Morgunblaðið - 19.10.1997, Side 50

50 SUNNUDAGUR 19. OKTÓBER 1997
I DAG
MORGUNBLAÐIÐ
HUGVEKJA
Skálholtsskóli
25 ára
í hugvekju dagsins
segir séra Heimir
Steinsson: Kirkja
íslands skyldi eignast
menningarmiðstöð,
er yrði kristnihaldi
komandi kynslóða
til eflingar.
í ÞESSUM mánuði eru 25 ár
liðin frá því er Skáiholtsskóli hinn
nýi tók til starfa. Af því tilefni
eru eftirfarandi orð rituð. Ég áma
skólanum góðs á afmælinu og bið
þess, að vegur stofnunarinnar
verði jafnan greiður og hnökra-
laus.
Endurreisn Skálholtsstaðar er
í hópi rismestu verkefna íslenzku
Þjóðkirkjunnar á ofanverðri 20.
öld. Þegar skólahald hófst að
nýju í Skálholti haustið 1972,
komu ýmsir straumar saman i
einum farvegi. Tvennt bar þar
hæst: Annað var draumurinn um
Skálholt hið nýja, en hann hafði
frá fyrstu tíð snúizt um hvort
tveggja, biskupsstól og kirkjulegt
menntasetur í einhverri mynd.
Skálholtsskóli hinn fomi stóð
mönnum fyrir hugskotssjónum.
Kirkja íslands skyldi eignast
menningarmiðstöð, er yrði
kristnihaldi komandi kynslóða til
eflingar. Hins vegar bar í drauma
vonir góðra manna um endurreisn
lýðháskóla á íslandi.
Af þessum þáttum tveimur
voru umræður og áætlanir um
eflingu skóla í Skálholti snúnar
árin fyrir upphaf starfseminnar.
Þegar skólinn tók til starfa, var
því síðan mjög haldið að nemend-
um, að þeir væra brautryðjendur
nýrra og fijálslegri viðhorfa og
aðferða í skólastarfi og námi,
þátttakendur í ævintýri. Þetta var
orð að sönnu í margvíslegum
skilningi: Rétt er að minna á, að
Skálholtsskóli hóf göngu sína fýr-
ir upphaf íjölbrautaskólanna.
Nýjungar lágu í loftinu varðandi
tilhögun framhaldsnáms á ís-
landi. En þær vora ekki orðnar
að veruleika. Tíminn var fullnaður
og þörfm fyrir gjörbreytta skóla-
hætti öllum ljós. Skálholtsskóli
var í öndverðu fyrirrennari nokk-
urs, sem almenningur vænti og
síðar hefur í raun komið fram um
land allt. Skólinn hitti þannig vel
í lið, og þessar aðstæður léku í
hendur honum.
Lýðháskóli í Skálholti
Sumarið 1969 var stofnað félag
til eflingar hinum verðandi skóla.
Það hét „Skálholtsskólafélagið".
Sama ár fól kirkjuráð mér og
konu minni, Dóra Þórhallsdóttur,
að fara af landi brott til að kynn-
ast starfsemi lýðháskóla á Norð-
urlöndum. Réðumst við til starfa
á skóla einum í bænum Haslev á
sunnanverðu Sjálandi. Skólinn
heitir „Haslev udvidede höjskole".
Úr þessu varð þriggja ára dvöl á
erlendri grundu. Síðasta misserið
unnum við á norskum lýðháskóla,
„Utgarden folkehöyskole“ á
Karmöy, skammt frá Haugasundi
og Stavanger. Sumarið 1972
komum við heim og tókum til við
að undirbúa skólahald í Skálholti,
m.a. með umfangsmiklu kynning-
arstarfí í íjölmiðlum. Árangur
þessa erfíðis varð sá, að skólanum
barst 41 umsókn um veturvist hið
fyrsta haust. Ekki var þó heima-
vistarrými í Skálholti fyrir meira
en liðlega tvo tugi nemenda. Nið-
urstaðan varð sú, að 24 ung-
menni sátu í Skálholtsskóla fyrsta
starfsárið. Síðar fjölgaði nemend-
um, og urðu þeir að meðaltali 35
á hveijum vetri þau tíu ár, sem
við Dóra rákum Skálholtsskóla.
