Morgunblaðið - 22.12.1998, Blaðsíða 50

oO ÞRIÐJUDAGUR 22. DESEMRER 1998
MORGUNBLAÐIÐ
AÐSENDAR GREINAR
Réttu vinnubrög'ðin?
HINN 7. nóvember sl. var hald-
inn málfundur á vegum lagadeild-
ar Háskóla Islands undir yfir-
skriftinni „Staða dómstóla í vitund
þjóðarinnar - ímynd og veruleiki".
I lok málfundarins fóru fram pall-
borðsumræður og var undirritað-
ur einn þátttakenda auk Sigurðar
Líndal prófessors og fleiri. Áður
en pallborðsumræður hófust fékk
Jón Steinar Gunnlaugsson hrl.
tækifæri til að flytja nokkur inn-
gangsorð, en hann hefur verið
*~gagnrýninn á störf íslenskra dóm-
stóla. Að því er Hæstarétt Islands
varðar hefur gagnrýni hans eink-
um beinst að þeim dómsniðurstöð-
um þar sem hann hefur talið dóm-
stólinn sneiða hjá réttum aðferð-
um við dómsýsluna. Einnig hefur
hann gagnrýnt mjög þá kenningu,
að oft séu til fleiri en ein jafnrétt
niðurstaða á sama lögfræðilega
úrlausnarefninu. Dómarar geti átt
val um þær réttarheimildir sem
þeir beitþ og þar með um niður-
stöðuna. I inngangserindi sínu að
pallborðsumræðunum rökstuddi
Jón Steinar gagnrýni sína og reif-
aði jafnframt hugmyndir sínar um
j.það, að dómarar eigi ekki slíkt val.
Þeir eigi að leita að hinni lögfræði-
lega réttu niðurstöðu eftir viður-
kenndum lögskýringarreglum og
hana muni þeir finna ef þeir beiti
réttri aðferð.
Athygli vakti þegar röðin kom að
Sigurði Líndal í fyrstu umferð pall-
borðsumræðnanna, hve hart hann
deildi á Jón Steinar. Taldi hann
hugmyndina um „eina rétta niður-
stöðu“ svo vitlausa, að ekki fyndist
á Vesturlöndum sá maður, sem
iihéldi slíkri kenningu fram nema
Jón Steinar. Fór hann
hörðum orðum um
rökstuðninginn og
taldi honum allt til for-
áttu. Þegar röðin kom
að mér í umræðunni
lýsti ég undrun minni
á orðum Sigurðar Lín-
dal og vakti athygli á
því, að margt virtist
líkt með hugmyndum
Jóns Steinars og hug-
myndum réttarheim-
spekingsins Ronalds
Dworkins. Hann er
Bandaríkjamaður sem
hefur verið prófessor í
réttarheimspeki við
háskólann í Oxford og
við háskólann í New York og ritað
íjölmargar bækur og ritgerðir um
lögfræðileg og heimspekileg mál-
efni. Einna frægust kenninga hans
á sviði lögfræði er einmitt kenning-
in um „rétta svarið í erfiðum mál-
um“ og að dómarar hafi ekki laga-
setningarvald. Þegar svo röðin
kom að Sigurði Líndal á nýjan leik
þá deildi hann þegar í stað mjög
harkalega á Ronald Dworkin.
Sagði hann að bækur hans væru
illlæsilegar og illskiljanlegar, hann
hefði þessar bækur á borðinu hjá
sér, en sæi eftir þeim tíma, sem
farið hefði í að lesa þær. Raunar
væri málið þannig, eftir því sem
hann hefði heyrt í heimsókn sinni
til Oxford sl. sumar, að Dworkin
væri fallinn frá þessum kenningum
sínum og því ekki eyðandi frekari
orðum á þær. Þessi svör vöktu at-
hygli margra viðstaddra og mér
kom það svo sannarlega á óvart, að
þetta gæti verið reyndin. Enda
hefur Dworkin verið áhrifamikill
og gagnrýni hans á svokallaðan
vildaiTétt („legal positivism") verið
snar þáttur í fræðilegri umræðu
um þær kenningar síðustu tvo ára-
tugi a.m.k. Sagði ég á fundinum, að
á meðan ekkert skriflegt hefði
komði frá Dworkin sjálfum í bók
eða ritgerð, þá hlyti það að standa,
sem menn vissu eða þekktu af nýj-
ustu ritstörfum hans. Þannig lauk
umfjöllun um kenningar Dworkins
á þessum fundi.
