Morgunblaðið - 22.01.1999, Blaðsíða 64

64 FÖSTUDAGUR 22. JANÚAR 1999
MORGUNBLAÐIÐ
FOLK I FRETTUM
Kvikmyndahátíð í Reykjavík
LEIKSTJÓRINN bregður á leik með leikurunum.
LOKAATRIÐI myndarinnar er afar áhrifaríkt.
Lars von Trier leikstjóri og höfundur Dogma-myndarinnar Fávitarnir
L
ARS von Trier á merkan
feril að baki sem leikstjóri.
j Hann er 42 ára og tilheyrir
I nýrri kynslóð danskra leik-
stjóra sem vakið hafa heimsathygli.
Hann skapaði sér nafn árið 1984 með
myndinni Frumatriði glæpsins eða
„Forbrydelsens element" og hefur
verið haldið á lofti sem einum fram-
úrstefnulegasta kvikmyndagerðar-
manni Dana.
Trier útskrifaðist úr Danska kvik-
myndaskólanum árið 1984 og tvær
myndir sem hann gerði í skólanum
árið 1981 og 1982 voru valdar bestu
myndir á Kvikmyndahátíðinni í
Munchen árið 1984. Kvikmynd hans
Evrópa frá árinu 1991 vann sömu
verðlaun, fékk dómnefndarverðlaun í
Cannes og vann til fleii'i verðlauna.
En það voru sjónvarpsþættirnir
Riget I frá árinu 1984 sem voru
vendipunkturinn hvað áhorfendur
snertir og leikhússútgáfan í fram-
haldi af því sem naut mikilla vin-
sælda í Danmörku. Eftir gerð
Brimbrots árið 1996 sem hreppti
Grand Prix-verðlaunin í Cannes
mætti hann þangað galvaskur með
Fávitana í farteskinu. Myndin vakti
mikla athygli fyrir opinskáa, sláandi
og hjai’tnæma frásögn af ungu leit-
andi fólki sem stuðar samfélagið með
því að vera þroskaheft í þykjustunni.
Blaðamaður byrjar á að segja
Lars von Trier að Fávitarnir hafi
fengið góðar viðtökur á Kvikmynda-
hátíð í Reykjavík.
„Það kemur mér ekki á óvart. Eg
held að íslendingar séu í snertingu
við sinn innri fávita og kunni því að
meta myndina. Sú hugmynd sem ég
hef haft hingað til um íslensku þjóð-
ina er nefnilega sú að henni standi á
sama um reglur og viðmið í þjóðfé-
laginu og það fínnst mér jákvætt,"
svarar von Trier.
-Er rétt að þú haíir skrifað hand-
ritiðá fjórum dögum?
Já,“ svarar von Trier. „Mér
finnst gott að setja mér reglur.
Ein af þeim var að lesa ekki yf-
ir það sem ég hafði skrifað., Eg
gerði það allt í einu áhlaupi og las
það ekki aftur fyrr en ég byrjaði að
vinna með leikurum."
-Hvaðan kom hug- _______________
myndin um fáviskuna?
„Myndin er að hluta
til byggð á franskri
mynd La Grande bouffe
sem er í uppáhaldi hjá
mér. Hún er með af-
bragðs leikurum á borð
við Michel Piccoli og
fjallar um menn sem _______________
loka sig inni í húsi og ““
ætla að borða sig í hel. Mér fannst það
áhugaverð hugmynd, lék mér aðeins
með hana og komst að þeirri niður-
stöðu að í stað þess að borða væri
hægt að gera eitthvað annað. Þá kom
fáviskan inn í spilið.“
-Og hugmyndin um fáviskuna?
„Það er góð spurning,“ svarar von
Trier og veltir vöngum. „Þú verður
eiginlega að spyrja sálfræðinginn
minn að því.“
-Heldurðu að hann geti svarað
mér?
„Eg efast um það,“ svarar von Tri-
er og hlær.
