Morgunblaðið - 12.12.1998, Blaðsíða 47

46 LAUGARDAGUR 12. DESEMBER 1998
MORGUNBLAÐIÐ
MORGUNBLAÐIÐ
LAUGARDAGUR 12. DESEMBER 1998 47
STOFNAÐ 1913
ÚTGEFANDI: Árvakur hf., Reykjavík.
FRAMKVÆMDASTJÓRI: Hallgrímur B. Geirsson.
RITSTJÓRAR: Matthías Johannessen,
Styrmir Gunnarsson.
EYÐA VERÐUR ÓVISSU
HÁTÆKNIS JÚKR AHÚ S A
AFKÖST hátæknisjúkrahúsanna hafa aukizt mikið
síðustu tíu til fimmtán árin. Ástæðan er tvíþætt. í
fyrsta lagi framfarir í þekkingu, tækni, lyfjum o.s.frv. í
annan stað umtalsverð hagræðing í rekstri þeirra. St-
arfsmönnum (stöðugildum) hefur fækkað um 9% á síð-
ustu sex til sjö árum. Á sama tíma hefur sjúklingum á
hvert stöðugildi fjölgað um 11,7%. Petta hefur gerzt
þrátt fyrir alvarlega fjárvöntun, sem gert hefur sjúkra-
húsunum erfitt um vik, að ekki sé fastar að orði kveðið,
að fylgja eftir örri tækniþróun í tækjum og búnaði.
Prátt fyrir þá hagræðingu í rekstri stóru sjúkrahús-
anna tveggja, sem náðst hefur, glíma þau bæði við ærinn
fjárhagsvanda. I fréttaskýringu hér í blaðinu sl. fimmtu-
dag kemur fram að í lok næsta árs vanti um 1,6 milljarða
króna inn í rekstur þeirra. Helmingur fjárhæðarinnar er
samansafnaður halli - og rekstrarhorfum er þannig lýst:
„Á næsta ári vantar yfir 300 milljóna króna framlag til
Sjúkrahúss Reykjavíkur og 280 milljónir inn í rekstur
Ríkisspítala miðað við svipaðar rekstrarforsendur spítal-
anna. Er þá gert ráð fyrir að verðhækkanir vegna launa
1998 fáist bættar. Við þessa upphæð má bæta 450 til 520
milljónum fyrir SHR og um 1.700 milljónum fyrir Ríkis-
spítala, ef tekið verður tillit til óska yfirstjórna þeirra
um fjárveitingar, m.a vegna vinnutímatilskipunar, 2000-
vandans, tækjakaupa og nýrrar starfsemi, atriða sem
ekki verður séð í fljótu bragði að hægt sé að sleppa al-
veg“.
Varaformaður fjárlaganefndar, Sturla Böðvarsson,
viðurkennir í viðtali við Morgunblaðið í gær að „vandi
sjúkrahúsanna sé mikill og flókinn“. Orðrétt segir hann:
„Mér sýnist líka óhjákvæmilegt að gera þær megin-
breytingar að fjárveitingu spítalanna verði skipt í ann-
ars vegar fasta fjárveitingu sem ná myndi til alls fasta-
kostnaðar og hins vegar tengja aðrar fjárveitingar
árangri eða afköstum. Eg tel að stokka verði upp þessa
aðferð sem hefur verið notuð síðustu árin.“ í tengslum
við þessi orð þingmannsins má minna á að frændþjóðir
okkar á Norðurlöndum fjármagna heilbrigðisþjónustu
sína bæði með föstum og breytilegum fjárveitingum.
Fastur kostnaður við rekstur sjúkrastofnana er fjár-
magnaður með föstum fjárveitingum en breytilegar fjár-
veitingar jafnframt veittar til að standa undir breytileg-
um kostnaði sem ræðst af afköstum sjúkrastofnana.