Skóli sá, sem hóf göngu sína
í Skálholti hinn 15. október 1972,
var lýðháskóli að norrænni fyrir-
mynd. Meðalaldur nemenda var
18 ár. Námið skiptist í skyldu-
greinar og valfijálsar greinar.
Skólinn bauð nemendum 60
kennslustundir í viku hverri, þar
af 12 skyldustundir. Hver nem-
andi sótti liðlega 40 stundir í viku.
Skyldugreinarnar voru íslenzkar
bókmenntir, málfræði og starf-
setning, menningarsaga og trú-
fræði, almennur söngur, „sam-
tímaviðburðir", þ.e. fréttaskýr-
ingar um innlend og erlend efni,
og vikulegur tveggja stunda fyrir-
lestur um sundurleit efni. Komu
fyrirlesarar þá úr ýmsum áttum,
m.a. fulltrúar allra stjórnmála-
flokka ár hvert.
Valfijálsar greinar skiptust í
nokkra höfuðþætti. Fyrst er að
nefna „almennar greinar", en þær
vora enska, danska, þýzka, latína,
stærðfræði, eðlisfræði, líffræði,
vélritun, bókfærsla og skyndihjálp.
Annar flokkur valfíjálsra greina
var „félagsfræðibraut". Þar var
að finna sálarfræði og uppeldis-
fræði, félagsfrseði, nútímasögu,
búvísindi, félagsmálafræðu og
starfsfræðslu. Þriðja brautin sner-
ist um lífsviðhorfín. Þar stunduðu
nemendur biblíuskýringar, sið-
fræði, heimspekisögu og almenna
trúarbragðasögu. Fjórða svið val-
fijálsra greina var listir og íþrótt-
ir, píanóleikur, fíðluleikur, flautu-
leikur, gítarleikur, þjóðdansar,
kórsöngur, leikmennt, handmennt,
sund og leikfimi.
Engin próf voru tekin við
lýðháskólann í Skálholti. Gengið
var eftir náminu með daglegum
verkefnum, stóram og smáum. í
vetrarlok gaf skólinn nemendum
skriflegan vitnisburð um frammi-
stöðu í námi.
Félagslíf var fjölbreytt og lif-
andi á Skálholtsskóla. Rektorog
kennarar skiptu með sér verkum
og voru samvistum við nemendur
dag hvern fram á kvöld. Málfund-
ir og kvöldvökur, leikstarfsemi og
blaðaútgáfa, skemmtisamkomur
og dansleikar skiptust á, svo að
eitthvað sé nefnt. Mikil áherzla
var á það lögð, að skólinn væri
„heimili“ nemenda. Átti konan
mín diýgstan þátt í þeirri viðleitni
sem „húsmóðir" á skólanum að
norrænni fyrirmynd. „Nemenda-
samband" var stofnað og starfaði
með prýði í mörg ár.
Síðari ár
Hér er ekki rúm til að rekja
þróun Skálholtsskóla í heilan ald-
arflórðung. Verð ég að fara fljótt
yfír sögu: Á áttunda og níunda
áratugnum starfaði lýðháskóli að
vetrinum í Skálholti. I nokkur ár
rak skólinn einnig miðskóladeild
fyrir nemendur úr Biskupstung-
um. Á sumrin stóð skólinn frá
fyrstu byijun opinn hvers konar
kirkjulegri menningar- og fræðslu-
starfsemi sem miðstöðfyrir ráð-
stefnur og námskeið. Á seinni
áram hefur hið síðastgreinda orðið
aðalverkefni skólans. Skálholts-
skóli er nú kirkjuleg menningarm-
iðstöð með fjölbreyttu sniði.
