Morgunblaðið - 26.04.1997, Qupperneq 36

36 LAUGARDAGUR 26. APRÍL 1997
MORGUNBLAÐIÐ
AÐSENDAR GREINAR
Sameignarlífeyris-
sjóðir og skylduaðild
Hvar liggja hagsmunirnir?
FAGNA ber frumkvæði Morgun-
blaðsins að málefnalegri umræðu
um lífeyrismál sem nú þessa dag-
ana fer fram á síðum blaðsins.
Greinafiokkur um lífeyrismál, sem
hófst sl. sunnudag, 20. apríl, á
umfjöllun um sameignarlífeyris-
sjóðina, lofar góðu og sýnir hug
biaðsins til þess að upplýsa fólk
um þessi mikilvægu mál. Verður
ekki sérstaklega fjallað um einstök
atriði í þeim skrifum á þessu stigi.
Leiðarahöfundur/ar undanfarna
daga og höfundur Reykjavíkur-
bréfsins sl. sunnudag, 20. apríl,
hafa hins vegar, að mínu mati,
farið full geyst í ályktunum um
nokkur atriði í lífeyrismálum.
í Reykjavíkurbréfi
20. apríl sl. segir:
„Aðstæður fólks geta verið og
eru mismunandi. Það sem einum
hentar í lífeyrismálum samræmist
ekki hagsmunum annars. Þess
vegna er það grundvallarmisskiln-
ingur að ætla að þvinga alla til
þess að borga af öllum launum sín-
um í sameignarsjóði. Hins vegar
hefur Morgunblaðið lýst stuðningi
við það sjónarmið, að allir lands-
menn eigi að vera skyldaðir til að
vera í sameignarsjóðum og borga
iðgjald af ákveðnum grunnlaunum
í þá sjóði. En blaðið hefur jafnframt
krafizt þess að fólk hafi frelsi til
þess að velja sér lífeyrissjóð. í því
, felst að sjálfsögðu að lífeyrissjóðir
eigi að hafa frelsi til þess að hafna
slíkum umsóknum. Þá spyija menn
hvað gera eigi við þá, sem enginn
lífeyrissjóður vill taka við og svarið
er að þeir verða ekki svo margir
að erfitt verði að finna lausn á því.“
Við ofangreindan texta ber að
gera nokkrar athugasemdir:
Það er mjög ánægjulegt að
Morgunblaðið lýsi nú yfir „... stuðn-
ingi við það sjónarmið, að allir
landsmenn eigi að vera skyldaðir
til að vera í sameignarsjóðum ...“
En það er að mínu mati mjög sér-
kennilegt að vera fylgjandi skyldu-
aðiid í einu orði en í
hinu orðinu að krefjast
„að fólk hafi frelsi til
þess að velja sér lífeyr-
issjóð“. Það gengur
einfaldlega ekki upp,
því eins og ég benti á
í grein minni í Morgun-
blaðinu 17. apríl sl.
þyrfti valfrelsið að vera
á báða bóga. Og svarið
fæst svo áþreifanlega
í næstu setningu í of-
angreindu Reykjavík-
urbréfi, þar sem öllu
er slegið á frest: „Þá
spyija menn hvað gera
eigi við þá, sem enginn lífeyrissjóð-
ur vill taka við og svarið er að
þeir verða ekki svo margir að erf-
itt verði að finna lausn á því.“
Ja hérna, á lausnin að vera sú
Þvingun til greiðslu í
sameignarsjóð er eina
leiðin til að tryggja rétt
starfandi fólks. Þórólf-
ur Árnason telur það
hornstein sameignarlíf-
eyrissjóðanna.
að „þeir verði ekki svo margir“?
Hvað með barnmarga foreldra?
Hvað með fólk í áhættustörfum?
Hvað með helming þjóðarinnar,
konurnar, sem lifa lengur en karl-
arnir? Gerir Morgunblaðið því
skóna að þetta fólk eigi að greiða
hærri iðgjöld eða að sjóðirnir hafi
valfrelsi til að skerða réttindi
þeirra, umfram réttindi annarra
sjóðfélaga sinna? Mér þykir það
ekki góð latína þegar grundvallar-
atriði gengur ekki upp í röksemda-
færslu, að slá því á frest að takast
á við það.
