Morgunblaðið - 22.12.1998, Blaðsíða 52

52 ÞRIÐJUDAGUR 22. DESEMBER 1998
MORGUNBLAÐIÐ
H0nse
bouillon
Fiske
bouillon
Svine
kodkraft
BouiIIon
til Pasta
Klar bouillon
Alltaf uppi á
teningnum!
-kemur
með góða s
bragðið! í
AÐSENDAR GREINAR
Hugleiðingar um ný-
skipan veiðimála
Núverandi skipulag
fískiveiða með hinu
svokallaða kvótakerfi
er að margra áliti með
öllu óviðunandi og hefir
að því er virðist gjör-
samlega brugðist því
ætlunarverki að bæta
fiskistofna og auka af-
rakstur veiða. Réttur
til þess að veiða fisk
hefur flust á fárra
hendur, en fleiri eru
frystir úti og gerðir
réttlausir.
Sjávarplássin í
kringum landið hafa lít-
ið upp á að bjóða annað
en fiskveiðar. Ef afli
bregst af einhverjum ástæðum er
fótunum kippt fjárhagslega undan
fólkinu sem býr á staðnum. Þá
reynir, að sjálfsögðu, hver og einn
að bjarga sér og sinni fjölskyldu og
leitað er til annarra staða þar sem
fólk eygir betri lífsvon. Fólksflótti
úr dreifbýli til þéttbýlis heldur þar
með áfram.
Að mínu mati er aðeins ein lausn
best, eða kannski er réttara fyrir
mig að segja, að það er aðeins ein
leið möguleg, sem hugsanlega getur
bjargað því sem bjargað verður. Sú
leið er; að allir núverandi kvótar,
heimildir og veiðileyfi verði afnum-
in, og öll viðkomandi lög og reglur
verði úr gildi felld. Síðan á að gefa
allar veiðar frjálsar öllum íslensk-
um ríkisborgurum, en þó með
ákveðnum skorðum.
Eigendum allra íslenskra fiski-
skipa og báta, sem sigla undir ís-
lenskum fána, verði heimilt að veiða
innan hinnar 200 mílna íslensku
fiskveiðilögsögu, en að vísu með
vissum takmörkunum, og þurfi til
þess engin frekari fiskveiðileyfi af
neinu tagi, en settar verði reglur
um gerðir leyfilegra veiðarfæra og
möskvastærð, og einnig um leyfileg
veiðisvæði. Til þess að
jafna metin milli
stærstu veiðiskipa og
hinna minni, og einnig
til þess að ganga ekki
of hart að stofni fisks-
ins, virðist eðlilegt að
hin stærri skip veiði á
djúpslóð, en hin minni
nær landi. Ollum tog-
urum og togbátum með
hvers kyns togfæri
verði heimilt að veiða
utan við línu sem
mælist 50 sjómflur út
frá grunnlínum og frá
þeirri línu að útmörk-
um fiskilögsögunnar
alla daga ársins, en
ekkert innan þeirra marka.
Innan þessara sömu 50 mílna
Aðeins ein leið er
möguleg, segir Tryggvi
Helgason, og hún er að
allir núverandi kvótar,
heimildir og veiðileyfi
verði afnumin.
marka, inn að strönd, verði öllum
Islendingum heimilt að veiða á línu
og færi og með netum alla daga árs-
ins, þó með vissum takmörkunum,
og einnig með netum og nót utan
þeirra marka, en jafnframt verði
settar reglur um gerðir leyfilegra
veiðarfæra, svo og leyfilega
möskvastærð.
Viðkvæm hrygningar- og upp-
vaxtarsvæði verði skýrt afmörkuð
og þeim svæðum lokað og öllum
bannaður aðgangur eða umferð á
þeim svæðum allt árið um kring.
Þess utan verði settar sérstakar
reglur um veiðar á rækju, krabba
og skelfiski, svo og um leyfileg veið-
arfæri til þeirra veiða.
Til þess að draga úr aðgangi á
miðin og minnka sókn í fiskistofn-
ana, sem af mörgum eru taldir
ofnýttir, verði vissar takmarkanir
gerðar á sérstökum aðlögunartíma.