Rétt er að undirstrika, að ég
nefndi nafn Ronalds Dworkins
vegna þess að ég sá og sé ákveðin
líkindi með því, sem þeir Jón Stein-
ar Gunnlaugsson hafa sagt um
„réttu niðurstöðuna“ í erfiðum
dómsmálum, og vegna þess að því
var haldið fram, að Jón Steinar
væri einn um að lýsa
slíkum skoðunum. Eg
var ekki að gera því
skóna að skoðanir
þeirra væru endilega
eins í þessu eða öðrum
málefnum. Menn geta
verið sammála um
sumt þó að þeir séu
ósammála um annað
eins og gengur.
Næst gerist það, að
öllum lögfræðingum
landsins er sent fund-
arboð í fréttabréfi
Lögfræðingafélags Is-
lands. Þar segir orð-
rétt:
Þriðjudaginn 15.
desember nk. mun Skúli Magnúss-
son, lögfræðingur og stundakenn-
ari í réttarheimspeki við lagadeild
Háskóla Islands, fjalla um efnið:
Kenning Ronalds Dworkin um
rétta niðurstöðu í erfiðum dóms-
málum. I framsögu sinni mun Skúli
gera grein fyrir þessari kenningu,
þeirri gagnrýni sem hún hefur sætt
og undanhaldi Dworkins frá henni.
Að lokinni stuttri framsögu verða
frjálsar umræður...
I ljósi ummæla Sigurðar Líndal
á fundinum 7. nóvember sl. svo og í
tilefni þeirrar setningar í auglýs-
ingunni, að í fyrirlestri sínum
myndi Skúli Magnússon gera sér-
staka grein fyrir undanhaldi
Dworkins frá kenningu sinni, þá
hafði ég samband í gegnum Netið
við Ronald Dworkin. Bréfaskipti
okkar fara hér á eftir:
Bréf niitt var svohljóðandi:
Ég er íslenskur lögfræðingur og
hef áhuga á hugmyndum þínum
um réttu niðurstöðuna í erfiðum
málum. Ég hef lengi verið hlynntur
þeim kjama í röksemdafærslu
þinni, að dómarar hafi ekki laga-
setningarvald og að menn hljóti
ávallt að leita^ eftir lögfræðilega
rétta svarinu. Á umræðufundi sem
nýlega fór fram í lagadeild Háskóla
Islands fullyrti einn þátttakandinn
að þú hefðir skipt um skoðun frá
fyrri skrifum þínum um þetta efni.
Þetta kom mér á óvart. Ennfremur
kemur fram í bæklingi, sem ég
fékk í hendur í dag, að kennari í
réttarheimspeki við lagadeildina
muni hafa framsögu um kenningar
þínar á málfundi síðar í mánuðin-
um. Lýsingin á fyrirlestrinum er
eftirfarandi: „Kenning Ronalds
Dworkins um rétta niðurstöðu í
Nú er það auðvitað svo,
að hugmyndir manna,
sem taka þátt í virkri
akademískri umræðu,
taka breytingum í tím-
ans rás, segir Hreinn
Loftsson, enda er það
einmitt megineinkenni
slíkrar umræðu, að
menn tefla fram rökum
og fá gagnrýni og
svara henni.
erfiðum dómsmálum. í framsög-
unni verður gerð grein fyrir þess-
ari kenningu, þeirri gagnrýni sem
hún hefur sætt og undanhaldi
Dworkins frá henni.“
Spurning mín til þín, prófessor
Dworkin, er þessi: Hefur orðið
grundvallarbreyting á hugmynd-
um þínum og röksemdum varð-
andi það hvernig dómarar dæma í
erfiðum málum? Væri rétt að tala
um „undanhald" af þinni hálfu frá
röksemdum þínum í bókum á borð
við „A Matter of Principle" og
„Law’s Empire“ og ef sú er raun-
in, hvar hafa þessi breyttu viðhorf
birst?
Svar Ronalds Dworkins
var eftirfarandi:
Ég er mjög þakklátur þér fyrir
áhugann. Hvort sem það er gott
eða slæmt, þá hef ég alls ekki skipt
um skoðun varðandi réttu svörin.
