Morgunblaðið - 28.05.1998, Blaðsíða 32

32 FIMMTUDAGUR 28. MAÍ 1998
MORGUNBLAÐIÐ
LISTIR
Morgunblaðið/Kristinn
Leikarar
í loftið
HJÁ Leikfélagi Reykjavíkur eru
hafnar æfingar á barnaleikritinu
Pétri Pan eftir skoska rithöfundinn
J.M. Barrie (1860-1937) íþýðingu
Karls Ágústs tílfssonar.
Leikendur eru Friðrik Friðriks-
son, sem fer með hlutverk Péturs
Pan, Ari Matthíasson, Árni Pétur
Guðjónsson, Edda Björg Eyjólfs-
dóttir, Ellert A. Ingimundarson,
Gísli Rúnar Jónsson, Hamia María
Karlsdóttir, Jóhann G. Jóhannsson
og Sigrún Edda Björnsdóttir. Auk
þess kemur fjöldi barna og ung-
linga fram í sýningunni. Hljóð ann-
ast Baldur Már Arngrímsson, lýs-
ingu hannar Elfar Bjarnason, leik-
mynd Jón Þórisson, búninga Una
Collins, dansa David Greenhall og
leikstjóri er María Sigurðardóttir.
Eins og þeir vita sem þekkja sög-
una af Pétri Pan hefur hann þann
eiginleika að geta fiogið og tekið
aðra á flug með sér. Leikfélagið
fékk Nick Kirby frá Kirby’s Flying
Ballets hingað til þess að gæða Pét-
ur Pan þessum eiginleikum og var
myndin tekin, þegar íslenzku leik-
ararnir voru komnir á loft undir
stjóm Kirby..
Kór Hafnar-
fjarðar-
kirkju á Eg-
ilsstöðum
KÓR Hafnarfjarðarldrkju held-
ur tónleika í Egilsstaðakirkju
laugardaginn 30. maí kl. 16.
Tónleikarnir bera yfirskriftina
Sól og vor ég syng um.
Dagskráin spannar allt frá
gömlum kirkjulögum til vor- og
sumarlaga. Nokkrir kórmeðlim-
ir sem stundað hafa söngnám
syngja einsöng með kómum.
Þessa dagskrá söng kórinn í
Hafnarfjarðarkirkju sunnudag-
inn 25. apríl. Stjórnandi kórsins
er Natalía Chow og undirleikari
er Helgi Pétursson. Aðgangs-
eyrir er kr. 1.000.
Sýningnm lýkur
Gallerí Kambur, Holta- og
Landsveit
SÝNINGU á pastel-myndum
listamannsins Kíkós Korrirós
fer senn að ljúka og verður
þetta síðasta sýningarhelgi.
Blindur poppari
snýr sér að óperum
ítalinn Andrea Bocelli segir að hann hefði
aldrei náð jafn langt og raunin er á óperu-
sviðinu hefði hann ekki fyrst öðlast
vinsældir sem dægurlagasöngvari.
ANDREA Bocelli frá
Italíu er einn örfárra
tónlistarmanna sem
hefur tekist að hefja sig
til vegs og virðingar í
heimi sígildrar tónlistar
eftir að hafa slegið í
gegn sem poppsöngvar-
ar. Bocelli er raunar
sagður hafa svo góða
rödd að sjálfur Luciano
Pavarotti hafi látið þau
orð falla að hann þurfi
ekki lengur að syngja
Misere, því Andrea
Bocelli geri það svo
miklu betur. Fyrsti
geisladiskurinn með
klassískum söng
Bocellis kom út fyrir
skemmstu en það er aðeins byrjunin,
því einir þrír eru væntanlegir á
markað á þessu ári. Tímarítið
Classical CD átti spjall við Bocelli
fyrir skömmu.
Ferill hins fertuga Bocellis er
óvenjulegur; hann er lögfræðingur
að mennt og starfaði sem slíkur í eitt
ár. Á skólaárunum vann hann hins
vegar fyrir sér sem tónlistarmaður,
lék á píanó og söng á börum og kaffi-
húsum. Svo náði tónlistin yfirhend-
inni og Bocelli gerðist poppsöngvari,
vinsæll mjög, því á síðasta ári seld-
ust geisladiskar hans í yfir 14 millj-
ónum eintaka í Evi-ópu og aðeins
Kryddstúlkurnar voru vinsælli.