Vigdís Magnúsdóttir forstjóri Ríkisspítala vék og að
fjármögnun sjúkrahúsa á nýlegum ársfundi þeirra. Hún
sagði nauðsynlegt að taka til endurskoðunar kerfí fastra
fjárveitinga til sjúkrahúsanna án skilgreininga. Kostnað-
aráætlanir hefðu verið raunhæfar, miðað við umfang
rekstrar, en fjármagn hefði ekki fengist í samræmi við
núverandi þörf.
Geir H. Haarde fjármálaráðherra lýsti þeirri skoðun á
fundi með hjúkrunarforstjórum nýverið að til greina
kæmi að gera þjónustusamninga við sjúkrastofnanir. I
tilvitnaðri fréttaskýringu segir: „í rekstri sjúkrahúss
myndi það þýða að skilgreina yrði hvað kaupa á, svo sem
móttaka á sjúklingum og skoðun, læknisverk, lyf, hjúkr-
un, umönnun, eftirlit og svo mætti lengi telja. Reiknaður
yrði út kostnaður við hvern verkþátt, þ.e. laun, tæki og
afskriftir og sett inn ákvæði um endurskoðun, frávik og
fleira. Sjúkrahúsið tæki síðan að sér að selja ríkinu
þessa þjónustu.“
Það er ljóst, að verulegur árangur hefur náðst í hag-
ræðingu og sparnaði hátæknisjúkrahúsa. Pað er enn-
fremur ljóst, að fremur hefur verið gengið of langt en of
skammt í skerðingu fjármagns til þeirra. Trúlega má þó
enn hagræða og spara með meiri samvinnu eða samruna
hátæknisjúkrahúsanna. Fjárhagsvanda þeirra verður
hins vegar að leysa með skilvirkari fjármögnun til þess
að tryggja rekstraröryggið. Eftirspurn eftir heilbrigðis-
þjónustu hefur aukizt mjög undanfarin ár og vex fyrir-
sjáanlega áfram í næstu framtíð. Það verður ekki lengra
gengið í niðurskurði. Rekstraróvissu sjúkrahúsanna
verður að eyða - og aðgengi fólks að beztu fáanlegri
heilbrigðisþjónustu verður að tryggja með viðunandi
hætti.
Tökur á Skilnaðinum hafnar á Islandi
Allar myndir
mínar eru
umdeildar
TYRKLAND er framandi heimur fyrir Vesturlandabúa og margl þarf að varast.
Tökur eru hafnar á myndinni
Skiliiaðiiium sem fjallar um
harðvítuga forræðisdeilu í Tyrk-
landi og tekur hún mið af deilu
Halims AIs og Sophiu Hansen
þótt ekki sé um heimildarmynd
að ræða. Leikstjórinn hefur haft
hljótt um myndina af ótta við
mótmæli öfgatrúarmanna í
Tyrklandi, gefíð fjölmiðlum mis-
vísandi upplýsingar og ekki
veitt nein viðtöl. Pétur Blöndal
talaði við hana um þessa um-
deildu mynd sem vakið hefur
mikla athygli þrátt fyrir að enn
sé tökum ekki lokið.
NAFNIÐ Canan Gerede hringir ef til
vill ekki mörgum bjöllum hjá fslend-
ingum en það á örugglega eftir að
breytast á næsta ári þegar kvikmynd
þessa tyrkneska leikstjóra Skilnaðurinn verður
tekin til sýninga. Um sjálfstaatt höfundarverk
Gerede er að ræða og sótti hún efniviðinn í
smiðju forræðisdeilna í Tyrklandi. Sú forræðis-
deila sem einkum er höfð til hliðsjónar er skiln-
aður Halims AIs og Sophiu Hansen enda gerist
myndin á íslandi og í Tyrklandi. Það hefur tekið
Gerede tvö ár að vinna að myndinni sem áætlað
er að verði frumsýnd hérlendis í júní og þremur
mánuðum síðar í Tyrklandi. „Þetta er orðinn stór
kapítuli í ævisögunni,“ segir hún.