Þvingun til greiðslu í sameignar-
sjóð er eina leiðin til að tryggja
Þórólfur
Arnason
Viliu vinna við tölvnr?
Tölvunarfræðingar
/forritarar

v”i‘ “ ** ‘ ■ -•v'
Laus störf
' 1 LénuMJ*,.
Ö(ínu*la v,4 storfi.

Starf ið i
m«nn tjrr
•rOryBgi
Offco

Tölvuháskóli VI er með opið hús
laugardaginn 26. apríl 1997, kl. 14-18
í Verzlunarskólanuni, Ofanleiti 1.
rétt starfandi fólks og
er hornsteinn sam-
eignarlífeyrissjóð-
anna. Því hærri sem
slík greiðsla er, því
meiri lífeyrisréttindum
er unnt að lofa. Hvort
10% af heildarlaunum
er hin eina rétta upp-
hæð má vissulega
ræða, en því má ekki
rugla saman við
grundvallaratriði
sameignarlífeyris-
sjóðanna. Réttindi
sjóðfélaga eru í hlut-
falli við iðgjöld og ef
fólki finnst nóg að
gert, þá er vissulega
hægt að ræða lækkun á þessu hlut-
falli. Mér sýnist hins vegar að al-
mennt hafi menn efasemdir um að
lífeyrisréttur þeirra sé nægilegur
og því ekki rétti tíminn nú að lækka
þetta iðgjald.
Ég tel það einnig órökrétt sem
kemur fram í leiðurum Morgun-
blaðsins 12. apríl og 18. apríl sl.
að telja það „óþolandi forsjár-
hyggju" að sjá til þess að fólk eyði
ekki lífeyrissparnaði sínum á 10
ára tímabili eftir starfslok. Ég spyr:
Hvað á að gera við þann einstakl-
ing sem lifir lengur en þau 10 ár
sem hann hefur sjálfur áætlað?
Vandinn er jú að enginn veit fyrir-
fram hve lengi hann lifir.
í ofangreindu Reykjavíkurbréfi
er varað við því ef „Umræðurnar
um lífeyrismálin eru að þróast upp
í skotgrafahernað á milli talsmanna
sameignarsjóða og séreignarsjóða
og pólitískar víglínur eru að mynd-
ast...“ Ég tek þetta ekki til mín
en hérna tel ég að vanti að nefna
til sögunnar mestu hagsmuna-
aðilana, sem teiknarinn Sigmund
sýndi á svo skemmtilegan hátt í
Morgunblaðinu laugardaginn 19.
apríl sl. eltast við lífeyrissparnað
landsmanna. Langmestu hags-
munirnir eru vitanlega hjá verð-
bréfafyrirtækjum, fjárfestinga-
sjóðum, vátryggingafélögum og
auglýsingamarkaðnum að kom-
ast í þessa fjármuni. Það eru
þessir aðilar sem munu hagnast
mest, ef vegið verður að sam-
eignarlífeyrissjóðunum.
Athugasemd við leiðara
í leiðara Morgunblaðsins þriðju-
daginn 22. apríl sl. er rætt um lýð-
ræði í sameignarlífeyrissjóðunum
og m.a. eftirfarandi fullyrt: „Um-
ræðum að undanförnu um lífeyris-
sjóðina hafa sjónir manna m.a.