Engin rjúpa
á j ólunum
Leikstjórinn Lars von Trier er mörgum að
góðu kunnur eftir myndina Brimbrot og
Fávitana sem vaða uppi á Kvikmyndahátíð
í Reykjavík. Svo er hann líka að leggja
drög að mynd með Björk Guðmunds-
dóttur í aðalhlutverki. Pétur Blöndal sló
á þráðinn til hans og talaði við hann
um fávitann í okkur öllum.
6W,6U
p
xr i
Ég vil að myndir
Ijúkist upp í
þeim skilningi
að áhorfendur
viti ekki alveg
hverju þeir eiga
von á næst.
-Fávitarnir eru gerðii■ eftir mynd-
ina Brimbrot sem kom inn á píslar-
göngu Krists.
að má segja það,“ svarar von
Trier. „En flestar sögur gera
það upp að einhverju marki;
þetta er sígilt þema í vestrænni leik-
húsfræði.“
-Ertu trúaður?
„A minn eigin hátt. Eg er kaþólsk-
ur. Eg verð að taka fram að fjöl-
skylda mín er ekki mjög trúuð. En
ég er leitandi maður.“
-Fávitarnir og Veislan hafa fengið
hrós fyrir Dogma-stílinn. Af hverju
hefur þessi eiður einfaldleikans,
Dogma, vakið svona mikla lukku?
„Veislan er stórkostleg mynd og ég
held að það hafi ekkert með Dogma-
reglurnar að gera,“ svarar von Trier.
„En Dogma-reglurnar hafa verið mér
og Thomas Vinterberg [leikstjóra
Veislunnar] innblástur. Þegar maður
býr til reglur sem meina manni um
margt af því sem maður á að venjast
við kvikmyndagerð getur maður ein-
__________ beitt sér betur á öðrum
sviðum, t.d. að leikurún-
um. Eg veit að þetta
hefur verið Thomas
mikill innblástur og svo
sannarlega mér líka.“
-En Dogma-reglurn-
ar eru ekki ávísun á
góða mynd.
„Vissulega ekki,“
svarar von Trier. „En
ég held að það geti verið hollt meðal
mörgum leikstjórum að fá sér smá-
skammt af Dogma endrum og eins.“
-Er rétt að Francis Ford Coppola
hafí staðið til boða að gera Dogma-
mynd?
„Honum var boðið það,“ svarar
von Trier og skellihlær. „Það tilboð
var sér á parti en öllum stendur það
til boða. Allir geta gert Dogma-
myndir. Við erum með fámenna
stjóm hér í Danmörku og öllum er
frjálst að fylgja reglunum, fá okkur
til að skoða myndina og athuga hvort
við séum sammála um að þetta sé
Dogma-mynd. Ef hún er það er ég
viss um að allir verði ánægðir og ef
hún er það ekki er ég viss um allir
verði engu að síður ánægðir.“
-Er rétt að Harmony Korine [leik-
stjóri Kids og Gummoj sé að vinna
að Dogma-mynd?
„Eg var ekki búinn að heyra af
því,“ svarar von Trier. „En ég vissi
að bandarísk Dogma-mynd væri í bí-
gerð, tvær franskar, ein spænsk og
ein sænsk sem Vilgot Sjöman ætlar
að gera. Svo þetta er mjög áhuga-
vert allt saman, alveg frábært.“
-Ætlar þú að gera aðra Dogma-
mynd?
„Mín yrði ánægjan. En næsta
mynd mín verður ekki í Dogma-
stílnum."
-I tíundu reglu Dogma er skrifað
að ekki megi eigna neinum leik-
stjórnina í lok myndarinnar. Af
hverju?
„Við ræddum mikið um samfélagið
þegar við sömdum reglurnar og auð-
vitað er það dálítið bjánalegt en
þetta er hugsað sem einhvers konar
ögrun; að áhorfendur eigi ekki að
hugsa persónulega um myndina.
Þeir eigi að einbeita sér að listaverk-
inu en ekki listamanninum.
n við Thomas vorum sammála
um að þetta væri það versta
' sem nokkur leikstjóri gæti
hugsað sér vegna þess að mörgum
leikstjórum þykir mestu skipta hvar
og hvenær nafn sitt kemur fram í
myndinni; hvort það er nákvæmlega
þar sem tónlistin byrjar eða þar sem
hún nær hápunkti. Ef maður sættfr
sig við að geta ekki eignað sér mynd-
ina er maður virkilega að leggja sig
fram um að fylgja Dogma-reglunum.
