Morgunblaðið - 28.05.1998, Blaðsíða 35

MORGUNBLAÐIÐ
FIMMTUDAGUR 28. MAÍ 1998 35
LISTIR
Eitt af snilldarverkum
heimsbókmenntanna
Morgunblaðið/Ásdís
ARNÓR Hannibalsson
„SKÁLDSAGAN Hinir óðu var sam-
in í kringum 1870. Hún er uppgjör
við strauma og stefnur í stjórnmál-
um Rússlands sem þá voru uppi,“
segir Arnór þar sem við sitjum inni á
skrifstofu hans á efstu hæð aðal-
byggingar háskólans, innan um
ótölulegan fjölda bóka og tímarita,
sem skaga út af öllum hillum og
borðum. Þetta er maður sem engu
hendir og engu gleymir hugsar
blaðamaður með sér þar sem hann
situr að spjalli við Arnór og virðir
fyrir sér umhverfíð. „Dostojevskí
notar réttarhöld yfir manni að nafni
Nétsjaev sem uppistöðu í bókinni,"
heldur Arnór áfram. „Nétsjaev þessi
var leiðtogi fyrir róttækum flokki
byltingarmanna sem höfðu uppi
neðanjarðaráróður. Svo fór að gæta
skoðanamunar í flokki Nétsjaev og
tók hann þá það ráð að myrða einn
flokksmanna sinna og hélt að með
því hefði hann búið þá undir sína for-
ystu. Síðar var hann handtekinn og
dreginn fyrir rétt.
Dostojevskí er í þessari bók að
gera upp sakirnar við tvær kynslóð-
ir, annarsvegar þá sem aðhylltist
frjálslynda stefnu eins og var uppi á
þessum tíma í Evrópu. Svo voru það
hinir sem hugsuðu sér að breyta
stjórnskipulagi Rússlands með vel
heppnuðu valdaráni. A móti þessari
skoðun teflir Dostojevskí lífsafstöðu
hins trúaða manns sem heldur fram
virðingu fyrir einstaklingnum og
friði. Niðurstaða höfundarins er sú
að samfélag sem hvílir á ofbeldi
hvort sem það er flokkur eða ríki fær
ekki staðist.
Þessi saga er byggð upp af mikilli
snilld þannig að oft á tíðum meðan á
vinnunni stóð varð ég alveg dolfall-
inn,“ segir Arnór. „Sagan leiðir fram
söguhetjur sem eru hver fyrir sig
sérstakar og halda uppi umræðunni
um tilvist og framtíð mannsins. Hvað
það er að vera maður og hvernig
rússneskt þjóðfélag er á leiðinni að
verða á þessum tíma. Persónurnar
eru skýrt mótaðar. Þar er ekki að
finna pólitískar predikanir heldur er
verið að lýsa örlögum manna sem
hafa ákveðna lífsskoðun. Dostojevskí
nær vel málfari sögupersónanna,
kækjum og siðum. Það var stundum
erfitt að koma þessu til skila í
Nýlega kom út
skáldsagan Hinir óðu
eftir Fjodor M.
Dostojevskí í þýðingu
Arnórs Hannibalsson-
ar prófessors við
Háskóla íslands. Hinir
óðu er ein af stóru
skáldsögunum eftir
Dostojevskí og hér
fræðist Hildur Einars-
dóttir um bakgrunn
sögunnar og um það
hverjir voru helstu
erfíðleikarnir á vegi
þýðandans.
þýðingunni. Hann hefur meistaratök
á rússnesku tungumáli og það stend-
ur eftir sem minnisvarði um mikla
menningu þessa tíma.“
Gefur út sjálfur
Amór segir að það hafi verið eins
og Dostojevskí hafi séð fram í tí-
mann. Því í rauninni sé hann að lýsa
hugsunarhætti manna sem voru uppi
um og eftir aldamótin þegar Lenín
og menn hann gerðu byltingu í Rúss-
landi árið 1917. „Enda mátti heita
svo að Dostojevskí væri bannaður í
Sovétríkjunum að fyrirskipan
Leníns en kommúnistaflokkurinn
hafði megnustu óbeit á Dostojevskí."
