Morgunblaðið - 12.12.1998, Blaðsíða 70

70 LAUGARDAGUR 12. DESEMBER 1998
MORGUNBLAÐIÐ
SKOÐUN
GEÐSVIÐ SJÚKRAHÚSS
REYKJAVÍKUR 30 ÁRA
GEÐDEILD
Sjákrahúss Reykja-
víkur, áður geðdeild
Bcrgarspítalans, hóf
strrfsemi sína 25.
júní 1968 og eru því
30 ár liðin frá því að
geðdeild var opnuð
við Borgarspítalann.
Það var með fram-
sýnu hugarfari að
heilbrigðisyftrvöld
Reykjavíkurborgar
brutu þannig blað í
sögu geðlækninga
hérlendis og opnuðu
fyrstu geðdeildina við
deildaskipt sjúkra-
hús. Að sönnu urðu
þarna tímamót.
Geðsvið Sjúkrahúss Reykjavíkur
og starfsemi þess hefur löngum mót-
ast. mjög af nálægð við aðrar deildir
spitalans, ekki sízt slysa- og bráða-
móttöku. Starfsemi sviðsins hefur á
undanfómum árum tekið miklum
broytingum í kjölfar aukinnar þjón-
ustu við geðsjúka í þjóðfélaginu og
var bráðaþjónusta geðdeildar stofn-
uð við slysa- og bráðamóttöku (sem
þá hét slysadeild) árið 1982.
Verksvið geðsviðs hefur verið fjöl-
þættara en ella bæði vegna tengsla
við slysa- og bráðamóttöku og svo
staðsetningarinnar inni á almennu,
deildaskiptu sjúkrahúsi. Það hefur
verið samstillt átak hjá starfsfólki
sviðsins að halda starfseminni gang-
andi í gegnum súrt og sætt og er
framlag þeirra til sjúkrahússins
ómetanlegt.
Sé litið til forsögu geðsviðs
Sjúkrahúss Reykjavíkur er aðdrag-
andinn orðinn ærið langur. A árun-
um kringum 1950 var orðin mikill og
almennur skortur á rúmum á sjúkra-
húsum. Engin sjúkrahús höfðu bæst
vio í Reykjavík frá því er Landspítal-
inn var tekinn í notkun 1930 nema
Sjúkrahús Hvítabandsins árið 1934
og Fæðingadeild Landspítalans
1949. Þetta varð til þess að borgar-
stjóm Reykjavíkur ákvað að opna
eigið sjúkrahús og var byrjað að
grafa fyrir Borgarspítalanum sem
tekinn var í notkun á sjöunda ára-
tugnum. Um leið og byrjað var að
grafa fyrir Borgarspítalanum tók
ríkið við sér og byrjað var að undir-
búa viðbyggingu við Landspítala.
Kom þá strax í Ijós það gildi sem að-
hald fleiri þjónustuaðila hefur. Frá
árinu 1964 var fengizt við lækningar
og hjúkmn geðsjúkdóma á Farsótt-
arsjúkrahúsinu sem starfrækt var í
Þingholtsstræti í Reykjavík. For-
stöðukona á þessum ámm var María
Maack og í samvinnu við hana fóru
geðlæknarnir Grímur Magnússon og
Kristján Þorvarðarson að leggja þai-
inn sjúklinga. Sá fyrrnefndi starfaði
á Sólheimum í Grímsnesi en Kristján
var starfandi á Hvítabandinu og síð-
ar í Amarholti. Seinna urðu bæði
Arnarholt og Hvítaband hluti af geð-
deild Borgarspítala, Arnarholt 1972
og Hvítaband 1979.
Farsóttarsjúkrahúsið í Þingholts-
stræti þjónaði sjúklingum sem urðu
fórnarlömb mænuveikifaraldurs,
sem gekk hér árið 1955, en upp frá
því var meðferð geðsjúklinga í aukn-
um mæli stunduð innan sjúkrastofn-
ana. Með ofangreindum læknum
starfaði einnig Kjai'tan Guðmunds-
son fyrrum prófessor í taugasjúk-
dómafræði og upp úr 1960 kom þar
til starfa Þorgeir Jónsson læknir,
sem starfaði síðan við geðdeild Borg-
arspítalans þar til hann lét af störf-
um vegna aldurs.
Árið 1964 réðst Láms Helgason
yfirlæknir, þá nýkominn úr námi, til
starfa á Farsóttarsjúkrahúsinu og
má telja, að þar hafí verið kominn
vísirinn að geðdeild þeirri sem síðan
fluttist í heilu lagi á Sjúkrahús
Reykjavíkur í Fossvogi 25. júní 1968.
