Morgunblaðið - 25.07.1997, Blaðsíða 22

22 FÖSTUDAGUR 25. JÚLÍ 1997
MORGUNBLAÐIÐ
LISTIR
EIN mynda Helgu frá Sifnos á Grikklandi.
Helga Magnúsdóttir
með vinnustofusýningu
HELGA Magnúsdóttir opnar sýn-
ingu á vatnslitamyndum frá Sifn-
os, Grikklandi, á vinnustofu sinni,
Laugavep 23, 2. hæð, á morgnn,
laugardag.
Helga stundaði nám í Mynd-
lista- og handíðaskóla íslands
árin 1985-89. Hún brautskráðist
úr málaradeild. Hún hefur haldið
nokkrar einkasýningar og tekið
þátt í samsýningum hérna heima
og erlendis.
Sýningin mun standa í tvær
vikur og verður opið eftir kl. 16.
Nýjar bækur
• ÚT ER komið á vegum
Orðabókar Háskólans ritið
Orð og tunga 3. Bókin er
afrakstur málþings um orða-
bók Sigfúsar Blöndals sem
haldið var 28. október 1995.
Að málþinginu stóðu íslensk-
danskur orðabókarsjóður,
Orðabók Háskólans og Orð-
mennt, félag áhugamanna
um orðabókafræði.
Á árinu 1994 voru 70 ár
liðin frá því að prentun lauk
á íslensk-danskri orðabók
sem oftast er kennd við Sig-
fús Blöndal og kölluð Blön-
dalsbók eða aðeins Blöndal.
Aðstandendum málþings-
ins þótti rétt að minnast sjö-
tugsafmælis bókarinnar og í
tilefni þess var málþingið
haldið. íslensk-dönsk orðabók
var stórvirki á sínum tíma og
hún er enn eina orðabók sinn-
ar tegundar yfir íslenskt mál.
Þær orðabækur sem gefnar
hafa verið út síðar hafa allar
þegið frá henni að meira eða
minna leyti.
Ákveðið var að fá fyrirles-
ara til þess að koma að orða-
bókinni úr sem flestum átt-
um þannig að áheyrendur
hefðu í lokin góða yfirsýn
yfir sögu, efni og gerð bókar-
innar, hvernig hún varð til
og hvernig hún hefur staðist
tímans tönn. Á ráðstefnunni
voru flutt tólf erindi og eru
ellefu þeirra prentuð í heft-
inu.
Allur undirbúningur undir
prentun Orðs og tungu 3 fór
fram á Orðabók Háskólans
og var það verk íhöndum
Kristínar Bjarnadóttur. Rit-
stjóri var Guðrún Kvaran.
íslensk-danskur orðabókar-
sjóður og Orðmennt styrktu
útgáfuna. Háskólaútgáfan
sér um dreifingu ritsins og
erþað 98 bls. og kostar kr.
1.990.
Bókagerðarmenn
BOKMENNTIR
Stcttartal
SAMTÖK BÓKAGERÐAR-
MANNA í 100 ÁR
Ingi Rúnar Eðvarðsson. Þjóðsaga
1997,710 bls. Stéttartal bókagerðar-
manna I-II Ritstjóri: Þorsteinn Jóns-
son Þjóðsaga 1997,816 bls.
HVERJUM skyldi standa nær
en bókagerðarmönnumn að minn-
ast aldarafmælis síns með vegleg-
um prentgrip? Það þarf ekki held-
ur yfir því að kvarta
að þeir hafi látið það
undir höfuð leggjast
er menn líta augum
og virða fyrir sér þær
þijár fallegu og vel-
gerðu bækur sem
komu úr prentverkinu
nú í vor. Það er raun-
ar ekki í fyrsta sinn
sem bókagerðarmenn
taka sjálfir frum-
kvæði að slíku.
Skemmst er að minn-
ast hins gullfallega
rits bókagerðar-
manna sem kom út
fyrir rúmum tveimum
áratugum.