Eftir tíu ára dvöl okkar hjóna
í Skálholti tóku séra Gylfi Jónsson
og frú Þorgerður Sigurðardóttir
við stjórn starfseminnar. Á eftir
séra Gylfa var séra Rúnar Þór
Egilsson rektor skólans, en í verki
með honum var kona hans, frú
Svanhildur Bergsdóttur. Þá tóku
við séra Sigurður Árni Þórðarson
og séra Hanna María Pétursdótt-
ir. í dag er séra Kristján Valur
Ingólfsson rektor Skálholtsskóla.
Við Dóra sendum honum og konu
hans, frú Margréti Bóasdóttur,
heiilaóskir frá Þingvöllum á tíma-
mótum.
VELVAKANDI
Svarar í síraa 569 1100 frá 10-12 og 13-15
frá mánudegi til föstudags
Fyrirspurn til
skólayfirvalda
ÉG Á barn í einum af
grannskólum Reykjavíkur
og kom það heim úr skól-
anum með tíu penna sem
átti að selja til styrktar
heymarlausum. Aðili frá
félagi heymarlausra hafði
komið í skólann og að því
er mér skilst farið fram á
að hver nemandi tæki tíu
penna til sölu. Nemendur
áttu að fá 50 kr. fyrir
hvem seldan penna. Rétt
er að taka fram að nem-
endur máttu ráða hvort
þeir tækju penna eða ekki.
Mér fínnst að þama séu
félagasamtök að notfæra
sér skólana og nemendur
í söluátaki. Hvað getur
eitt bam gert annað en
tekið þátt í þessu þegar
allir í bekknum ætla að
taka þetta að sér. Spum-
ingin er; er þetta heimilt?
Móðir.
Útflutningnr
á skelfiski
ÉG SÁ að í forystugrein
Morgunblaðsins í dag,
fimmtudaginn 16. okt. er
skrifað um brautryðjenda-
starf á Flateyri með
vinnslu og útflutning á
skelfiski. Langar mig að
vekja athygli á að þetta
er ekki fyrsta tilraun til
útflutnings á kúfiski til
Bandaríkjanna. Ingólfur
Espólín var frumkvöðull
að því að flytja út kúfísk
á áranum 1952-54. En
sú tilraun endaði með
ósköpum því að eitrun
kom upp í skelfisknum.
Jón.
Strætisvagnar
við Kringluna
ÉG VIL vekja athygli for-
ráðamanna Kringlunnar á
því óhagræði sem hefur
orðið af því, fyrir við-
skiptavini Kringlunnar, að
strætisvagnaleiðum i ná-
grenni Kringlunnar var
breytt. Fólk sem býr í
austurbænum á þess ein-
ungis kost að taka leið 14
á Miklubraut en áður var
um fleiri vagna að velja.
Leið 6 gengur nú framhjá
Verslunarskólanum en
fyrir fólk sem hefur verið
að kaupa matvöru í
Kringlunni er lengra að
fara með pokana og yfír
umferðargötu að fara til
að taka leið 6. Vegna þess-
ara breytinga er ekki eins
gott að versla í Kringlunni
og áður og þyrfti að kippa
þessu í lag sem fyrst.
Einnig er slæmt að það
sé ekki vagn sem tengir
leiðina frá Grensási og
upp á Bústaðaveg. Það
væri æskilegt að fleiri ieið-
ir stoppuðu á Grensásvegi.
Óánægður
strætisvagnafarþegi.
Tapaö/fundið
Kvenúr týndist
GULLLITAÐ gamaldags
kvenúr týndist í miðbæn-
um 11. október, sennilega
á Rósenberg. Há fundar-
laun. Skilvís fmnandi hafí
samband í síma 554 0318.
Gullarmband
týndist í
Grafarvogi
GULLARMBAND, eins og
baugur í laginu, týndist
sennilega í Grafarvogi í
sl. viku. Skilvís finnandi
hringi í síma 568 9111,
587 8081 og 567 4204.
Fundarlaun.
Dýrahald
Páfagaukur
í óskilum
BLÁR og hvítur páfa-
gaukur flaug inn um
glugga í Hrafnhólum.
Uppl. í síma 557 8905 eða
894 2161.