Auðvitað er þetta ögrun en þetta er
líka heimskulegt vegna þess að allir
vita hver gerði myndina. Okkur
fannst þetta bara fyndið.“
-Vinterberg hefur sagt í viðtali að
þið hafíð hlegið mikið þegar þið vor-
uð að semja reglurnar. Ef til vill var
þetta ekki svo alvarlegt eftir allt
saman?
E:
„Ég hef alltaf hlegið mikið við gerð
mynda minna og verka,“ svarar von
Tiier. „Jafnvel alvarlegustu og hrylli-
legustu myndir mínar ei-u sprottnar
úr hlátri. Eg hef kómíska sýn á lífið en
það þýðfr ekki að mér sé ekki alvara
þegar ég lifi því. Það er mikil alvara á
bakvið Dogma-reglumar. Þessi regla
um leikstjórann er vissulega heimsku-
leg en hún hefur alvarlegan undirtón.“
-I Dogma-reglunum segir að ekk-
ert megi aðeins vera á yfírborðinu.
Er það ástæðan fyrir kynlífsatriðinu
sem á sér staðíraun og veru?
að hafði ekki svo mikið með
Dogma-reglurnar að gera,“
svarar von Trier. „Það var
meira vegna þess að ég vil að myndfr
ljúkist upp í þeim skilningi að áhorf-
endur viti ekki alveg hverju þeir eiga
von á næst. Um leið og kvikmyndin
verður raunveruleg, sem gerist þeg-
ar þroskaheftu krakkai-nfr birtast á
skjánum og í samfaraatriðinu, fer
skáldskapurinn inn á svið raunveru-
leikans að því leyti að áhorfendur
vita að leikari fær ekki standpínu
eftir ábendingu leikstjórans og
krakkarnir eru í raun þroskaheftfr.
Þetta er mér mikilvægt og það hefur
ekkert með Dogma að gera.“
-Hefurðu verið gagmýndur fyrir
samfaraatriðið?
„Ekki mikið,“ svarar von Trier.
„Það hefur mefra að segja verið sýnt
í Noregi þar sem kvikmyndaeftirlitið
er hvað strangast. Næst verðum við
að gera mun meira til þess að vekja
gagnrýni. Ég verð að vinna að því.“
Hann hugsar sig um og bætir við:
„Ekki þó í næstu mynd. Ég lofa því
að þar verður engin standpína.“
-Ég tók nýlega viðtal við Björk
Guðmundsdóttur og hún staðfesti að
hún myndi semja tónlist við næstu
mynd þína Dansara í myrkrinu og
einnig leika í myndinni.
„Það er gott að heyra.“
-Geturðu sagt mér af hverju þú
valdir hana í hlutverkið?
„Ég fékk hugmynd að myndinni og
fór að svipast um. Þegar stungið var
upp á henni við mig skrifaði ég
myndina með hana í huga. I raun er
þetta eins og að spyrja: Af hverju
valdirðu systur þína eða bróður? Ég
gerði það ekki. Þetta _____________
var bara rökrétt. Ég er
ekki að segja að þetta
verði vandalaust. En
þetta er fullkomlega
rökrétt og að baki er
mjög djúp sannfæring
af minni hálfu.“
-Hún sagði einnig að
persónan sem hún leik-
ur í myndinni væri
mjög lík henni sjálfri, jafnvel smáat-
riði sem hún hefði haldið að enginn
vissi um.
„Ég þekkti hana ekki neitt, bara
út frá lögunum,“ svarar von Trier.
„Við skulum sjá til - þetta verður
mjög spennandi. Hún er einmitt á
íslandi núna að semja tónlistina.“
-Hún sagði líka að þið ættuð það
sameiginlegt að vera mjög þrjósk?
„Já, samstarfið verður mjög at-
hyglisvert,“ segir von Trier og hlær.