Eftir stofnun geðdeildar í Foss-
vogi var fyrsti yfirlæknir deildarinn-
ar Karl Strand, sem hafði verið feng-
inn til starfa frá Englandi þar sem
hann hafði starfað við geðlækningar
um árabil. Undir forystu Karls
Strand mótaðist geðdeildin á næstu
ámm og með atorku hans og fram-
sýni í samvinnu við dugmikla braut-
ryðjendur sem réðust til starfa á
deildinni, tókst að byggja upp öfluga
deildarstarfsemi.
Karl lét af störfum fyrir aldurs
sakir 1982 og lézt hann 14. ágúst á
þessu ári og er honum þökkuð sam-
fylgdin og hið óeigingjarna starf.
Frú Margréti ekkju hans eru sendar
samúðarkveðjur.
Við starfi Karls tók Hannes Pét-
ursson yfirlæknir, sem lét af störfum
síðasta sumar, er hann var skipaður
prófessor í geðlækningum við Há-
skóla íslands og tók við forstöðu
geðdeildar Landspítala. Undir far-
Sjúkrahús Reykjavíkur
hefur á síðustu árum
vaxið verulega, segja
Halldór Kolbeinsson
og Guðný Anna Arn-
þórsdóttir, og er flest-
um ljós nauðsyn þess
að háskólasjúkrahús af
þessari stærð hafí á að
skipa öflugri geðdeild.
sælli forystu Hannesar mótaðist
deildin á næstu árum og það var
ánægjuefni fyrir okkur sem þetta
ritum, að fá að starfa náið með
Hannesi að uppbyggingu geðsviðs
Sjúkrahúss Reykjavíkur. Hjúkrun-
arframkvæmdastjórar sem störfuðu
við hlið Karls og Hannesar og áttu
ekki síður þátt í faglegri uppbygg-
ingu vom Edith Jónsson, Hanna
María Gunnarsdóttir og síðar Steina
Scheving.
Með krafti og framsýni tókst
Hannesi og hans samverkafólki að
byggja upp öflugt geðsvið, sem tók
sífelldum breytingum í kjölfar auk-
innar kröfu um þjónustu við geð-
sjúka í samfélaginu. Hannes stuðlaði
að því, ásamt fleirum, að geðdeild
Borgarspítalans átti frumkvæði að
opnun bráðaþjónustu við geðsjúka
við slysa- og bráðamóttöku í árslok
1982, eins og fyrr er getið.
Við geðsvið Sjúkrahúss Reykja-
víkur er í dag starfrækt eftirtalin
þjónusta:
1) Bráðamóttaka sú er áður er
getið við slysa- og bráðamóttöku, þar
sem læknir af geðsviði er á forvakt
og sérfræðingur í geðlækningum á
bakvakt allan sólarhringinn alla
daga ársins.
2) A deild A-2 í sjúkrahúsinu í
Fossvogi er starfrækt bráðageðdeild
með 24 rúmum. Þar fer fram hefð-
bundin geðhjúkrunar- og geðlæknis-
meðferð, iðju- og sjúkraþjálfun og
fræðsla fyrir sjúklinga og aðstand-
endur.
A deildinni starí'a aðstoðarmenn
við aðhlynningu, sjúkraliðar, læknar,
hjúkmnarfræðingar, þroskaþjálfi,
félagsráðgjafar, sálfræðingar, iðju-
þjálfar, aðstoðarmenn iðjuþjálfa og
ritari. A bráðamóttöku A-2 geðsviðs
fer fram greining og fyrsta meðferð.
Þaðan útskrifast sjúklingar í eftir-
og viðhaldsmeðferð á Hvítabandið
við Skólavörðustíg eða til lengri vist-
unar og meðferðar í Arnarholti,
Kjalarnesi.
3) Á Hvítabandi við Skólavörðu-
stíg em starfræktar þrjár deildir, V-
1, V-2 og V-3, dagdeild, göngudeild
og sérhæfð hópmeðferðardeild. Á
deildum Hvítabands fer fram félags-
leg þjálfun, lyfja- og viðtalsmeðferð,
iðjuþjálfun, listmeðferð, sérhæfð
sjúkraþjálfun og önnur einstaklings-
hæfð meðferð. Á deildunum geta
verið um 80-100 einstaklingar í með-
ferð á hverjum tíma. Við deildir V-l,
V-2 og V-3 starfa hjúkrunarfræðing-
ar, iðjuþjálfi, starfsfólk í iðjuþjálfun,
listmeðferðarfræðingur, sjúkraþjálf-
ari, félagsráðgjafar, sálfræðingar,
læknar, ritari og húsvörður.
4) í Arnarholti á Kjalarnesi eru
tvær deildir, T-1 og T-2, þar sem
samtals em 35 rúm fyrir geðfatlaða
með langvinna geðsjúkdóma. Á þess-
um deildum dvelja margir sjúklingar
áratugum saman. Þar er áherzla
lögð á heimilislegt umhverfi og við-
hald félagslegrar færni. Meðalaldur
sjúklinga á þessum deildum er um
70 ár.