En Bocelli var ekkert sérstaklega
hrifinn af því að vera dægurlaga-
söngvari, dreymdi um annað og
meira, enda með óvenjufallega
tenórrödd. Bocelli var svo lánsamur
að söngkennarinn Franco Corelli
féllst á að kenna honum söng, en
Corelli hefur kennt mörgum þekkt-
um óperusöngvurum heims.
Frami Bocellis í sí-
gildu tónlistinni hefur
orðið undraskjótur,
þrátt fyrir ýmsar
úrtöluraddir. Því það er
ekki nóg með að hann
sé dægurlagasöngvari,
heldur er hann blindur
og hefur þurft að yfir-
stíga margar og stórar
hindranir vegna þess,
ekki síst fordóma og
vanþekkingu þeirra
sem sjá. Bocelli hefur
hins vegar hreint ekki
látið fötlun sína standa í
vegi fyrir því að láta
draumana rætast, hvort
heldur það er að stunda
útreiðar eða syngja í
óperum, en Bocelli hefur verið
blindur frá tólf ára aldri.
Bocelli segir poppið hafa verið
nauðsynlegan stökkpall, segist
aldrei hefðu náð jafn langt og raunin
varð hefði hann ekki fyrst orðið
frægur fyrir dægurlagasöng.
Kannski það tengist fötlun hans, því
þegar Bocelli fór að reyna fyrir sér á
óperusviðinu voru tíndar til ótrúleg-
ustu ástæður fyrir því að það myndi
aldrei ganga.
Sagt var að þar sem hann gæti
ekki séð hljómsveitarstjórann myndi
hann aldrei geta orðið
óperusöngvari. Aðrir töldu helstu
hindrunina þá að sjónleysið kæmi í
veg fyrir að hann gæti leikið á sviði.
Hvorugt hefur reynst á rökum reist.
Bocelli segir mikilvægast nú að
sanna sig endanlega í söngnum en
hann virðist á góðri leið með það.
Puccini-aðdáandi
Á fyrsta sígilda geisladiskinum,
,Aifa“, syngur Bocelli aríur úr La
Andrea
Bocelli
Boheme, Toscu og Luciu di
Lammermoor og fleirum. Hann seg-
ist vera mikill aðdáandi Puccinis,
segir ljóðrænar ariurnar og
trúverðuga söguþræði ópera
tónskáldsins höfða til sín.
Bocelli hefur haft meii’a en nóg að
gera síðustu mánuði. Tilboðin um að
syngja um allan heim sti’eyma inn;
hann er nýbúinn að syngja í upp-
færslu á La Boheme, og er að íhuga
tilboð um að syngja í Rigoletto, Don
Giovanni og Madame Butterfly. Þá
ætlar hann að syngja inn á fjóra
geisladiska á árinu, þrjá sígilda og
einn með dægurlögum, hann hefur
ekki alveg sagt skilið við poppið enn.
Segist hafa meira dálæti á því að
syngja inn á plötur en á tónleikum
eða sýningum, vegna varanleika
plötunnar.
Pavarotti
stórhrifinn
Bocelli á sér marga aðdáendur og
einn þeirra er stórtenórinn Luciano
Pavarotti, sem heyrði upptöku af
flutningi Bocellis á laginu Misere.
Pavarotti varð svo hrifinn að hann
hringdi í landa sinn snemma morg-
uns og kynnti sig sem meistara
Pavarotti. Boeelli varð svo mikið um
að hann hélt að verið væri að gera at
í sér en náði áttum í tíma.
Bocelli og Pavarotti eru nú mestu
mátar og hefur sá fyrrnefndi komið
fram í sjónvarpsþætti Pavarottis.
Væntanlega geta þeir rætt um mat,
en af öðrum áhugamálum Bocellis
má nefna skíði, sem hann ræðir við
vin sinn, ólympíumeistarann Alberto
Tomba. Það sem á þó einna stærst-
an sess í huga hans eru hins vegar
útreiðar. Þarna er á ferð maður sem
lætur ekkert stöðva sig.
