Morgunblaðið - 28.05.1998, Blaðsíða 41

MORGUNBLAÐIÐ
FIMMTUDAGUR 28. MAÍ 1998 4 \
AÐSENDAR GREINAR
Hálendið okkar
HALENDISFRUM-
VARPIÐ umdeilda, þar
sem skipta á hálendi
okkar Islendinga í
ræmur og afhenda það
nokkrum framsóknar-
mönnum, er að mínu
mati með slíkum
ólíkindum að ég hefði
satt að segja ekki getað
ímyndað mér að það
væri í alvörunni. Því
miður virðist sú vera
raunin á. Framsóknar-
menn virðast vera
býsna margir í sjálf-
stæðisflokknum og
kveður svo rammt að
því að ég held að við
ættum að fela Kára
Stefánssyni og hans fólki að fmna
þetta framsóknargen sem virðist nú
tröllríða þeim flokki. (Hvar voru
þeir hinsvegar þegar heilbrigðis-
ráðherra bað um stuðning við
þjóðþrifafrumvarp tengt hans fyrir-
tæki? Því var frestað gegn vilja
meirihluta þjóðarinnar. Það er önn-
ur saga og ekkert fallegri.)
Eg er fædd á Ströndum og alin
Eg er sammála þeim
mörgu, segir Vilborg
Traustadöttir, sem
telja þetta strimla-
skipulag á hálendinu
Vilborg
Traustadóttir
algert óráð.
upp við ysta haf á Tröllaskaga, ég
sakna oft þess sambands sem ég gat
haft við landið mitt þegar mér
hentaði, sumar sem vetur. Hálendið
er þjóðareign okkar allra og eigum
við öll okkar tilfinningar til þess og
berum ríka og stoltkennda væntu-
mþykju til þess. Margir leita sér
friðar og hreinlega lækninga
þangað, þar er orkan sem streymir
frá landinu okkar slík að engin orð
eru þess megnug að koma því til
skila.
Ég átti því láni að fagna að fara
stutta ferð að fjallabaki á ágústdegi
með góðu fólk í hitteðfyrra. Ég hef
sjúkdóm sem plagar mig þónokkuð í
seinni tíð og var ég á
báðum áttum með hvort
ég ætti að leggja í
ferðina. Ég fór og sá
ekki eftir því, ég nánast
hljóp um eins og fjalla-
geit eftir þessa ferð og
var þó hölt þegar upp
var lagt. Þetta var ólýs-
anleg upplifun og hef ég
æ síðan látið mig
dreyma um að fara inn
til landsins míns og
þiggja orku þess sem er
gefin og þegin af svo
gagnkvæmri virðingu
að orð eru óþörf. Æ,
góðu alþingismenn,
hlustið nú á fólkið í
landinu og gefið hálend-
isfrumvarpinu frest og betri um-
fjöllun. Ekki keyra það í gegn þvert
ofan í vilja langflestra okkar sem
kusum ykkur þó til þeirra starfa
sem þið nú stundið. Eg er nokkuð
viss um það að svona ferð sem ég
fór í, yrði ekki jafn árangursrík ef
ég verð sífellt að ergja mig yfir því
að þessi eða hin landræman hafi
verið hrifsuð af þjóðinni með gá-
leysislegum hraðakstri á Alþingi Is-
lendinga. Ég lýsi ánægju minni með
framgöngu stjórnarandstöðunnar
en veit að hennar tími rennur út þó
málþóf hennar í þessu máli hafi ver-
ið frábært! Einnig fannst mér gott
hjá borgarfulltrúum sjálfstæðis-
flokksins að lýsa samstöðu með
þjóðinni og veit að þeir standa við
það loforð þó í minnihluta séu og
hvet R-listafólk að standa með þeim
í því. Þetta mál er svo mikilvægt
okkar þjóðarsál að öll pólitík á að
víkja, jafnvel framsóknarmennska!