SKÁK
Umsjón Margeir
Pétursson
HVÍTUR leikur og vinn-
ur. Staðan kom upp á
Norræna VISA bikarmót-
inu sem nú stendur yfir á
Grand Hótel Reykjavík.
Hannes Hlífar Stefánsson
(2.545) var með hvítt og
átti leik, en Þröstur Þór-
hallsson (2.510) hafði
svart. Byijunin hafði mis-
heppnast hjá svarti og hann
er langt á eftir í liðsskipan:
19. Rf5! - 0-0 (Ekki mátti
taka riddarann, eftir 19. -
Dxf5? 20. Rxf6+ tapar
og svartur
gaf þessa
vonlausu
stöðu. Ein-
faldasta
vinningsleið-
in er 25. He7
Hg6
26.Bh5 og
svartur tapar
skiptamun til
að byija með.
10. umferð
mótsins fer
fram í dag.
Þá teflir Jó-
hann Hjart-
svartur drottningunni) 20. arson við Helga Áss Grét-
Rxf6+ - Bxf6 21. Bxf6 - arsson og Hannes Hlífar
gxf6 22. Bg4! - Kh8 23. við Norðmanninn Rune
Dc3 - Dd8 24. Hfel - Hg8 E)jurhuus.
BRIDS
Umsjón Guðmundur Páll
Arnarson
HACKETT-tvíburarnir í
breska landsliðinu, Jason
og Justin, eru hvort tveggja
í senn: skemmtilegir riáung-
ar og snjallir spilarar. Þeir
eru einnig þéttir á velli,
báðir tveir, annar þó sýnu
þéttari. Björn Eysteinsson
landsliðsfyrirliði kom sér
upp ákveðinni minnisreglu
til að þekkja þá í sundur.
Sá þéttari heitir Jason
„vegna þess að hann kemst
alls ekki inn“. Just-in rétt
sleppur. Hér era þeir bræð-
ur í vöm gegn fjórum hjört-
um:
Vestur gefur; allir á
hættu.
Norður
♦ ÁKD83
4 74
♦ 54
♦ G872
Vestur
4 95
V G92
♦ ÁG876
4 D65
Austur
4 G10764
4 5
♦ K932
4 Á104
Suður
4 2
4 ÁKD10863
4 DIO
4 K93
Vestur Nordur Austur Suður
Justin Jason
2 tíglar * Pass 4 tíglar 4 hjörtu
Pass Pass Pass
* Veikir tveir.
Justin kom út með tígulás
og spilaði tígli áfram á kóng
Jasons. Þeir hindra grimmt
á fimmliti, svo Jason var
ekkert sérlega hissa þegar
hann fékk á tígulkónginn.
En hvað átti hann að gera í
þriðja slag? Til greina kom
að spila undan laufásnum,
en Jason hafði ekki trú á að
sagnhafi félli fyrir svo hvers-
dagslegri brellu. Svo hann
skipti yfir í spaðagosa, gagn-
gert til að skera á samband-
ið við blindan.
Sagnhafi spilaði vel þegar
hann tók aðeins tvo slagi á
spaða og spilaði síðan laufi
að kóngnum. En Jason var
með allt á hreinu: Hann rauk
upp með laufásinn og spilaði
spaða, eina ferðina enn. Með
því uppfærði hann hjartagosa
makkers í fíórða slag vamar-
innar.
Víkveiji skrifar...
FRÉTTAUÓS DV segir fyrir
skemmstu: „Miðborg Reykja-
víkur er hættulegur staður að næt-
urlagi. Þar verða margar hættuleg-
ar líkamsárásir, sérstaklega um
helgar, þegar hundruð og jafnvel
þúsundir ölvaðra manna flykkjast
um götur miðborgarinnar...
Það er skrítið til þess að hugsa
að á sama tíma og þetta hættu-
ástand er í hjarta Reykjavíkur er
hægt að ganga afslappaður um
flestar miðborgir Evrópu og Banda-
ríkjanna án þess að eiga á hættu
að verða fyrir árásum og líkams-
tjóni...“.