Bocelli er til alls líklegur og segist
reiðubúinn að grípa til ýmissa að-
gerða til að auka veg tónlistarinnar.
Segir það vera sinn mesta sigur,
takist honum að vekja áhuga, þótt
ekki sé nema eins ungs áhorfanda, á
sígildri tónlist. Hvort sem það sé
gert með því að syngja Puccini í
popptónlistarþætti eða einhverju
enn öðru.
BÆKUR
F r æ ð I r i t
KÚGUN KVENNA
eftir John Stuart Mill, islenzk þýðing
eftir Sigurð Jónsson. 1997. Hið ís-
lenzka bdkmenntafélag, Reykjavík.
371 bls.
EITT af stærri samfélagsmálum
líðandi stundar er félagsleg staða
og réttindi kvenna. Á seinni hluta
síðustu aldar og í byrjun þessarar
varð mikil breyting á réttindum og
stöðu kvenna víðast í vestrænum
samfélögum, konur fengu sama
rétt og karlmenn á öllum sviðum
með lögum: kosningarétt, erfð-
arétt, rétt til embætta og ýmislegt
fleira. Þessi breyting var mikilvæg
og hafði umtalsverð áhrif en samt
ekki eins mikil og ætla hefði mátt.
Félagsleg staða kvenna tók ekki
miklum breytingum, þær sinntu
fyrst og fremst heimilisstörfum,
uppeldi barna, foreldrum og úti á
vinnumarkaðinum lenti stærsti
hluti þeirra í þeim störfum sem
verst voru launuð. Nú á síðustu
þremur áratugum hafa verið gerð-
ar ýmsar tilraunir til að breyta
þessu í samfélögum heimsins með
löggjöf af ýmsu tæi, tilraunum í
skólum, fyrirtækjum og stofnun
félaga. Á þessum tíma hafa orðið
ýmsar breytingar á stöðu kvenna
og það má búast við að þær breyt-
ingar haldi áfram næstu áratugina.
Bók Johns Stuarts Mills, Kúgun
kvenna, sem kom fyrst út árið
1869, er eitt mikilvægasta framlag
til skipulegrar rökræðu um réttindi
og stöðu kvenna sem hefur verið
skrifað fram til þessa að ýmsu
Röksemdir um félags-
lega stöðu kvenna
ólöstuðu. Bæði er bókin vel skrifuð
og skipuleg og ótrúlega framsýn.
Það þýðir ekki endilega að allar
röksemdir í henni séu gallalausar
en þær eru allar þess virði að
hugsa um þær alvarlega. En eins
og við er að búast þá beinir Mill at-
hyglinni að lögbundnu ójafnræði
karla og kvenna eins og það
tíðkaðist á hans tíma. Það blandast
engum lengur hugur um að allt
sem um það efni er sagt hér er
orðin viðtekin sannindi nú.
En Mill skyggnist dýpra og hug-
ar að hlutverki hefða og venja í
samfélaginu og hvert sé mannlegt
eðli. Þegar hann fer á þær slóðir
verður hann skarpskyggn og snjall
og kemur auga á ýmislegt sem enn
á fullt erindi við okkur nú um
stundir. Yfirlýst markmið Mills er
að rökstyðja þá skoðun sína að það
fyrirkomulag sem ríkjandi var á
hans tíma sem gerir annað kynið
háð hinu væri óhafandi. Hann
stendur náttúrulega við það að
leiða fram slík rök og hugsar sér
einnig hvernig hægt væri að and-
mæla þeim og setur fram svör við
þeim andmælum. En hann hugsar
líka um það hvernig hægt sé að
breyta þeim hugsunarhætti og
venjum sem liggja að baki fyrir-
komulaginu, hvernig hægt sé að
sannfæra um að fyrirkomulagið sé
ranglátt. Hann gerir það með því
að fara vandlega yfir
allar röksemdir máls-
ins, taka afdráttar-
laust og skýrt til orða
svo að enginn ætti að
fara í grafgötur með
álit hans.