Þá er og í Arnarholti rekin 12
rúma áfangadeild fyrir geðfatlaða í
endurhæfingu þar sem lögð er
áherzla á heimilislegt umhverfi og
þjálfun til sjálfumönnunar og sjálf-
bjargar. Þar er meðalaldur sjúklinga
44 ár. Einnig koma nokkrir sjúkling-
ar daglega í Amarholt og njóta þar
vinnuþjálfunar í steypuvinnu og fag-
legs eftirlits. I Ai'narholti eru auk
sjúkradeilda og áfangadeildar, mötu-
neyti og eldhús, þvottahús, iðjuþjálf-
un, sjúkraþjálfunaraðstaða og
steypuvinnsla. Á staðnum starfa
starfsmenn við aðhlynningu, sjúkra-
liðar, umsjónarmaður fasteigna,
starfsmenn við ræstingu, starfsfólk í
iðjuþjálfun og steypuvinnslu, starfs-
fólk í eldhúsi, starfsfólk í þvottahúsi,
hjúkrunarfræðingar og læknar.
Núverandi stjómendur geðsviðs
hafa reynt að halda áfram því upp-
byggingarstarfi sem framkvöðlar að
stofnun geðdeildar Borgarspítalans
hófu á sínum tíma. Reksturinn hefur
einkennzt nokkuð af vaxandi um-
fangi, einkum með tilkomu bráða-
þjónustunnar, sem fyrr er nefnd svo
og aukinnar verkaskiptingar milli
geðdeildanna hér á höfuðborgar-
svæðinu. Þá hafa verkefni tengd öðr-
um deildum Sjúkrahúss Reykjavíkur
farið vaxandi. Sú samvinna hefur
verið með miklum ágætum
Það sem hefur einkum háð rekstri
deilda geðsviðs, eins og raunar fleiri
deilda sjúkrahússins, er skortur á
rými. Reynt hefur verið að leysa
þann vanda að hluta með því að nýta
og auka dagvistunarúrræði. Sjúkra-
hús Reykjavíkur hefur á síðustu ár-
um vaxið veralega og er flestum ljós
nauðsyn þess að háskólasjúkrahús af
þessari stærð hafi á að skipa öflugri
geðdeild.
Háskólakennsla í geðlæknisfræði
hófst við deildina íyrir 10 ánim og í
geðhjúkrunarfræði fyrir 16 áram. Á
geðsviðinu hafa farið fram fræðileg-
ar og hagnýtar rannsóknir á erfða-
þáttum geðsjúkdóma og lyfhrifum.
Þegar til lengri tíma er litið, er aug-
ljóst að geðdeildarþjónusta verður
vaxandi þáttur í sjúkrahúsi á stærð
við Sjúkrahús Reykjavíkur og menn
munu í auknum mæli gera sér grein
fyrir þeirri sköran, sem er milli geð-
rænna og líkamlegra sjúkdóma. Það
lítur út fyrir að þekkingarþróun í
geðlæknisfræði verði mjög ör næstu
árin og mun þessi skörun þá verða
enn meira áberandi. Það er mat
flestra þeirra sem að málefnum geð-
sjúkra koma að mikilvægt sé að
reka geðdeildir við Sjúkrahús
Reykjavíkur, bæði með tilliti til fag-
legrar samkeppni við aðrar geð-
deildir, svo og með tilliti til biýnna
þarfa deilda Sjúkrahúss Reykjavík-
ur.
Á þessum tímamótum viljum við
þakka öllu starfsfólki hið mikilvæga
framlag þeirra og góða samvinnu.
Við leggjum áherzlu á að á geðsvið-
inu er afar þýðingarmikið að eiga
kost á slíku öndvegisfólki sem verið
hefur drifkraftur og uppistaða í
starfinu allt frá upphafi.
Við þökkum núverandi og fyrrver-
andi starfsmönnum fyrir þá alúð sem
þeir hafa lagt í störf sín og fyrir góða
samvinnu. Von okkar er sú, að okk-
ur, núverandi starfsmönnum
geðsviðs Sjúkrahúss Reykjavíkur,
takist að halda áfram uppbyggingu á
þeim góða grunni sem lagður var
fyrir 30 áram með stofnun geðdeild-
ar Borgarspítalans.
Halldór er gcðlœknir og forstöðu-
læknir geðsviðs Sjúkrahúss Reykja-
víkur.
Guðný Anna cr geðhjúkrunarfræð-
ingur og hjúkrunarframkvæmda-
stjóri við geðsvið Sjúkrahúss
Reykjavikur.
Verslanir í miiorginni eru opnar lil kl. 22.00 í kvold
■~mk.
•4^
og til kl. 18.00 á sunnudag

■ Jf-'-Av
’fpK
A