Þær eru; að innflutningur fiski-
skipa og báta, jafnt nýrra sem not-
aðra, stórra sem smárra, verði með
öllu bannaður í 20 ár. Viðgerðir og
breytingar erlendis verði að sjálf-
sögðu frjálsar. Á móti þessu komi
hinsvegar að á aðlögunartímanum
verði öllum frjálst að smíða eða láta
smíða fyrir sig fiskibáta og skip inn-
anlands, hver og einn eftir sínum
vilja og getu, hvaða stærð og gerð
sem er, og á hvaða stað sem er á ís-
landi.
Með þessum ráðstöfunum er ís-
lenskum skipasmíðaiðnaði einnig
gefið nýtt tækifæri til þess að sýna
hvað hann getur með því að hann
nýti sér þennan aðlögunartíma til
þess að byggja upp betri fyrirtæki.
Fyrirtæki í skipasmíðum og við-
gerðum eru að sönnu „hálfbróðir"
útgerðarinnar, og með þessu er
þjóðin vitaskuld einnig að byggja
upp og styrkja hinn „hálfbróður-
inn“, útgerðina.
Á það hefur verið bent að skip
smíðuð innanlands séu dýrari en
innflutt; að vísu góð smíði en verðið
hátt. Þetta er vafalaust rétt, enda er
öll ný framleiðsla dýr í byrjun. En á
það ber einnig að Iíta að uppbygg-
ing í fjölbreyttum iðnaði getur verið
þjóðinni ómetanleg, og verð lækkar
með aukinni framleiðslu og reynslu.
Og við lifum ekki af fiskinum einum
saman, heldur einnig af allri annarri
atvinnustarfsemi í landi.
Þá skal einnig taka það með í
reikninginn að þetta 20 ára inn-
flutningsbann á nýjum skipum, yrði
beinlínis sett til þess að draga úr
stærð flotans, þar sem vitað er að
íslenskar skipasmíðastöðvar myndu
vart megna að mæta endurnýjun
flotans nema að hluta. Er þessi ráð-
Tryggvi
Helgason
Jafnræðisregla
stj órnar skr ár innar
SENNILEGA hefur
jafnræðisreglan meira
gildi fyrir fólkið í land-
inu en nokkur önnur
grein stjórnarskrái'inn-
ar. Þar er höfðað til
jafnræðis og réttvísi og
byggt á lögmálum
mannúðar. Engri þjóð
hefur tekist að fram-
kvæma í verki fullkomið
jafnrétti meðal þegna
sinna nema þá á af-
mörkuðum sviðum.
Næst jafnræðisreglunni
höfum við Islendingar
komist á sviði heilbrigð-
is- og menntamála er
varðar aðgang og þjón-
ustu við almenning. Friður hefur að
mestu ríkt í samfélaginu um að hags-
munir heildarinnar væru best
tryggðir með ríkisrekstri í þessum
veigamestu þjónustugreinum lands-
manna.
Þegar við komum að auðlinda-
skiptingu sem varðar sameign þjóð-
arinnar hefur jafnræðisregla stjórn-
arskrárinnar, einkanlega hin síðari
ár, orðið að víkja fyrir breyttum við-
horfum auðhyggju og sérhagsmun-
um landssamtaka, einstaklinga og
fyrirtækja, sem notið hafa pólitískr-
ar fyrirgreiðslu og hagsmunagæslu í
opinberum lánastofnunum. Svo
glórulaus hefur þessi fyrirgreiðsla
verið, að þjóðin hefur tapað á sl. 30
áium á annað hundrað milljörðum
kr. vegna afskrifta lánastofnana.
Ekki hefur löggjafar- eða dómsvald-
ið séð ástæðu til að fram færu opin-
berar rannsóknir á þessum vett-
vangi. Ástæður þess eru augljósar,
yfirstjórnir allra lánastofnana ríkis-
ins eru skipaðar af ráð-
herra og þingflokkum.
Þessi afskipti og stýr-
ing löggjafarvaldsins á
framkvæmdavaldinu
eru augljóst brot á þrí-
skiptingu valds stjórn-
arskrárinnar. Verkefni
löggjafarþingsins er
skýrt afmarkað í
stjórnarskránni frá
dóms- og framkvæmda-
valdi, þingmenn og ráð-
herrar verða að virða
þá skiptingu.