Þar gekk allsherjargoðinn fram fyr-
ir skjöldu og vakti þjóðina af Þyrni-
rósarsvefni er hann vígði hálendið,
okkur öllum til handa, hverrar trúar
sem við erum. Stjórnarþingmenn!
Það eru kosningar eftir eitt ár og ef
þið hlustið ekki á okkur núna, mun-
um við landsmenn neyða ykkur til
þess þá, jafnvel þótt skaðinn verði
skeður. Þið getið þá talið svörin nei,
nei, nei, við strikamerkingum á há-
lendi íslendinga upp úr kjörkössun-
um.
Höfundur er húsmóðir í Reykjavík.
Hver hagnast á
arðgreiðslum af
bæjarfyrirtækjum?
í Morgunblaðinu hinn
23. maí sl. var birt
grein undirritaðs um
hugmyndir sveitar-
stjórnarmanna og
alþingismanna um svo-
kallaða arðgreiðslu af
þjónustufyrirtækjum
sveitarfélaga. Því
meira sem hugsað er
um málið, því betur
sést hve vanhugsuð
hugmyndin er auk þess
sem fyrirhuguð laga-
setning mundi brjóta í
bága við ákvæði 77. gr.
stjórnarskrár lýðveld-
isins Islands.
Fyrst og fremst ríkissjóð-
ur sem hagnast
Með arðgreiðslum af þjónustu-
fyrirtækjum sveitarfélaga yrði
komið á hringflutningi á pening-
um frá íbúum sveitarfélags til
þjónustufyrirtækis og þaðan til
sveitarsjóðs til nota fyrir íbúana.
Þessi hringflutningur hefði hins
vegar þann mikla ókost, að á
leiðinni leggst á upphæðina skatt-
ur bæði til ríkisins og sveit-
arfélagsins. Tekjur þær, sem
íbúinn þarf að afla til að skila
ákveðinni upphæð í arð, er því
verulega hærri en arðurinn, sem
sveitarfélagið fær. Til skýringar
má nefna eftirfarandi dæmi.
Fyrir hverjar 1.000 krónur sem
sveitarfélagið fær í arð frá
þjónustufyrirtæki, t.d. hitaveitu
eða rafveitu, þarf fyrirtækið með
gjaldskrárhækkun að auka tekjur
sínar um sömu upphæð að
viðbættum virðisaukaskatti, sem
er 14,0% af heitu vatni til húshit-
Hannes Hólmsteinn Gissurarson
Félagi Napóleon?
unar en 24,5% af raf-
orku til almennra
nota. Viðskiptavinur
hitaveitu þarf því að
greiða 1.140 krónur
og viðskiptavinur raf-
veitu 1.245 krónur. Til
þess að eiga þessa
upphæð til að mæta
hækkuninni þarf við-
skiptavinurinn að afla
tekna, sem eftir skatt
nemur þessarri upp-
hæð. Hitaveitunot-
andinn þarf því að
afla 1.606 kr. en raf-
Gísli orkunotandinn 1.754
Jónsson kr. Eða annars vegar
60,6% og hins vegar
75,4% hærri upphæð en bæjar-
sjóður fær sem arðgreiðslu ef
miðað er við álagningu skatta
1998 með meðal útsvarsálagn-
ingu, 11,61%. Hæsta útsvar-
sálagning verður 12,04% og
Það er mikil hugsana-
skekkja, segír Gísli
Jónsson, að bæjarsjóð-
ur eigi rétt á arði af
fyrirtækjum, sem
íbúarnir hafa byggt
upp og eiga.
mundu því íbúar sveitarfélaga,
sem þeirri álagningu beita, t.d.
Hafnfirðingar, þurfa að greiða
heldur hærri upphæð. Sjá með-
fylgjandi töflu.