Víkjum fyrst að ritinu Samtök
bókagerðarmanna í 100 ár. Það
er sjálfstætt rit, en kom út samtím-
is stéttartalinu og er í sama broti
og hefur sama útlit.
Félag bókagerðarmanna var
stofnað árið 1980 við sameiningu
Bókbindarafélags íslands, Gra-
físka sveinafélagsins og Hins ís-
lenzka prentarafélags. Áður eða
1973, hafði Grafíska sveinafélagið
orðið til úr Félagi offsetprentara
og Félagi prentmyndasmiða. Hér
þarf því að segja sögu sex félaga,
að vísu mjög mislanga. Langlengst
er saga samtaka prentara. Prent-
arafélagið í Reykjavík var stofnað
árið 1887, en starfaði aðeins skam-
man tíma. Arftaki þess var Hið
íslenzka prentarafélag, stofnað
1897 og við það er hin aldarlanga
saga miðuð.
Eins og að líkum lætur tekur
saga þess félags langmest rúm í
bókinni eða um þrjú
hundruð blaðsíður.
Ekki er það þó ein-
ungis árafjöldinn sem
ræður lengd heldur og
margvísleg og merk
afskipti og afrek þess
félags. Það hafði for-
göngu um fjölmörg
merk mál í verkalýðs-
bráttunni og sitt af
hverju sem prenturum
og öðrum vinnandi
stéttum varð til heilla.
Ég býst við að flestum
sem láta sig þessi mál
einhveiju skipta fari
líkt og mér að verða
hugfangnir af þessari
sögu. Sögur hinna félaganna eru
á ýmsa lund endurómur, því að
fordæmið var fyrir hendi, en vissu-
lega er engu að síður fróðlegt og
áhugavekjandi að fylgja þróun í
málefnum bókagerðarmanna.
Höfundur þessarar bókar, Ingi
Rúnar Eðvarðsson, kemur engan
veginn sem nýliði að þessu verki.
Doktorsritgerð hans fjallaði um
prentiðnað og mikið rit, Prent eflir
mennt, skrifaði hann í Safn til Iðn-
sögu Islendinga. Það er líka auð-
fundið að hann hefur gott vald á
þessu efni. Og eins og einatt verð-
ur þá er frásögn hans ljós og lipur
og ágætlega læsileg. Bókin virðist
hin vandaðasta í hvívetna, tilvís-
ana-, heimilda-, töflu- og línurita-
skrár, atriðisorða- og nafnaskrár
svo og myndaskrár eru í bókarlok
og bera vitni mikilli vinnu. Myndir
eru ijöldamargar og sumar merk
söguleg gögn.
Stéttartal bókagerðarmanna er
í tveimum bindum, alls 816 bls.
Ritstjóri þess verks var Þorsteinn
Jónsson, ættfræðingur, enritnefnd
skipuðu Sæmundur Ámason,
Svanur Jóhannesson og Guðbrand-
ur Magnússon.
Augljóst má vera að höfuð-
styrkur var að stéttartalinu frá
1976, þó að þar hafi víða þurft
talsverðu við að bæta og öðru að
breyta. Á tuttugu árum hafa svo
æðimargir bæst við í stétt bóka-
gerðarmanna. Uppsetning ævi-
skránna er með hinni mestu prýði.
Ættfæsla er rækileg, menntun og
störf vel rakið, kvonfang og af-
kvæmi. Allt er þetta með nokkuð
hefðbundnum hætti. Myndir
fylgja af bókagerðarmönnum þar
sem því varð við komið. Ævi-
skrárnar ná til ársloka 1995, en
auk þess er í bókarlok skrá yfir
nema í desember 1996.
Það er óhætt að óska bókagerð-
armönnum til hamingju með þetta
mikla og vandaða ritverk.