Núverandi ríkis-
stjómai’flokkar, Sjálf-
stæðis- og Framsóknar-
flokkur, hafa líka mótað
aðra óskráða en vel sýnilega ,jafn-
ræðisreglu“ sem lýtur að íjárhags-
legri fyrirgi'eiðslu og samvinnu
þeirra innan fyrirtækja og félaga.
Reyndar hafa þessi nána hagsmuna-
gæsla og helmingaskipti flokkanna
viðgengist í þjóðfélaginu um áratuga-
skeið. Má þar m.a. tilgreina kvóta-
skiptingu stærstu útgerðaríyrir-
tækja landsins, sölusamtök sjávaraf-
urða, olíu- og tryggingafélög, skipa-
félög o.fl. Afleiðing þessa alls hefrn-
verið einokun og fákeppni. Svona
fjármálastjórn á ekkert skylt við
jafnræðisreglu stjórnarskrárinnar.
Þeir ríku fjármálahagsmunir sem
tengja flokkana saman hafa líka brú-
að bilið milli pólitískra stefnumála
þeirra, einkanlega eftir að samvinnu-
hreyfingin dó drottni sínum. Sé mið-
að við núverandi flokkaskipan bendir
því ekkert til annars en núverandi
ríkisstjórnarflokkar fari áfram með
völd næstu áratugi. Það er mikið
dómgreindarleysi hjá kjósendum ef
Það er ekki umhyggja
fyrir landi og þjóð, seg-
ir Kristján Pétursson,
sem er takmark þess-
arar ríkisstjórnar.
þeir halda áfram að kjósa slíkt ofríki
og óréttlæti yfir sig.
Síðari tíma mál eins og fiskveiði-
stjómunin, sem varðar sameign
þjóðarinnar, hefur loks opnað augu
hennar fyrir mismunun þegnanna að
auðlindinni. Þegar kvótakerfið var
tekið upp 1984 var byrjað að leggja
grunn að þeirri sérhagsmunastefnu í
fiskveiðistjómun sem við búum við í
dag. Þeir sem mótuðu þessa stefnu
gerðu langtímaáætlun um að sölsa
undir sig veiðiheimildir við Islands-
strendur. Árið 1990 var fyi-st sett í
lög um fiskveiðistjórnun að allir
nytjastofnar á Islandsmiðum væru
sameign þjóðarinnar. Var það gert
eftir mikinn þrýsting frá samtökum
vinstaámanna og launþegasamtaka.
Sama ár var sóknarmarkið afnumið,
en það hafði verið samhliða kvótan-
um frá 1985.
Einnig sama ár, 1990, hefst óheft
sala og leiga á kvóta og þar með var í
reynd afnuminn eignarréttur þjóðar-
innai' á nytjastofnum við landið. Og til
enn frekari staðfestingar á þessari
sjálftöku var 1997 heimiluð veðsetn-
ing á kvóta. Eins og kunnugt er geng-
ur nú kvótinn í arf og er skipt við hjú-
skaparslit. Eignarréttarákvæði þjóð-
arinnar samkv. 1. gr laga um. fisk-
veiðistjómun frá 1990 er því nánast
einskis virði undir forræði núverandi
ríkisstjórnai' og LIÚ.
Kristján
Pétursson
stöfun, með þessum hætti, beinlínis
hugsuð til þess að draga út hættu á
ofveiði, án þess að skerða frelsi til
veiða. Það er trú mín að með ofan-
greindum ráðstöfunum og nær fullu
frelsi til veiða, innan ákveðins
ramma, verði lítil hætta á ofveiði,
þrátt fyrir að ekki verði sett aflahá-
mark á nokkra fisktegund, nema
því aðeins að áðurgerðir, gildandi
samningar við aðrar þjóðir krefjist
þess. Eg trúi því að með þessum
ráðstöfunum verði afraksturinn
betri og þannig verði best tryggt að
„gullgæsin" fái að vaxa og dafna í
sjónum, landsmönnum til heilla.