Öðru nær. Fyrir tiltölulega
skömmu síðan, hef ég reynt að
skjóta frekari heimspekilegum
stoðum undir þessi viðhorf í grein-
inni „You’d Better Believe It“ sem
birtist í tímaritinu Philosophy and
Public Affairs árið 1996. Ég hef
orðið var við að einhverjir halda
því fram, að ég hafi skipt um skoð-
un í mikilvægum atriðum frá fyrri
greinúm mínum. Á hinn bóginn hef
ég ekki orðið var við að hafa gert
það, og hef enga hugmynd um,
hvers vegna því er haldið fram. Ég
yrði þér þakklátur ef þú gætir
komið þessu áleiðis í þeirri um-
ræðu sem þú nefndir! Ef þú kemst
að því hvers vegna menn halda að
ég hafi skipt um skoðun þætti mér
vænt um, ef þú gætir skýrt það
stuttlega út fyrir mér, ef þú hefur
tíma.
snegla
íslenskir listmunir
jSjy
ÉllS
textíll
leirlist
my nd I ist
sílkislæður
englabjöliur
ullartreflar
smámyndir
textíltöskur
ieirvasar
myndvefnaður
sílkímyndír
GRETTISGÖTU 7 V/KLAPPARSTÍG, S. 562 0426
Hreinn
Loftsson
Nú er það auðvitað svo, að hug-
myndir manna, sem taka þátt í
virkri akademískri umræðu, taka
breytingum í tímans rás, enda er
það einmitt megineinkenni slíkrar
umræðu, að menn tefla fram rök-
um og fá gagnrýni og svara henni.
Þetta breytir því þó ekki, að það
myndi sæta tíðindum ef menn
væru fallnir frá undirstöðuatrið-
um í hugmyndum sínum, ekki síst
ef í hlut eiga menn, sem lengi hafa
verið umdeildir og eiga sér marga
gagnrýnendur. En svar Dworkins
felur það í sér, að svo er ekki í
hans tilviki. Hann telur sig meira
að segja hafa treyst undirstöður
kenningar sinnar í nýlegri rit-
gerð.
Á málþinginu, þar sem fjallað
var um hugmyndir Dworkins, kom
reyndar fram hjá fyrirlesaranum,
Skúla Magnússyni, að ekki hefði
orðið nein grundvallarbreyting í
hugmyndum Dworkins í þessu
efni. Fyrirlesturinn var málefna-
legur og upplýsandi og menn
skiptust síðan efnislega á skoðun-
um um réttmæti kenninga Dwork-
ins. Ég greindi frá bréfaskiptum
mínum og Dworkins og las bréfin.
Gagnrýndi ég þar fullyrðingar
Sigurðar Líndal frá fyrri fundin-
um og orðalag auglýsingarinnar.
Annar prófessor við lagadeildina,
Davíð Þór Björgvinsson, eignaði
sér þá auglýsinguna og fullyrti að
fyrirlesarinn hefði þar hvergi
komið nærri.
Samandregin niðurstaða mín af
þessari uppákomu er þessi: Á
fundinum 7. nóvember sl. reyndi
Sigurður Líndal að draga upp þá
mynd af Jóni Steinari Gunnlaugs-
syni, hrl., að hann væri viðundur
með fáfengilegar hugmyndir, sem
enginn aðhylltist nema hann. Þeg-
ar honum var bent á, að ákveðin
líkindi væru með hugmyndum
Jóns Steinars og eins þekktasta
réttarheimspekings samtímans,
Ronalds Dworkins, þá deildi Sig-
urður umsvifalaust á Dworkin
líka! I kjölfarið var efnt til mál-
þings í samvinnu Lagastofnunar
HI og Lögfræðingafélags Islands
og öllum lögfræðingum landsins
send auglýsing þar sem fram kem-
ur, að m.a. yrði rætt „undanhald"
Ronalds Dworkins frá kenningu
sinni. Á málþinginu var á hinn
bóginn upplýst að fyrirlesarinn
hafði aðspurður ekki orðið var við
grundvallarbreytingar í hugmynd-
um Dworkins. Lesið var upp bréf
frá honum sjálfum þar sem hann
lýsti því yfir, að hann gerði sér
ekki grein fyrir því, hvers vegna
menn héldu því fram, að hann
hefði skipt um skoðun í þessu efni.
Af öllu þessu er augljóst, að ekki
eru það fræðin, sem hafa skipt
máli í þessari baráttu, heldur hef-
ur átt að koma höggi á Jón Stein-
ar Gunnlaugsson og hugmyndir
hans.
Höfundur er hæstaréttarlögmaður.
Ekta grískir
íkonar

Ný sending
Klapparstíg 40, sími 552 7977.