Bæjarstjórn getur ekki
verið eignaraðili
Það er mikil hugsanaskekkja
þegar talað er um að bæjarsjóður
eigi rétt á arði af fyrirtækjum,
sem íbúarnir hafa byggt upp og
í FORYSTUGREIN DV mánu-
daginn 25. maí fjölyrðir Össur
Skarphéðinsson um kosningasigur
R-listans í Reykjavík, þar sem
hann jók fylgi sitt frá síðustu
kosningum um hvorki meira né
minna en 0,6%. Össur lætur þess
að vísu ógetið, að eitthvað af þess-
ari stórkostlegu fylgisaukningu
hlýtur að vera vegna þess, að R-
listinn atti kappi við Sjálfstæðis-
flokkinn, sem haft hefur stjómar-
forystu í sjö ár. Reynslan sýnir, að
ífkisstjórnarflokkar eiga undir
högg að sækja í byggðakosning-
um. Jafnframt sagði Össur, að
félagshyggjuflokkur framtíðarinn-
ar ætti sinn Napóleon Bónaparti í
Ingibjörgu Sólrúnu Gísladóttur.
Vonandi er það aðeins í hugsun-
arleysi, að Össui- velur borgar-
stjóranum nýkjöma sama nafn og
hinum blóði drifna herforingja frá
Korsíku, sem sveik frönsku bylt-
inguna, krýndi sjálfan sig keisara,
beið ósigur við Waterloo og bar
eftir margra ára fangavist beinin á
Elínarey. Væntanlega er það líka í
ógáti, að Össur stafsetur nafnið á
bjargvætti félagshyggjunnar eins
og á söguhetju Halldórs Laxness,
sem var geðveikur umkomuleys-
ingi austur á fjörðum.
Sennilegast er, að Össur sé að
líkja Ingibjörgu Sólrúnu Gísla-
dóttur við enn annan Napóleon,
sem George Orwell skrifaði um
fræga sögu: Félaga Napóleon. Það
er alkunna, að á bak við hið sak-
leysislega heiti félagshyggjunnar
felur sig jafnan einhver félagi
Napóleon, einhver sá karl eða
kona, sem leggur allt í sölumar
fyrir völd. Ingibjörg Sólrún Gísla-
dóttir hefur eins og félagi Napóle-
on horfið frá æskuhugsjónum sín-
um. Ég man þá tíð, þegar hún var
vígreifur stúdentaforingi, sem
kvaðst stefna að þvi að koma á
sósíalísku skipulagi á Islandi. Nú
aðhyllist hún hins vegar sósíalisma
auglýsingastofunnar, sem er að
hafa það heldur, sem betur hljóm-
ar. Þar er með henni í ráðum
Gunnar Steinn Pálsson kynningai'-
fræðingur, sem þáði samtals um
200 þúsund krónur frá Reykjavík-
urborg fyrir ýmis verkefni fyrstu
þrjú stjómarár Ingibjargar Sól-
ránar, en hefur á þessu ári þegið
þaðan rúmlega fjórai’ milljónir.
Sú var og tíð, að Ingibjörg
Sólrún Gísladóttir var kvenfrels-
issinni. Þá var hún andvíg hvers
konar kaupskap og vildi af þeim
sökum ekki leyfa smíði Kringl-
unnar. Nú er hún hins vegar um-
kringd fésýslumönnum, sem
misjafnt orð fer af. Jón Ólafsson
í Skífunni veitir ekki aðeins eig-
inmanni hennar vinnu, heldur
lætur hann stórfé af hendi rakna
til R-listans. Og hinir nýkjörnu
borgarfulltrúar R-listans, Helgi
Hjörvar og Hrannar B. Arnars-
son, draga sem kunnugt er á eft-
ir sér langan slóða margvíslegr-
ar fjármálaóreiðu, sem bitnað
hefur á fjölda fólks. Gerðu þeir
félagar ekki upp milljónavanskil
á virðisaukaskatti (sem refsivist
liggur við að lögum) fyrr en
skömmu fyrir kosningar, og væri
fróðlegt að vita, hvaðan þeir
fengu til þess fé. En í kosninga-
baráttunni varði Ingibjörg Sól-
rún þessa þokkapilta með ráðum
og dáð.