Að auki tel ég að það þurfi að
gera stórátak til þess að fækka
þeim sela- og hvalategundum sem
taldar eru skaðvaldar í fiskstofnin-
um. Fyrir um tveim öldum vora
BandanTcin nær einungis landbún-
aðai’land. Þá fóru að koma til járn-
brautir í Englandi og víðar í Evrópu
og áætlanir voru gerðar í Banda-
ríkjunum um lagningu járnbrauta
um landið. Iðnaður í landinu sjálfu
var lítill sem enginn og þess vegna
var fyrirhugað að flytja inn teina og
vagna frá Englandi, enda vora nær
öll viðskipti við það land.
Forsetinn sem þá var sagði að
menn gætu gert annað tveggja:
„Keypt þetta allt frá Englandi og
við fáum teinana en Englendingar
fá peningana okkar, eða; við smíð-
um teinana sjálfir og þá höfum við
bæði teinana og einnig peningana
okkar fyrir teinana." Seinni kostur-
inn var valinn og varð þetta upp-
hafið að mesta iðnaðarveldi verald-
ar.
Það er ef til vill líkt á komið með
okkur Islendingum nú í dag. Það er
um mismunandi kosti að velja, bæði
hvað viðkemur fiskiveiðum og veiði-
rétti og einnig iðnaði tengdum út-
vegi.
Mér finnst sem Islendingar
standi nú á krossgötum og það er
Islendinga sjálfra; það er, íslenskra
kjósenda sjálfra; að vakna upp, gera
vandlega upp hug sinn og velja
bestu leiðina; frelsi til frambúðar;
réttu leiðina til nýrrar aldar.
Höfundur er flugmaður og búseltur
í Bandaríkjunum.
Nú hefur með dómi Hæstaréttar
verið höggvið á fyrsta hnútinn með
ólögmæta úthlutun veiðileyfa, jafn-
ræðisregla stjórnarskrárinnar hafi
verið brotin. Ekki verður séð á
þessari stundu að það breyti neinu
um þá samþjöppun á „eignarhaldi“
kvóta sem viðgengist hefur. Ólíklegt
er að nýir veiðileyfishafar fái neinn
gjafakvóta og að kvótaeigendur yf-
irhöfuð vilji selja veiðiheimildir á
verði sem rekstrargrundvöllur er
fyrir. Ríkisstjórnin ber öll ábyrgð á
að jafnræðisregla stjórnarskrárinn-
ar hefur verið brotin varðandi út-
hlutun veiðileyfa undanfarin ár. Hér
er ekki um nein ómeðvituð brot að
ræða, heldur framkvæmd að yfir-
lögðu ráði innan veggja Alþingis Is-
lendinga, að undirlagi LIU og ann-
araa hagsmunaaðila nátengdum
stjórnarflokkunum.
Þegar stjórnvöld brjóta svo ber-
lega helgustu reglu stjórnarskrár-
innar á þjóðinni er hætta á að upp úr
sjóði og menn missi virðingu fyrir
lögum og reglum.
Síðasta afrek ríkisstjórnarinnai' er
að gefa bandarískum fjárfestum
einkaleyfi í 12 ár á öllum heilsufars-,
erfða- og ættfræðiupplýsingum ís-
lensku þjóðarinnar. Þetta er skelfi-
legt og sýnir einstaka lítilsvirðingu
fyrh' eigin þjóð. Enn er gengið yfir
þjóðina með yfirgangi og valdníðslu
og enn á ný er jafnræðisregla stjórn-
arskrárinnar brotin.
Þegai' ríkisstjórnin hefur verið
hrakin úr fyrsta vígi sínu með dómi
Hæstaréttar í hagsmunagæslu fyrir
LIU gerist hún sjálfboðaliði fyrir
einkaleyfi erlends auðhrings og nú á
kostnað velferðarmála íslensku þjóð-
arinnar. Það er ekki mannleg reisn og
umhyggja fyi'ir landi og þjóð sem er
takmark þessarar ríkisstjórnai', held-
m' taumlaus spilling og óréttlæti, sem
leggst af mestum þunga á þá sem
minnst mega sín í þjóðfélaginu.
Höfundur er fyrrverandi
deildarstjóri.