„Handritið er byggt á forræðisdeilum í Tyrk-
landi þótt ég taki mér oft skáldaleyfí. Framsetn-
ingin eru í anda heimildarmyndar og vann ég
rannsóknarvinnuna og samdi handritið sjálf. All-
ir sem ég leitaði til veittu mér viðtal nema Sophia
Hansen. Ég reyndi nokkrum sinnum að hafa
samband við hana en hún vildi ekki tala við mig.
Ég held að það hafí verið mistök hjá henni. Ég
náði hins vegar sambandi við Halim A1 og talaði
við hann í nokkrar klukkustundir. Eftir það fór
ég til Islands í leit að tökustað og endurskrifaði
handritið nokkrum sinnum þar til lokaútgáfan
var tilbúin."
Tekurðu afstöðu í forræðisdeilunni í mynd-
inni?
„Ég gæti hlutleysis og reyni að taka ekki af-
stöðu með neinum.“
Hvaðan hefurðu málstað Sophiu fyrst hún vildi
ekki tala við þig?
„Hún er móðir og ég er móðir. Ég reyni að
draga upp mynd af afstöðu kvenna í þessum
kringumstæðum frá mínum sjónarhóli sem móð-
ur. En ég sest ekki í dómarasæti heldur segi sög-
una.“
Af hverju heldurðu að Sophia hafí ekki viljað
ræða við þig?
„Ég vil sem minnst um það mál segja enda
væru það tómar getgátur. En þetta eru opinber
mál og því getur hver sem er fjallað um þau. Ég
gæti þess þó að öll nöfn séu skálduð og hef ekki
verið reiðubúin að tala við fjölmiðla. Þetta er
fyrsta viðtalið sem ég veiti vegna myndarinnar.
Ég hef reynt að forðast árekstra vegna þess að
þetta er eldfimt viðfangsefni. Ég hef heldur ekki
viljað greina neinum frá því hvar tökur fara fram
og gefið upp ranga tökudaga svo menn viti ekki
hvenær þeim lýkur.“
Þú segist ekki setjast í dómarasæti. En koma
báðar hliðar málsins fram ?
„Það eru í raun þrjár hliðar á þessu máli,“
svarar hún. „Við megum ekki gleyma hlið barn-
anna.“
Kynntistu henni í máli Sophiu?
„Eg talaði ekki við þær en ég heyrði nokkur
viðtöl við þær í sjónvarpi."
Var Sophia þá viðstödd?
„Já, hún var viðstödd ásamt Halim A1 og
spyrlinum frá sjónvarpinu. Hann var að reyna að
sætta alla málsaðila,“ segir hún.
Hvers vegna tókstu verkefnið að þér?
„Það sem heillaði mig við söguna var að geta
Morgunblaðið/Golli
TYRKNESKI leikstjórinn Canan Gerede
fékk ekki að hitta Sophiu Hansen við undir
búning myndarinnar.
BALTASAR Kormákur og Bennen Gerede í
hlutverkum sínum í myndinni.
MAHIR Gunsiray er í hlutverki tyrkneska
föðurins.
kafað ofan í málatilbúnað hægrisinnaðra öfga-
bókstafstrúarmanna. Mér fannst það áhugavert
vegna þess að í flestum forræðisdeilum sem ég
þekki til er sú hlið ekki fyrir hendi. En hér
studdu alls konar öfl við bakið á Halim Al, eins
og svo mörgum tyrkneskum feðrum í sambæri-
legri aðstöðu, og þess vegna vildi ég gera þessa
mynd. Ég vildi kynna mér innviði þrýstihópa
hægrisinnaðra öfgabókstafstrúarmanna. Sem
vinstrimanneskju fannst mér það áhugavert.“
Nú hefúr þú þá skyldu sem listamaður-
að taka ekki afstöðu, eins og þú segir, en þú ert
líkai móðir og manneskja. Fylgja því engar
skyldur?