Hvar var Dostojevskí sjálfur
staddur á pólitísku litrófi þessa
tíma?
„Það má segja að hann hafi verið
„kristilegur demókrati," segir Amór
og brosir örlítið. „Annars er erfitt að
staðsetja hann eftir nútíma mæli-
kvörðum. Hann var einlæglega krist-
inn maður þótt hann væri á móti
kaþólskunni sem hann gagnrýndi
fyrir að hafa gleymt Kristi og gert
kirkjuna að valdastofnun. Hann var
hlynntur framfömm en var á móti
gróðahyggjumönnum sem héldu að
þeir gætu keypt allt og alla og gerði
óspart grín að slíkum mönnum eins
og í skáldsögu sinni um Karamasov
bræður. Ef hann hefur tileinkað sér
einhverja pólitík þá var hún sú að
feta í fótspor Krists ef hægt er að
tala um pólitík í þeim skilningi."
Afhverju varð þessi bók fyrir val-
inu þegar þú ákvaðst að helga þig
þýðingum um tíma?
„Mér fannst bókin eiga erindi við
íslenska lesendur. Um allan heim er
nú verið að gera upp reikningana við
sjötíu ára tímabil í sögu Sovétríkj-
anna, tímaskeiðið frá 1917 til 1991.
Þessi saga er vel til þess fallin að
átta sig á hvaða sakir er verið að
gera upp.“
Sagan, Hinir óðu, er tæpar sjö
hundruð blaðsíður og þýddi Arnór
söguna beint úr rússnesku. Hverjir
ætli hafi verið helstu erfiðleikarnir
við þýðinguna?
„Það er ekki hægt að þýða Péturs-
borgar rússneskuna eins og hún var
á 19. öld yfir á íslenskt mál. Því mið-
ur tapast í þýðingunni þessi Péturs-
borgarmenning sem þá var eins og
ég hef drepið á áður. Þar að auki hef-
ur hver persóna sitt sérstaka málfar,
það er mjög erfitt að þýða það. Hins
vegar ættu allir aðrir þættir að kom-
ast til skila.“
Arnór hefur áður þýtt langa
smásögu eftir Dostojevskí, sem heit-
ir á íslensku Vornætur (Ur endur-
minningum draumóramanns). Sög-
una las hann upp í Ríkisútvarpinu.
Sagan er nú til á prenti og fæst
ásamt Hinum óðu í Bóksölu
stúdenta.
Arnór segir að engin leið sé að
reikna tímann nákvæmlega sem fór í
að þýða skáldsöguna Hinir óðu. Hóf
hann verkið árið 1994 og lauk við það
rúmum tveim árum síðar. „Síðan þá
hefur þýðingin verið að flækjast á
milli útgefenda sem allir neituðu að
gefa verkið út svo ég ákvað að gefa
það út sjálfur."
Listaverka-
sýning* í
Bústaða-
kirkju
Á KIRKJUVIKU í Bústaða-
kirkju er sýning listamannanna
Þórðar Hall og Þorbjargar Þórð-
ardóttur og sýna þau verk sín í
forkirkjunni.
Verk Þorbjargar eru ofin úr
ull, hör og handspunnu hrosshári.
Hugmyndir að verkunum sækir
hún til náttúrunnar og vinnur úr
þeim á óhlutbundinn hátt. Þetta
eru minningarbrot af náttúrufyr-
irbærum þar sem samspil efnis
og áferðar er mikilvægur þáttur.
Þorbjörg stundaði nám við
Myndlista- og handíðaskóla Is-
lands 1968-72 og lauk mynd-
mennta- kennaraprófi þaðan. Síð-
an stundaði hún framhaldsnám
við Konstfackskolan í Stokkhólmi
1972-74. Hún starfaði sem kenn-
ari við Textíldeild Myndlista- og
handíðaskóla Islands um tólf ára
skeið, starfar nú á eigin vinnu-
stofu að listvefnaði.