Sigurjón Björnsson
Ingi Rúnar
Eðvarðsson
„Lífið er stutt
en listin löng“
TÓNLIST
Listasafn Sigurjóns
Ólafssonar
EINSÖNGSTÓNLEIKAR
Ingveldur Ýr Jónsdóttir og Gerrit
Schuil fluttu söngverk eftir Paisiello,
Pergolesi, Marcello, Debussy, R
Strauss, Gershwin og Sigfús
Halldórsson. Þriðjudagurinn
22. júlí 1997.
FYRSTU þijú verkefni tónleik-
anna voru aríur eftir Paisiello,
Pergolesi og Marcello og hafa aríur
þessara snillinga oft verið flokkaðar
sem „antik-aríur“ og mikið sungnar
af lengra komnum söngnemendum,
eins og Ingveldur tók fram, er hún
kynnti söngskrána. Nel cor eftir
Paisiello og Quella fiamma eftir
Marcello, en sérstaklega Nel cor,
eru næstum ofsungin verkefni en
þrátt fyrir það er ávallt gaman að
heyra Se tu m’ami eftir Pergolesi,
sem er afburða fögur aría og hana
söng Ingveldur mjög fallega.
Efnisskráin voru söngverk úr öll-
um áttum, fyrst antik-aríur og þar
eftir þijú lög eftir Debussy, Fétes
Galantes I (fyrsta bók), sem hann
samdi um þrítugt (1892) og eru
þessi kurteislegu og hátíðlegu lög
öll við stemmningsfull ljóð eftir
Verlaine. í þeim er fjallað um nótt-
ina, ástina og trúðleika og hjá De-
bussy eru þau í eftirfarandi röð:
En sourdine (Svo lítið ber á),
Fantoches (Leikbrúður) og Clair de
Lune (Tunglsljós). Það fer ekki illa
á að breyta röðinni og syngja síðast
um háðsku leikbrúðumar, Scara-
mouche og Pulsinellu. Að mörgu
leyti voru þessi sérkennilegu söngv-
erk fallega sungin og átti Gerrit
Schuil ekki lítinn þátt í blæbrigða-
ríkum flutningi þeirra.
Næstu þijú verkin vora Nacht,
Du meines Herzens Krönelein og
Allerseelen, öll eftir Richard
Strauss, og söng Ingveldur þau
fallega, nokkuð þó á látlausan
máta, sérstaklega Nacht, en síðasta
Strauss lagið, Allerseelen, var mjög
fallega flutt. Þar með lauk þeim
þætti tónleikanna, sem kalla mætti
hefðbundna ljóðatónleika, því tveir
siðustu höfundarnir voru Gershwin
og Sigfús Halldórsson, báðir góð
tónskáld, þótt tónsmíðar þeirra
verði vart flokkaðar sem ljóðasöng-
list. Af lögunum eftir Gershwin,
Someone to watch over me, I got
rhythm og The man I love, era
frábær lög og var það síðastnefnda
mjög vel flutt. Af lögum Sigfúsar
var Við Vatnsmýrina sérlega vel
flutt og mjög svo öðravísi en venj-
an er um þetta vinsæla lag. Minna
bragð var af Vegir liggja til allra
átta og Tondeleyó.
Ingveldur Ýr er hæfileikarík
söngkona og samkvæmt efnisskrá
þessara tónleika vill hún hafa rúmt
um sig sem söngvara. Það getur
verið erfitt, því mjög fáir geta
sungið „allt“ þó engu skuli spáð
hversu henni muni takast það í
framtíðinni. Þá hefur það margs-
annast að vinsældir nást ekki með
því að flytja vinsæl verk og leikræn
tónlist, eins og sú sem vinsælust
hefur orðið í söngleikjum, er ekki
auðveld þeim sem hafa agað söng
sinn i alvarlegri og þyngri verkefn-
um. Þessa togstreitu má marka í
söng Ingveldar, sem þegar hefur
gengið lengra til liðs við alvarlegan
söng en að dægurlagasöngur leiki
henni í hendi. Mikilvægt er að
listamaður hasli sér afmarkaðan
vettvang og ríki þar sem ókrýndur
meistari, því „lífið er stutt en listin
löng“.