„Ég vil ekki fara út í það vegna þess að það er
persónulegt. En sumt skil ég ekki, - hvað varðar
sögu Sophiu. Hún er íslensk og eg er tyrknesk
svo ef til vill er það skiljanlegt. Ég hefði hegðað
mér öðruvísi sem móðir. Ég hefði rænt stúlkun-
um til baka, gert eitthvað; ég hefði aldrei leyft
þeim að fara til Tyrklands. Eða til íslands sem
tyrknesk móðir. Við erum öðruvísi að upplagi svo
ég á erfitt með að taka afstöðu, en ég veit hvemig
ég hefði brugðist við sem móðir. Eg á vinkonur
sem hafa lent í svipuðum erfiðleikum og veit
hvernig þær bragðust við sem mæður. Það er
ekki mjög erfitt að koma börnum frá Tyrklandi."
Er það ekki erfítt? Hvað áttu við?
,Áð ræna þeim!“
En hún fær aldrei að hitta þær.
„Hún fékk það í upphafi. Hvað áttu við með að
hún hafi aldrei fengið að hitta þær? Það er ekki
rétt hjá þér. Ef til vill ætti ég ekki að vera að
halda þessu fram en ég hef á réttu að standa. Ég
á vinkonu sem ætlaði að giftast Englendingi og
átti tvo syni. Hún var gift tyrkneskum manni og
ákvað að skilja. Faðirinn vildi ekki að börnin
flyttust úr landi. Hann vildi að þau yrðu alin upp
í Tyrklandi en ekki í Englandi. Þá rændu þau
börnunum, fluttu þau í báti yfir til Grikklands og
fóru þaðan til Englands.“
En hvers konar lausn er það?
„Það er lausn að fá að hafa börnin sín. Hvað
getur verið mikilvægara en það fyrir móður?“
Halim A1 hefur einmitt haldið því fram í sam-
tölum við íslenska fjölmiðla að hann hafí ekki
viljað leyfa Sophiu að hitta börnin vegna þess að
hann hafi verið viss um að hún ætlaði að ræna
þeim.
„Ég held að í þessu máli hafi hefnd eitthvað
spilað inn í líka. En það eru liðin sex ár núna og
hún getur ekki lengur rænt börnunum. Það er
orðið of seint. Þau eru orðin 15 og 16 ára. Þau
eru búin að velja það að vera hjá fóður sínum.
Það er það sem þau segja í hverju viðtali. Þú get-
ur haldið því fram að þau séu heilaþvegin eða
kúguð. En ef skoðað er glöggt hvernig þau tala
þá er það ekkert sem þau hafa lagt á minnið.
Svona mál bitna alltaf verst á börnunum og þess
vegna verður að fjalla um mál Sophiu og önnur
hliðstæð mál af varkárni. Ég held að þetta hafi
verið mjög erfitt fyrir stúlkurnar. Ég hefði verið
löngu búin að ræna þeim aftur í hennar sporum."
En hvemig átti hún að ræna þeim frá Tyrk-
landi?
„Hún hefði getað gert það.“
Hún fékk aldrei að hitta þær í einrúmi.
„Ekki það nei, - það eru til upptökur af því.
Allir á íslandi hafa séð þessar upptökur. I upp-
hafi hitti hún þær. Hann var að vísu fyrir utan
herbergið..."
Hvernig gat hún þá komist með þær burtu?
„Það er alltaf hægt að finna leið. Hún gerði fullt
af mistökum. Ein af þeim voru að fara út í forræð-
isdeilu á strangtrúuðu svæði í Istanbúl þar sem
hann hafði undirtökin. Sumar ákvarðanirnar sem
hún tók í byijun voru rangar vegna þess að hún
hafði ekki þekkingu á staðháttum."
Hvar hefði hún átt að byrja forræðisdeiluna?
„í öðru hverfi í Istanbúl. Hún þurfti ekki að
hefja hana þama. Og nú er þetta orðið of seint.
Fyrir tveimur árum reyndi ég að nálgast hana í
gegnum lögfræðing hennar en fékk ekki að tala
við hana. Eg hitti hana einu sinni í réttarsalnum.