Þorbjörg hefur haldið nokkrar
einkasýningar hérlendis auk þess
tekið þátt í fjölda samsýninga hér
heima og í útlöndum.
Þórður Hall stundaði myndlist-
amám við Myndlistaskólann í
Reykjavík, Myndlista- og
handíðaskóla Islands og Konung-
lega listaháskólann í Stokkhólmi
á árunum 1967-1974. Hann er
kennari og deildarstjóri við
Myndlista- og handíðaskóla Is-
lands og sat í stjómum og sýning-
amefndum íslenskrar grafíkur
og Félags íslenskra myndlistar-
manna á ámnum 1978-1989.
Hann er einnig félagi í Grafikens
Hus, Gripsholm í Svíþjóð.
Þórður hefur haldið nokkrar
einkasýningar hérlendis og er-
lendis og tekið þátt í fjölda
alþjóðlegra sýninga. Hann hefur
einnig myndskreytt nokkrar
bækur og gert bókakápur. Þórð-
ur teiknaði „Jólafrímerki 1987“
fyrir Póst- og símamálastofnun.
Viðfangsefni Þórðar er eins og
oft áður í verkum hans náttúran,
birtan og mismunandi tímaskeið í
landslagi.
Sýningin er opin alla daga frá
kl. 9-19 til 1. júní.
Lofgjörð Coltranes
TOJVLIST
Fella- o<f Hólakirkja
DJASSMESSA
Kvartett Sigurðar Flosasonar: Sig-
urður, altósaxófónn, Kjartan Valdi-
marsson, píanó, Þórður Högnason,
bassi, og Matthías MD Hemstock,
trommur. Verk eftir John Coltrane.
Sunnudagskvöldið 24. maí 1998.
SÉRA Sigurjón Ámi Eyjólfsson
hefur gjaraan notað djasstónlist við
messur sínar og muna margir eftir
djassmessu hans á RúRek djass-
hátíðinni sl. haust þar sem Egill
Ólafsson og tríó Björns Thoroddsens
sáu um tónlistina. Sl. sunnudags-
kvöld lék kvartett Sigurðar Flosa-
sonar við messu hjá séra Sigurjóni í
hinni stórglæsilegu Fella- og Hóla-
kirkju í Efra-Breiðholti. Þetta var
hefðbundin messa, en í stað sálma
var tónlist eftir John Coltrane leikin.
Spiritual frá 1961, svítan A Love
Supreme frá 1964 og After the Rain
frá 1963. Eins og séra Sigurjón kom
inná í predikun sinni var Coltrane
mjög trúaður maður og tónlist hans
síðustu æviárin lofgjörð til drottins.
Coltrane lést árið 1967 aðeins rúm-
lega fertugur að aldri.
A Love Supreme er ein af helstu
perlum djasssögunnar. Verkið er í
fjórum þáttum: Sá fyrsti nefnist Ack-
nowledgement, þar sem hið fræga
fjögurra tóna stef er endurtekið í
ýmsum tóntegundum; annar er hinn
tilfinningaþrangni Resolution, sá
þriðji hinn blúsaði Pursuance og að
lokum er hin undurfagra ballaða
Psalm. Coltrane hljóðritaði svítuna
með kvartetti sínum þar sem hann
blés sjálfur í tenórsaxófón, McCoy
Tyner lék á píanó, Jimmy Garrisson á
bassa og Elvin Jones á trommur. Sú
skífa er, ásamt Kind of Blue með
Miles Davis kvintettinum (þar sem
Colti-ane blés einnig), ein söluhæsta
djassskífa allra tíma og hefur verið
gefin út í fjölda útgáfna frá því hún
kom fyrst út hjá Impulse 1964.