beinzt að því fyrirkomulagi, sem
er við stjórnun þeirra. Nú eru það
verkalýðsfélögin og vinnuveitend-
ur, sem skipa stjórnir sameignar-
sjóðanna svonefndu. Sjóðfélagar,
eigendur íjármagnsins, koma þar
hvergi að með beinum hætti og
hafa því engin áhrif á fjárfestingar-
stefnu eða mótun starfsemi sjóð-
anna að öðru leyti. Því hafa verið
uppi kröfur um, að skipan stjórna
lífeyrissjóðanna verði lýðræðislegri
en nú er og sjóðfélagar komi að
stefnumótun með beinum hætti,
m.a. verði stjórnir kjörnar á aðal-
fundi.“
Þetta á ekki við um alla sameign-
arsjóðina. Sums staðar er ákveðið
fulltrúalýðræði við skipun í stjórnir
sjóðanna og í öðrum, t.d. Lífeyris-
sjóði Verkfræðingafélags íslands
eru stjórnarmenn kosnir á aðal-
fundi. I þeim sjóði er það fyrir-
komulag, skv. reglugerð sjóðsins,
að kjörtímabil stjórnarmanna er
þrjú ár og eru ýmist einn eða tveir
stjórnarmenn kosnir á hveijum
aðalfundi. í stjórninni sitja fimm
menn.
Höfundur er stjórnarformaður
Lífeyrissjóðs Verkfræðingafélags
Islands.
ISLENSKT MAL
Umsjónarmaður Gísli Jónsson
898. þáttur
NÚ KEMUR ný ætt í rímna-
bragfræði, stafhenduætt. Þar
er ekki víxlrím eins og í fer-
skeytluættinni, heldur ríma
braglínur hlið við hlið, stundum
allar. í dæmunum hér á eftir
hagar svo til; það er stafhendu-
ætt II, samhenda. Samhendan
hér á eftir er bæði hringhend
og oddhend, og heitir þá átt-
þættingur. Vísan er úr Pontus-
rímum eftir Magnús Jónsson
prúða, og er hann áður kynntur:
Líður á nátt, en laukagátt
lætur dátt til sængur brátt.
Lykla ég þátt á þennan hátt.
Þiggja mátt, og ger þér kátt.
Og svo skulum við gaumgæfa
muninn á áttþættingi og hag-
kveðlingahætti, sem hér kemur
á eftir:
Ei sig lengi bráður býr,
í burtu gengur iyndishýr,
nóg harðfengur nadda Týr,
norður drengur á eyna snýr.
(Rímur af Katli hæng).
Munu margir kannast við
þennan hátt í Rímum af Oddi
sterka eftir Örn Arnarson. En
höfundur erindisins hér á undan
er Magnús Jónsson á Kvenna-
brekku (1635-1684). Hann var
gáfaður, drykkfelldur og kven-
samur og missti embætti fyrir
hórdóm. Hann var bróðir Leiru-
lækjar-Fúsa og faðir Árna pró-
fessors Magnússonar. Leiru-
lækjar-Fúsi (Vigfús Jónsson)
var hið besta skáld, en oft ógæt-
inn í orðum og gerðum. Sóknar-
prestur hans hélt langar stól-
ræður, og þurfti Fúsi ósjaldan
að bregða sér út úr kirkjunni
að pissa. Að þessu fann prestur.
En Fúsi lofaði öllu góðu. Næst
þegar embættað var, hafði hann
hlandkopp mikinn bundinn á
herðar sér, en leysti hann ofan
og hagnýtti um messutímann.
Og líkaði nú presti verr en áð-
ur. Fúsi kvað: (ferskeytluætt II,
draghent, eða hrynjandi á
máli Árna Böðvarssonar á Ökr-
um):
Inn ég bar svo hægt á herðum,
hvergi raskast mátti,
fallegt þing með fjórum gerðum.
Faðir minn sæll það átti.
Gerð er þarna eldri mynd
orðsins gjörð, en vænir koppar
hafa verið gyrtir sem tunnur.
★
„Orð mér af orði/orðs leitaði“,
segir í Hávamálum, og er það
gott. í 896. þætti var, að erindi
Sverris Ragnars, nokkuð fjallað
um orðtakið að vera með bögg-
um hildar (Hildar), og þegar
þetta er skrifað (17. apríl) hafa
mér borist þijú bréf vegna þess
sem í þættinum var.