Og ég sagði: „Ef ég get gert eitthvað til að að-
stoða þig er ég boðin og búin til þess.“ Ég hefði
haldið að einhver hefði haft samband við mig, en
enginn hafði samband og það fannst mér skrýtið.
En ég lagði allt þetta til hliðar þegar ég skrifaði
handritið.“
Hvernig heldurðu að fólk í Tyrklandi muni
taka myndinni?
„Ég hef ekki hugmynd um það,“ svarar hún og
hlær. „Því mun ekki líka myndin. En það er erfitt
að segja til um slíkt áður en búið er að klippa
myndina."
En Islendingar?
„Ég held að þeim eigi eftir að líka myndin
vegna þess að þar er ekki tekin afstaða gegn
málstað Sophiu, alls ekki. Og Mahir Gunsiray
sem leikur tyrkneskan föður stúlknanna er mjög
hæfileikaríkui' og tók hlutverkið mjög athyglis-
verðum tökum. Maður dáist ekki að honum en
maður fyrirlítur hann ekki heldur.“
Þú hefur áður komið til Islands til að fylgja
eftir kvikmynd þinni B. Love Colder Than Death
á Kvikmyndahátíð Reykjavíkur. Bennu dóttir þín
er einnig í aðalhlutverki í þeirri mynd. Hvernig
er að leikstýra dóttur sinni?
„I fyrstu var það erfiðara fyrir hana heldur
en mig. Hún átti til að rugla saman móður sinni
og leikstjóranum. Þetta var hins vegar þægilegt
fyrir mig vegna þess að ég vissi nákvæmlega
hvernig ég átti að fá réttu viðbrögðin frá henni.
Hún er mjög hæfileikarík og það er ánægjulegt
að vinna með henni. Við erum einmitt búnar að
skrifa handrit saman að nýrri mynd og eigum
eftir að útvega fjármagnið enda höfum við öðr-
um hnöppum að hneppa í augnablikinu."
4-
Hvernig var að vinna með Islendingnum
Baltasar Kormáki?
„Ég er mjög ánægð með hann. Hann er upp-
byggjandi, yfirvegaður, agaður og laus við
hroka.“
Hvaða hlutverk fer hann með?
„Hann leikur Friðrik sem stendui' við bakið á
Sophiu og styður hana. Ég held að Baltasar eigi
eftir að ná langt á alþjóðavettvangi. Hann er
vh'kilega góður leikari."
Hvernig stóð á því að þú fékkst hann í hlutverk-
ið? _
„Ég hitti hann á Kvikmyndahátíðinni í Reykja-
vík fyrir tveimur árum og spurði Friðrik Þór:
„Hvaða maður er þetta? Hann lítur ekki út fyrir
að vera íslenskur. Hann er svo myndarlegur...
„Heyrðu,“ hváir blaðamaður.
„... og hann er ekki ljóshærður," flýtir hún sér
að bæta við og hlær. „Ériðrik Þór kynnti mig svo
fyrir honum. Baltasar vildi í fyrstu leika tyrk-
neska fóðurinn í myndinni en það hefði ekki verið
mögulegt vegna þess að hann þarf að tala tyrk-
nesku og þekkja hefðir og siði Tyrkja. Þar sem
hann vildi leika í myndinni endurskrifaði ég
handi'itið með hann í huga fyrir annað aðalkarl-
hlutverkið."
Þú sagðir fyrr í samtalinu að það væri orðið of
seint...
„... fyrir stúlkumar?“
Já.
„Eftir ár verður önnur þeirra orðin nógu göm-
ul til þess að fara sjálf frá Tyrklandi og það verð-
ur fróðlegt að sjá hvað gerist. En ég held að hún
fari ekki neitt.“
Getur ekki verið að Halim verði bú-
inn að gifta hana áður?
„Hún á ekki eftir að giftast áður. Það er ekki
hægt að neyða fólk til þess í Tyrklandi. Þar er
dómari sem spyr hvort þau vilji giftast eða ekki.