Mill byrjar á að fara
yfir almenn atriði
þessa máls í fýrsta
kaflanum, leitar skýr-
inga á því hvers vegna
þetta fyrirkomulag
hafi komizt á og hald-
izt við. Lykilhugmynd
hans er sú að farið sé
með konur eins og
ambáttir og þær hafi
sömu stöðu og þrælar
höfðu en þrælahald hafði verið
afnumið í brezka konungdæminu
árið 1833. Þess vegna lá beint við
að spyrja hvers vegna skyldi ekki
gilda það sama um konur og þræla.
Spurningin hafði umtalsverðan
þunga á þeim tíma og hún hefur
það enn um hvern þann hóp mann-
félagsins sem hægt er að sýna
fram á að hafi svipaða eða sömu
stöðu og þrælar. Þótt Mill orði það
hvergi beinlínis í bókinni þá er að
finna svar í þessari bók, og enn
frekar í Frelsinu, við spurningunni
hvað rangt sé við þrælahald.
I öðrum kaflanum snýr Mill sér
að því að skoða hjónabandslöggjöf-
ina í Englandi en hún
var (og kannski er)
mikilvæg vegna þess
að almennar og út-
breiddar hugmyndir í
samfélaginu gera
hjónabandið að lífs-
markmiði allra kvenna.
Alvarlegasti galli
löggjafarinnar í augum
Mills var sá að við gift-
ingu hætti konan að
vera sjálfstæður aðili
gagnvart manni sínum.
Allar eignir konunnar
urðu hans eign en ekki
öfugt og heimilisrekst-
urinn, sem var fyrst og
fremst á hendi kvenna
þá og er enn, olli því að konur áttu
ekki kost á að neyta hæfileika
sinna annars staðar en þar. f þriðja
kafla athugar Mill þá reglu að kon-
um er neitað um aðgang að
„arðsömum sýslum og um næstum
öll æðri embætti í mannfélaginu”,
eins og segir í þýðingunni. Mill
skoðar síðan ólík svið mannlífsins
og hvernig hæfileikar kvenna gætu
notið sín á þeim. Hann rökstyður
að samfélagið allt tapi á þessu fyr-
irkomulagi, eins og við var að bú-
ast, og konurnar líka hvort sem
þær átta sig á því eða ekki, sem er
mjög merkileg röksemd. í
lokakaflanum leiðir Mill fram kosti
Auður
Styrkársdóttir
þess að fyrirkomulaginu verði
breytt. Það mikilvægasta er
náttúrulega að samfélagsskipanin
yrði réttlát og það er ekki lítið unn-
ið við það. En nýju skipulagi fylgdi
líka aukinn þroski og hamingja.
í þessari bók eru líka tveir
merkilegir fyrirlestrar. Sá fyrri er
eftir Pál Briem um frelsi og mennt-
un kvenna. Fyrirlesturinn er sögu-
legur og rekur baráttu kvenna fyr-
ir réttindum sínum frá fornöld og
fram á daga höfundar en fyrirlest-
urinn var fluttur 1885. Fyrirlestur
Bríetar Bjarnhéðinsdóttur um hagi
og réttindi kvenna sem fluttur var
árið 1888 er einnig í þessari bók en
þar rekur Bríet ýmis efni úr sam-
tímanum og skoðar þau í ljósi rétt-
inda kvenna. Báðir þessir fyrir-
lestrar eru skemmtilegir aflestrar
og sögulega merkilegir og eiga vel
heima í þessari bók.
Auður Styrkársdóttir, stjórn-
málafræðingur, ritar formála að
þessari bók í lærdómsritaröð Hins
íslenzka bókmenntafélags. Auður
hefur ritað margt um sögu og rétt-
indi kvenna. Hún skrifar ítarlegan
formála að þeim þremur verkum
sem eru í þessari bók, rekur þann
jarðveg sem hugmyndir Mills eru
sprottnar úr bæði í ritum annarra
stjórnspekinga og lífi hans sjálfs.
Hún tengir þróun kvenréttinda er-
lendis ágætlega við atburði í ís-
landssögunni á síðustu öld.
Þessi bók er sú fyrsta í lærdóms-
ritaflokknum sem kemur út undir
ritstjórn Vilhjálms Árnasonar, pró-
fessors við Háskóla Islands. Það
verður ekki annað sagt en hann
fari vel af stað, þessi bók er verðug
viðbót við þann ágæta flokk.
Guðmundur Heiðar Frímannsson