Fleira er vissulega til í hinni
smellnu líkingu DV-ritstjórans.
Trítill hét hirðskáld félaga Napóle-
ons. Einar Kái-ason er starfsbróðir
hans í Reykjavík. Minna
hjartnæmar lýsingar Einars á
borgarstjóranum nýkjörna á kveð-
skap Trítils:
Stjómsnilld þín stærir oss,
styrkogtrúfæriross.
Nótt og dag nærir oss
Napóleon!
Og vitaskuld hefur Ingibjörg
Sólrán Gísladóttir eins og félagi
Napóleon sinn Skræk, sem skýrir
stjómlist hennar daglega út fyrir
almenningi, og heitir hann Stefán
Jón Hafstein.
Höfundur er prófessor fstjóm-
málafræði í félagsvfsindadeild
Háskóla íslands.
eiga. Bæjarsjóður og bæjarstjórn
getur ekki verið eignaraðili að
einu eða neinu. Það er _
bæjarfélagið, þ.e.a.s. íbúarnir,
sem eiga það, sem bæjarfélagið er
skráður eigandi að. Bæjarstjórn
er aðeins framkvæmdastjórn
bæjarfélagsins, þ.e. starfsmenn
íbúanna, og bæjarsjóður er sam-
eiginlegur sjóður, sem íbúamir
eiga og bæjarstjórn er falið að
fara með. Ef hægt væri að tala
um að bæjarstjórn eigi eitthvert
bæjarfyrirtæki, mætti eins segja
að stjórn hlutafélags ætti eignir
þess en ekki hluthafarnir. Mundi
einhver vilja taka undir það að
stjórn Landsbankans eða
bankaráð eigi fasteignir bankans?
Sé talin nauðsyn á að auka
skatttekjur sveitarfélaga gæti^
Alþingi samþykkt lög um að
greiða skyldi skatt, t.d. 10% af
veltu opinberra þjónustufyrir-
tækja. Skattinn yrði hins vegar að
ákveða í samræmi við ákvæði 77.
gr. stjórnarskrár landsins. Slík
viðbótar skattlagning mundi hins
vegar vera afar óheppileg og
skynsamlegra að hækka þá skatt-
stofna sem sveitarfélög hafa, þ.e.
fasteignagjöld eða útsvar, ef þörf
er á auknum tekjum. Skattar á
þjónustufyrirtæki sveitarfélaga
hefði t.d. þann mikla ókost, að sé
hluti viðskiptavina íbúar nær-
liggjandi sveitarfélags, sem t.d. er
tilfellið með viðskiptavini Hita-
veitu Reykjavíkur, mundi verða
um að ræða skattlagningu eins
sveitarfélags á íbúa annars, sem
augljóst er að ekki fær staðist.
Álagning nýrra skatta og skatta-
hækkanir eru almennt óvinsælar
framkvæmdir og því er ljóst að
sveitarfélögin hafa ekki áhuga á
þeirri leið.
Höfundur er prófessor við Háskóla
fslands.
Af hverri 1.000 króna arðgreiðslu til sveitarfélagsins eru
skattar til ríkis og sveitarfélags, miðað við álagningu 1998 og meðal útsvar, eftirfarandi:
TEKJUÞÖRF: VSK 14,0% VSK 24,5%
Arðgreiðsla 1.000 1.000
Virðisaukaskattur 140 245
Nauðsynleg hækkun verðs 1.140 1.245
Þinggjöld til ríkis, 29,31% 334 365
Útsvar til sveitarfélags, 11,61% 132 145
Brúttó tekjur til að mæta hækkun 1.606 1.754
SKATTAR: VSK 14,0% VSK 24,5%
Virðisaukaskattur 140 245
Þinggjöld 334 365
AJls til ríkisins 474 610
Útsvar til sveitarfélags 132 145
Skattar alls 606 754
Leitin að réttu eigninni
hefst hjá okkur