Og ef hjónabandið er íslamskt er það ekki löglegt
í Tyrklandi. Það gilti einmitt um Halim A1 og
Sophiu. Þau voru gift að íslömskum sið en þau
voru aldrei löglega gift í Tyrklandi, - aðeins á ís-
landi.“
Hvernig mynd er þetta eiginlega? Er hún
skemmtileg, napurleg, sorgleg?
„Ég veit það ekki. Það er mjög erfitt fyrir mig
að segja til um það,“ svarar hún og hlær.
„Hún er ekki napurleg," segir Elaine Stutter-
heim frá Frakklandi sem framleiðir myndina
ásamt Islensku kvikmyndasamsteypunni og sest
er við borðið. „Hún er skemmtileg ef maður hef-
ur gaman af góðum og fallega sögðum sögum.
Leikararnir eru mjög góðir og sjónarhorn
Tyrkja og Islendinga koma vel fram í myndinni
sem gerir hana mjög spennandi."
Til hverra á myndin eftir að höfða sérstaklega,
þá ég við út frá aldri, trúarbrögðum, þjóðerni?
„Myndin er ekki gerð sem afþreying heldur
þjónar hún sögunni," svarar Elaine. „Hún á því
eftir að vekja áhuga þeirra sem hafa áhuga á
sögunni á annað borð.“
„Ég er viss um, ef maður getur verið viss um
nokkuð á annað borð, að íslamstrúarmenn [mú-
hameðstrúarmenn] bíða myndarinnar í ofvæni
vegna þess að málið hefur vakið svo mikla at-
hygli,“ segir Gerede. „Hvort sem þeir verða sátt-
ir við myndina eða ekki á hún eftir að vekja for-
vitni.“
Þetta á vísast eftir að verða nokkuð umdeild
mynd.
„AUar myndir mínar eru umdeildar," svarar
Gerede. „Það sama á eftir að gilda um þessa
mynd bæði í Tyrklandi og á íslandi.“
Það hefur heyrst af áhuga í Hollywood á gerð
myndar sem byggð væri á skilnaðardeilu Sophiu
og Halims AI.
„Hollywood gæti aldrei gert slíka mynd,“ svarar
Gerede. „Hún yrði að vera gerð af einhverjum
sem þekkti til í landinu. Aldrei án dóttur minnar
var til dæmis hræðileg mynd þótt bókin væri
góð.“
Ríkir mikil eftirvænting í Tyrklandi?
„Já, það er stöðugt verið að fjalla um myndina
í sjónvarpi og dagblöðum. Þess vegna vildi ég
hafa hljótt um hana.“
Mikil átök urðu milli stjórnvalda og Búnaðarbankans vegna
samninga um uppgjör lífeyrisréttinda bankastjóra
Einn aðstoðarbanka-
stjóranna fékk öll sín
réttindi í séreignarsjóð
Finnur Ingólfsson viðskiptaráðherra segist hafa talið óeðlilegt af
bankaráði Búnaðarbankans að semja við bankastjóra um varðveislu
allra lífeyrisréttinda þeirra í séreignarsjóði áður en bankanum var
/
breytt í hlutafélag. Akvörðunin var endurskoðuð og samið um að
flytja 60% réttinda í séreignarsjóði. Skv. upplýsingum Omars Frið-
rikssonar var fylgt sömu reglum í samningum um uppgjör áunninna
lífeyrisréttinda aðstoðarbankastjóranna en einn þeirra fékk þó öll
sín réttindi flutt í séreignarsjóð er hannjét af störfum.
FINNUR Ingólfsson við-
skiptaráðherra segist hafa
talið óeðlilegt af bankaráði
Búnaðarbankans að semja
um rétt til handa bankastjórum bank-
ans um að varðveita öll sín lífeyris-
réttindi í séreignai'sjóði þegar samið
var um uppgjör áunninna lífeyrisrétt-
inda þeirra á seinasta ári áður en
Búnaðarbankanum og Landsbankan-
um var breytt í hlutafélag. „Mér
fannst óeðlilegt að öll þessi réttindi
færu yfir í séreign og þau myndu þar
af leiðandi erfast," sagði Finnur.