Þetta hættusvæði, að mati DV,
spannar sem fyrr segir Alþingi,
Stjórnarráðið og ráðhús væntan-
legrar „menningarborgar Evrópu
árið 2000“! Væri darraðardans öl-
móðra í umhverfí slíkra stofnana
nokkurs staðar í víðri veröld liðinn
nema í Reykjavík? Er ekki meira
en tímabært að fækka knæpunum
- loka þeim verstu? Og koma með
raunhæfum aðgerðum í veg fyrir
að þúsundir drakkinna safnist sam-
an í hjarta höfuðborgar?
xxx
MIÐBORG Reykjavíkur er ekki
miðja alheimsins. En hún er
samt miðja höfuðborgar lýðveldis-
ins íslands. Og þar eru staðsettar
margar af helztu stofnunum ríkis
og borgar.
í miðborginni situr löggjafarvald-
ið, sjálft Alþingi. Þar situr fram-
kvæmdavaldið, þ.e. flest ráðuneyt-
in. Þar trónar ráðhús Reykjavíkur-
borgar með Tjarnarendur kvakandi
undir vegg. Þar situr dómsvaldið,
Hæstiréttur og Héraðsdómur
Reykjavíkur. Þar situr peningavald-
ið, Seðlabankinn og ríkisreknir við-
skiptabankar. Þar stendur hið aldna
og fagra flaggskip Þjóðkirkjunnar,
Dómkirkjan í Reykjavík, ítem Frí-
kirkja - og rómversk-kaþólsk kirkja
á Landakotstúni. Menningin lætur
ekki sitt eftir liggja: Menntaskólinn
í Reykjavík í miðri Kvosinni og
Háskólinn í vestuijaðri. Síðast en
ekki sízt má nefna Listasafn ís-
lands, Óperu og Þjóðleikhús.
Umhverfí nefndra höfuðbóla
menningar og samfélags er nánast
í hers höndum um helgar. Því veld-
ur knæpufyllt miðborgin. Miðnæt-
urstemmningin í hjarta Reykjavíkur
hefur, að sögn, breytzt í hættu-
ástand, þar sem ölvaður lýður, lífs-
stfll lágkúrunnar og líkamsárásir
ráða ferð.
xxx
INORÐURLANDSKJÖRDÆMI
vestra eru hross tvöfalt fleiri
en mannfólkið. íbúar tæplega 10
þúsund, hrossin nálægt 20 þúsund!
Þar eru menn söngnir og skáld:
mæltir og sitja hesta með reisn. í
Suðurlandskjördæmi era hrossin og
snöggtum fleiri en fólkið, 26 þúsund
hross, 20 þúsund manneskjur.
Hjörleifur Guttormsson hefur
flutt þingsályktunartillögu um tak-
mörkun á fjölda hrossa og takmörk-
un beitar í úthaga. Ástæða: ofbeit
hrossa, sem samræmist illa jarð-
vegsvernd og hóflegri nýtingu gróð-
urlendis. Hann segir að 33 þúsund
hross hafí verið á vetrarfóðrum
árið 1970 en 80 þúsund í ár!
Fátt er tignarlegra en vel setinn
gæðingur í fögru umhverfi. En
Hjörleifur hefur, að mati Víkveija
dagsins, stundum skotið fjær marki
en með þessari tillögu.
xxx
ENN er „bara“ október. Samt
sér Víkveiji jólahlaðborð aug-
lýst í fjölmiðlum. Ekki er ráð nema
í tíma sé tekið!
Einu sinni var sagt að leiðin að
hjarta mannsins lægi um maga
hans. Á tímum kynjajafnréttis
gegnir trúlega sama máli um konur
og karla.
Fæðusalar eru sum sé þegar
famir að „gera sér mat úr“ jólun-
um. Fjölmargir hyggjast m.ö.o.
„mata krókinn" í jólavertíðinni. Og
það er svo sannarlega „matur í“
jólunum fyrir sölufólk hvers konar.
Þá er eins gott að neytandinn
„þekki matinn frá moðinu". Annars
kann hann að „kaupa köttinn í
sekknum".