Sl. haust flutti kvartett Sigurðar
Flosasonar verk eftir Coltrane á tón-
leikum í djassklúbbnum Múlanum.
Þar voru Spiritual og After the Rain
á dagskrá ásamt fleiri Coltrane-verk-
um frá svipuðum tíma. Aftur á móti
er þetta frumflutningur A Love
Supreme á íslandi. Ég er ekki viss
um að þetta tímamótaverk Coltranes
sé oft leikið, enda ekki heiglum hent
að glíma við það. Ekki að verkið
sjálft sé svo flókið heldur er hljóðrit-
un Coltrane-kvartettsins slíkt lista-
verk að seint verður jafn vel gert.
Hann blæs af sama trúarmóði og
Hallgrímur Pétursson orti Passíu-
sálmana. Kvöl og gleði í bland.
Þó John Coltrane sé áhrifamesti
saxófónleikari djassins síðan Charlie
Parker leið hefur Sigurður Flosason
aldrei verið undir sterkum áhrifum
frá honum. Þeir félagar tóku mið af
hljóðritun Coltranes á A Love
Supreme, en túlkuðu verkið á per-
sónulegan hátt. Ekkert var sungið í
þessari messu, ekki heldur stefið úr
fyrsta þætti A Love Supreme, sem
Coltrane kyrjaði í hljóðritun sinni.
Dramatískt upphafið hljómaði sterkt,
en þó vel hljómaði í kirkjunni var
dálítið ójafnvægi milli hljóðfæra.
Bassinn og sér í lagi píanóið heyrðust
oft illa. Öll voru hljóðfærin ómögnuð
og trúlega hefði nægt að hafa upp-
röðun kvartettsins öðruvísi til að ná
auknu jafnvægi milli hljóðfæranna.
Gleðin og fegurðin var efst á blaði í
túlkun þeii'ra félaga og var seinni
hluti svítunnar sérstaklega vel
spilaður. Sóló Sigurðar í Purcuance
var heitur og ki-aftmikill og túlkun
hans á Psalm einlæg. Kjartan Valdi-
mai-sson hefur um árabil verið einn
fi-emsti djasspíanisti okkar, en sjald-
an hefur heyrst í honum á djasstón-
leikum það sem af er árinu. Vonandi
stendur það til bóta og þó hann gyldi
þess hve illa heyrðist í píanóinu að
þessu sinni glöddu vel uppbyggðir
einleikskaflar hans kirkjugesti. Þórð-
ur Högnason svíkur ekki og var
kletturinn í sveiflunni og Matthías
MD Hemstock var í essinu sínu í
túlkun þessarai- tónlistar. Það eru
ekki margir sem hafa slíkt lag sem
hann á að ljá tónlistinni lit með
kjuðunum - sér í lagi í hægu tempói.
Ég hvet alla tónlistarunnendur til
að leggja við eyran verði Coltrane
aftur sálumeistari við djassmessu.
Vernharður Linnet
GHþakrennur
Samkvæmt athugun Iðntæknistofnunar er ekki hætta
á tæringu þar sem álþakrennur komast í snertingu við
galvaniserað stál.
30 ára reynsla • Ódýr gæðavara frá Noregi
S Söluaðilar utan höfuðborgarsvæðisins:
I Vestmannaeyjar
Eyjablikk ehf,
| Strandvegi 99. Simi 481 2252
w Keflavík
£ Blikksmiðja Ágústar Guöjónssonar
S Vesturbraut 14. Sími 421 2430
JL
o»
3
<
HAGBLIKK ehf.
Smiðjuvegi 4c 200 Kópavogur
Sími 587 2202 Fax 587 2203
Akureyri
Blikkrás ehf, Hjalteyrargötu 6
Sími: 462 7770
Selfoss
Þ.H. Blikk ehf, Gagnheiöi 37
Sími 482 2218
Akaranes
Blikksmiöja Guömundar Hallgrimssonar
Sími: 431 2288