„Það eru bankaráð fyrrverandi rík-
isviðskiptabanka sem þá sátu sem
bera ábyrgð á þessum samningum.
Ég lýsti hins vegar yfir óánægju
minni með það að færa öll þessi rétt-
indi bankastjóranna yfir í séreignar-
réttindi," sagði hann.
Búið var að ganga
frá greiðslum
Samkvæmt heimildum Morgun-
blaðsins urðu geysilega hörð átök um
þetta mál á milli ráðuneytisins og
Ríkisendurskoðunar annars vegar og
stjórnenda Búnaðarbankans hins
vegar. Samningar bankaráðs Búnað-
arbanka og bankastjóra fólu upphaf-
lega í sér rétt bankastjóranna til að
varðveita öll sín réttindi í séreignar-
sjóði og var búið að ganga frá greiðsl-
um á grundvelli þessa samkomulags
þegar til mikils ágreinings kom um
þetta fyrirkomulag milli ráðuneytis-
ins og bankans. Eins og fram kom í
svari viðskiptaráðherra við fyrirspurn
á Alþingi í síðustu viku var ákvörðun-
in endurskoðuð og samið upp á nýtt
um að flytja 60% þessara réttinda í
séreignarsjóð en 40% í sameignar-
sjóð. Fram kom í máli Pálma Jóns-
sonar, formanns bankaráðs Búnaðar-
bankans, í Morgunblaðinu í seinustu
viku að bankastjórarnir hefðu boðist
til að flytja 40% réttinda sinna yfir í
Eftirlaunasjóð starfsmanna bankans
en 60% yrðu varðveitt í séreignar-
sjóði.
Sömu reglum fylgl við uppgjör
aðstoðarbankastjóra
Samanlagður hlutur þriggja starf-
andi bankastjóra í Búnaðarbankanum
í lífeyrisréttindum starfsmanna bank-
ans nam 224 milljónum kr. og þriggja
bankastjóra Landsbanka 240 millj.
kr. Réttindi bankastjóranna eru þó
mishá eftir starfsaldri þeirra. Fylgt
var samskonar reglum við uppgjör
áunninna lífeyrisréttinda aðstoðar-
bankastjóra Búnaðarbankans en
þeirra réttindi svara til 80% af rétt-
indum bankastjóranna. Einn aðstoð-
arbankastjóranna lét af störfum í
byrjun þessa árs og fékk hann skv.
heimildum blaðsins öll lífeyrisréttindi
sín flutt í séreignai'sjóð í samræmi við
upphaflegt samkomulag bankaráðsins
við bankastjóra bankans. Aðrir að-
stoðarbankastjórar sömdu hins vegar
upp á nýtt líkt og bankastjórarnir um
varðveislu 60% réttinda sinna í sér-
eignarsjóði.
Stjórnendur Landsbanka voru eitt-
hvað seinni til við frágang starfsloka-
samninga við bankastjóra Lands-
bankans en Búnaðarbankamenn og
varð niðurstaðan þar sú, að samið var
við bankastjórana um að sami réttur
gilti um frágang réttinda þeirra og
annarra starfsmenna, þannig að 40%
lífeyrisréttinda þeirra jrrðu varðveitt
í séreignarlífeyrissjóði að eigin vali
og 60% í sameignarsjóði starfsmanna.
Ágreiningur
um kostnað
Fram kom í máli Pálma Jónssonar,
formanns bankaráðs Búnaðarbank-
ans, í Morgunblaðinu í seinustu viku
að sú niðurstaða að endurskoða fyrri
ákvörðun um frágang lífeyrisréttinda
í séreignarsjóð sé dýrari en ef sú leið
hefði verið farin að varðveita öll rétt-
indi þeirra í séreignarsjóði. Finnur
hafnar þessu og segir að ekki verði
séð fyrirfram hvort þessu hafi fylgt
meiri kostnaður. „Það fer eftir því
hversu lengi menn munu þurfa að
greiða þessi réttindi. Ég vildi hins
vegar að það lægi skýrt fyrir að þessi
réttindi yrðu gerð upp gagnvart líf-
eyrissjóðunum og gagnvart banka-
stjórnunum, þannig að það flyttust
ekki einhver svona réttindi yfir í
hlutafélagabankana. Og
það var gert,“ segir Finn-
ur.