Fyrst kom mér í hendur bréf
frá sr. Cecil Haraldssyni í
Reykjavík. Efni þess er á þessa
leið: í mínum huga hefur þetta
orðtak átt sér myndræna skýr-
ingu, því fyrst er ég heyrði það,
var það sagt um á sem var nýbú-
in að bera. Fylgjan var komin,
en ekki laus og hékk við hækla.
Reyndar var á mínum æskuslóð-
um á Snæfellsnesi aldrei talað
um fylgju spendýra, heldur hild-
ir.
Svo var og í Svarfaðardal.
Umsjónarmanni þykir rétt að
skýra frá efni þessa bréfs, þó
að skýring sr. Cecils beri ólítinn
keim af þjóðskýringu. Þær eru
líka hluti máls okkar. Næst kom
til mín svofellt bréf frá Árna
Matthíassyni, sjá nánar þátt
896:^
„Ágæti Gísli!
„Einkennileg þótti mér álykt-
un þín að ég, höfundur greinar
í Morgunblaðinu sem birtist í
blaðinu 6. mars undir fyrirsögn-
inni Microsoft með böggum hild-
ar, skuli ekki sleipari í íslensku
en að ég rugli saman íslenska
orðinu baggi og enska orðinu
bug. íslenska orðið böggur hefur
verið víða notað meðal tölvu-
manna í áraraðir um ágalla eða
villu í hugbúnaði og á ekkert
skylt við enska orðið bug nema
hljóðlíkinguna. Ef flett er upp í
íslenskri orðabók Menningar-
sjóðs sést að þar er til orðið
böggur og skýrt sem: mein,
skaði. Betur hefði Sverrir Ragn-
ars kaupmaður litið í orðabók
en vekja athygli þína á téðri
fyrirsögn og grein og best af
öllu ef íslenskufræðingurinn
Gísli Jónsson hefði flett upp í
sömu bók og kynnt sér málið
áður en hann gerði því skóna
að pistilhöfundur kunni ekki ís-
lensku betur en svo að hann
beiti fyrir sig enskum slangur-
yrðum.
Með vinsemd.“
Umsjónarmaður bar erindi
Sverris Ragnars undir lærða
menn og glögga, hversu svara
skyldi, en ber að sjálfsögðu einn
ábyrgð á niðurstöðunni. Eftir að
hafa fengið svo snaggaralegt
bréf frá A.M., blaðamanni Mbl.,
dettur honum ekki í hug að hann
greini ekki að íslenskt mál og
ensk slanguryrði.
Þá kom í þriðja stað bréf und-
irritað Loftur Áltice Þorsteins-
son, og er á höfði bréfsins letur-
lína: ARYAN RESEARCH
INSTITUTE. í bréfi þessu er
reynt að tengja „böggum" í
margnefndu orðtaki sem fastast
við orðið beigur = ótti, sem
sumir skrifa beygur.
Bréf þetta er slungið svo mikl-
um lærdómi, að umsjónarmaður
ræður illa við það. Hann ráð-
leggur ritara þess að koma efn-
inu á framfæri við vísindatíma-
rit í málfræði.
Að svo mæltu þakkar umsjón-
armaður bréfriturunum þremur
alúð þá sem þeir hafa lagt við
þáttinn. Eftir sem áður veit hann
ekki til víss hver sé uppruni orð-
taksins títtnefnda. Honum hefur
aldrei þótt það viðfelldið og ræð-
ur ekki til mikillar notkunar
þess.
Hlymrekur handan kvað:
Það gætti svo vökullar vildar
hjá Villa, og altækrar snilldar,
að á götu upp fjallið
hann gat ekki fallið,
en gekk þó með böggum Hildar.
Þá er þess að geta úr blaði
einhvers félags, að menn „tóku
sæti í skíðagöngu". Verður þá
vonandi gott þaðan að frétta,
„þegar upp er staðið“. Og sund-
félagi minn einn heyrði mann
segja við fréttamenn að hann
og félagar hans hefðu „talað
fyrir tómum eyrum“, hefur lík-
lega ætlað að segja daufum.