Jón Ásgeirsson
Fyrir þá sem
unna gömlum
og góðum lögum
TONLIST
llljómdiskar
TÖFRABLIK
Lög eftir Jón frá Hvanná. Flyljend-
ur: Björgvin Halldórsson, Sigrún
Hjálmtýsdóttir, Ari Jónsson, Ami
Scheving, Veigar Margeirsson, BH
Kvartettinn. Hljóðfæraleikarar: Jon
Kjell Se(jeseth hjjómborð, Einar
Scheving harmonikka, Þónr Bald-
ursson hljómborð, Þórður Ámason
gítar, Veigar Margeirsson trompet
og Björgvin Halldórsson gítar og
söngur. Framleiðandi: Björgvin Hall-
dórsson. Sljóm upptöku og umsjón:
Björgvin Halldórsson. Útsetningar:
Jon Kjell Seljeseth. Tæknimaður og
hljóðblöndun: Gunnar Smári Helga-
son, Hjjóðritað í Stöðinni og Sýrlandi
í mai og júni 1997. Útgefandi:
Sund ehf. Dreifing: Skífan ehf.
Sund CD 001.
HÉR HÖFUM við hljómdisk sem
marga mun gleðja, lög Jóns frá
Hvanná í aldeilis prýðilegum flutningi
Björgvins Halldórssonar & Co
(Diddú, Pálmi Gunnars, Sigga Bein-
teins og fleira úrvalsfólk) og í ágæt-
um útsetningum Jons Kjell Seljeseth.
Björgvin Halldórsson var fenginn til
að velja lög (og fólk) og annast út-
gáfu, og hefur farist allt mjög vel
úr hendi svosem vænta mátti. Hann
fór ásamt dætram Jóns yfir tónverk
hans, enda hefur valið tekist vel og
allt gert af alúð og smekkvísi. Björg-
vin er einn þeirra sem hefur lagt sig
fram um að draga gömul og góð
dægurlög (t.d. frá miðri öldinni) fram
í dagsljósið og færa í nýjan og falleg-
an búning. Varla hefur komið fram
betri dægurlagasöngvari síðan Hauk-
ur Mortens var og hét, falleg og
þægileg rödd og músíkalskur flutn-
ingur. Hann var því réttur maður að
annast þessa útgáfu og velja einvala
lið til að aðstoða sig við flutninginn.
Jón frá Hvanná samdi í hjáverkum
mörg dægurlög, nokkur þeirra (en
alltof fá) voru gefin út og nutu mik-
illa vinsælda, þ.á.m. Selja litla (við
texta Guðmundar Inga Kristjánsson-
ar) og Caprí Catarina (við texta
Davíðs frá Fagraskógi), sem enn í
dag gleðja eyra okkar og geð. Mörg
laganna hafa hinsvegar aldrei heyrst
fyrr en á þessum hljómdiski og hafi
þeir þökk, Björgvin, Jon Kjell og fé-
lagar. Allt eru þetta ágæt lög og sum
gefa þeim þekktustu ekkert eftir,
hugljúf og falleg án þess að hreykja
sér á nokkum hátt (mér detta í hug
tvö þau síðustu, Eygló (við texta
Tómasar Guðmundssonar) og Vor-
ómar (Rannveig E. Halldórsdóttir).
Jón frá Hvanná (í Jökuldal) bjó
lengst af á ísafirði, eignaðist þar
fjölskyldu og starfaði til dauðadags
(1963), þá aðeins á 53. aldursári.
Nú hefur þessu ágæta tónskáldi og
tónlistarmanni verið sýndur verð-
skuldaður sómi með vönduðum
hljómdiski, sem ekki aðeins ísfirð-
ingar og Jökuldælir munu fagna,
heidur allir sem unna gömlum og
góðum lögum.
Oddur Björnsson