Hann sagði aðspurður
að augljóslega hafi þarna
verið um mjög vegleg líf- ........
eyrisréttindi að ræða.
„Þau réttindi verða hins vegar ekki
tekin af mönnum þegar búið er að
semja um þau í eitt skipti fyrir öll og
þess vegna byggðist þetta á gömlum
samningum, sem tíðkuðust á þeim
tíma við stjómendur þessara fyrir-
tækja,“ sagði Finnur.
Byggt á ákvörðun bankaráðs
Búnaðarbanka í janúar 1980
í skriflegu svari sem viðskiptaráð-
herra gaf á Alþingi í febrúar 1997 um
starfskjör og lífeyrisréttindi banka-
stjóra og aðstoðarbankastjóra ríkis-
viðskiptabankanna og Seðlabankans
kom fram að um lífeyrisréttindi
bankastjóra Búnaðarbankans var far-
Gátu áunnið
sér full rétt-
indi á 15 árum
ið samkvæmt ákvörðun bankaráðs frá
25. janúar 1980. Samkvæmt henni var
gert ráð fyrir að full eftirlaun yrðu
90% af grunnlaunum og áynnust á 15
árum. „Með breytingum á reglum
samþykktum í bankaráði 17. desem-
ber 1993 ávinnast full réttindi nú á 18
árum. Aðstoðarbankastjórar fá greitt
í Eftirlaunasjóð starfsmanna Búnað-
arbanka íslands sem svarar 80% af
réttindum bankastjóra. Þeir eru þó
ekki beinir aðilar að eftirlaunasjóði
bankans," sagði í svari ráðherra.
Þar kom einnig fram að sambæri-
legar reglur giltu um eftirlaun
bankastjóra Landsbankans og
bankastjóra Seðlabankans. „Banka-
stjórar Seðlabankans, sem komið
hafa til starfa við bankann eftir gild-
istöku núgildandi laga um bankann
frá 1986, búa við reglur er bankaráð-
ið setti í apríl 1989. Bankastjórarnir
greiða iðgjöld til og eru aðilar að
Eftirlaunasjóði starfsmanna Lands-
bankans og Seðlabankans og vinna
sér inn 5% lífeyrisrétt á ári upp í
90% launa á átján árum. Þeir geta
búið við skerðingu vegna áunninna
lífeyrisréttinda í fyrri störfum þar
sem samanlögð eftirlaun skulu ekki
vera hærri en 90% af launum í við-
komandi bankastjóra-
starfi. Fyrri reglur um
eftirlaun bankastjóra gáfu
90% eftirlauna eftir 12 ára
starf í bankanum, án
...... skerðingar vegna að-
fluttra réttinda og án að-
ildar að lífeyrissjóði. Við andlát
bankastjóra fær eftirlifandi maki líf-
eyi'i sem nemur helmingi áunnins
hlutfalis hins látna af bankastjóra-
launum. Aðstoðarbankastjórar, eins
og aðrir starfsmenn Seðlabankans,
greiða iðgjald af launum sínum til
Eftirlaunasjóðs starfsmanna Lands-
banka og Seðlabanka.
Um eftirlaun bankastjóra Lands-
banka gilda sambærilegar reglur og
um eftirlaun bankastjóra Seðlabanka
íslands, frá 18. apríl 1989, sbr. hér að
framan. Aðstoðarbankastjórar eru
aðilar að eftirlaunasjóði bankans og
taka eftirlaun samkvæmt reglum
hans,“ sagði í svarinu.