti.
Kjartan Gunnarsson.
+
Eiginmaður minn, faðir okkar, tengdafaðir,
bróðir, afi og langafi,
PÉTUR GUÐMUNDSSON
frá Núpi í Fljótshlíð,
til heimilis á Hverfisgötu 35,
Reykjavík,
sem lést 9. apríl, verður jarðsunginn frá
Breiðabóistaðarkirkju, Fljótshlíð, laugardaginn
19. apríl kl. 14.00.
Anna Guðjónsdóttir,
Guðrún Pétursdóttir, Kristján Aðalsteinsson,
Guðjón Örn Pétursson, Ágústa Sumarliðadóttir,
Hólmfríður Pétursdóttir, Ólafur M. Óskarsson,
Guðmundur Páll Pétursson, Hrund Logadóttir,
Guðbjörg Pétursdóttir, Ólafur Ragnarsson,
Karitas Pétursdóttir, Símon S. Sigurpálsson,
Dóra Pétursdóttir, Jón Á. Kristjónsson,
Fríður Guðmundsdóttir,
barnabörn og barnabarnabörn.
+
Móðir okkar, tengdamóðir, amma og langamma,
BJARNFRÍÐUR GUÐJÓNSDÓTTIR,
áður til heimilis
á Kópavogsbraut 1b,
Kópavogi,
sem lést I Sunnuhlíð 9. apn'l sl., verður jarðsungin frá Digraneskirkju I
dag, fimmtudaginn 17. apríl, kl. 10.30.
Blóm og kransar eru vinsamlegast afþakkaðir.
Þeim, sem vildu minnast hennar, er bent á hjúkrunarheimilið Sunnuhlíð.
Rannveig Unnur Sigþórsdóttfr,
Margrét Sigþórsdóttir, Magnús Eyjólfsson,
barnabörn, barnabarnaböm
og aðrir vandamenn.
+
Elskuleg móðir okkar, tengdamóðir, amma og
langamma,
INGIBJÖRG BJARNADÓTTIR,
dvalarheimilinu Höfða,
lést á Sjúkrahúsi Akraness 13. apríl.
Útförin fer fram frá Akraneskirkju föstudaginn
18. apríl kl. 14.00.
Bjami Aðalsteinsson, Friðný Ármann,
Helga M. Aðalsteinsdóttir, Huldar Ágústsson,
Aðalsteinn 1. Aðalsteinsson, Elísabet Proppé,
barnaböm og barnabarnaböm.
verður jarðsunginn frá Víkurkirkju laugardaginn
19. apríl kl. 14.00.
Jarðsett verður í Reyniskirkjugarði.
Þeim, sem vildu minnast hans, er bent á Krabbameinsfélagið.
+
Elskulégur bróðir okkar og mágur,
KRISTJÁN VILH JÁLMSSON
húsasmiður
frá Stóru-Heiði,
Mýrdal,
Gaukshólum 2, Reykjavík,
Systur hins látna og mágkona.
+
Einlægar þakkir til allra þeirra, sem sýndu
okkur samúð og hlýhug við andlát og útför
BRYNJÓLFS KETILSSONAR,
Njörvasundi 33,
Reykjavík.
Umönnun starfsfólks á Hrafnistu í Reykjavik
og annarra, sem veittu honum stuðning í
veikindum hans, er einnig þökkuð af alhug.
Fyrir hönd aðstandenda,
Ingi K. Jóhannesson.
Lokað
Vegna jarðarfarar SIGRÚNAR BERGSTEINSDÓTTUR verður
lokað eftir kl. 13.00 í dag.
Gleraugnaverslunin Linsan.