„Myndin um myndina verður athygl-
isverðari en myndin sjálf.“ Hann
heldur áfram: „Én við skulum bara
Ég held að Björk
og Catherine
Deneuve eigi
eftir að verða
stórkostlegar
saman á hvíta
tjaldinu.
bíða og sjá hvað gerist. Við erum
bæði búin að hella okkur út í verk-
efnið og ég er viss um að útkoman
verður áhugaverð.11
-Hvenær hefjast tökur?
„Þær hefjast 10. maí.“
-Er rétt að Catherine Deneuve
muni leika í myndinni?
Við töluðum saman um helgina
hér í Danmörku en enginn
samningur hefur verið gerður.
Hún sóttist hins vegar eftfr hlutverk-
inu að fyrra bragði sem var mjög
ánægjulegt. Ef okkur tekst að finna
lendingu í launamálum held ég að
Björk og Catherine Deneuve eigi eft-
fr að verða stórkostlegar saman á
hvíta tjaldinu.“
-Eru fíeh-i leikarar í myndinni?
„Ég mun aftur vinna með Jean-
Marc Bair og ef til vill verður Stell-
an Skarsgaard í einu hlutverkinu.
En það á eftfr að staðfesta það.“
-Verður myndin langt frá Dogma-
stílnum?
„Nei, ég myndi ekki kveða svo
sterkt að orði,“ segir von Trier. „Ef
hægt er að skilgreina hana á ein-
hvern máta er hún eins konai’
Brimbrot, nema bara söngleikurinn.
En ég hlakka virkilega til að hefjast
handa við myndina og ekki síst til að
heyra tónlist Bjarkar. Ég vildi óska
þess að ég væri á Islandi.“
-Mér hefur verið sagt að þú sért
fíughræddur.
„Ojá, ég flýg aldrei, sérstaklega
ekki til íslands. Ég er viss um að það
er mjög hættulegt að lenda á flug-
vellinum þar. En ég vænti þess að
Björk komi hingað þegar hún leikur
í myndinni.“
- Svo er líka tónlist í Fávitunum.
„En vegna Dogma-reglnanna urð-
um við að taka upp tónlistina á sama
tíma og við tókum upp myndina. Sem
var raunar alveg yndislegt. Þetta vai’
eins og í gamla daga þegar fyrstu tal-
myndh’nai’ vora gerðar. Þá voru heilu
sinfóníuhljómsveitirnar á tökustað.
En það sem er varhugavert er að
maður verður að vera alveg ákveðinn
í því að tónlistin verði notuð í mynd-
inni því ekki er hægt að breyta því
eftfr á. Þetta er eins og smá leikur
en ég held að maður hafi gott af hon-
um vegna þess að þá verður ögn erf-
iðara að gera kvikmyndir. Ef til vill
er það orðið of auðvelt vegna þess að
maður þarf ekki lengur að hugsa.
Sem er að mínu mati stór þáttur við
gerð myndarinnar - hugsun, tilfinn-
ing eða hvað það nefnist.“
-Ertu ánægður með hvernig
leiknum lauk?
á,“ svarar von Trier. ,AUt var
þetta mjög ánægjulegt. Þetta
var leikur sem fólst í að fella
niður alla leiðinlegustu þætti tækn-
ivinnunnar og svo gekk leikurinn út
á að gera myndina áhugaverðari fyr-
ir alla þátttakendur vegna frelsisins
sem honum fylgdi.
Ég er líka ánægður með myndina.
Ef til vill ætti ég ekki að vera að
básúna það, en ég geri það nú samt.
Það hefði verið auðveldara að gera
aðra mynd í anda Brimbrots en það
var gott fyrir sálina að breyta til.“
-Ertu búinn að ákveða hvað verð-
ur eftir myndina Dansara í
myrkrinu?
„Nei, nei, nei, nei,“ svarar von Tri-
er. „Ég held ég þurfi að taka mér að
minnsta kosti tveggja ára hvíld eftir
Bjarkarmyndina,11 segir hann og
hlær. „Kannski fimm.“
-Hvað ætlarðu þá að hafa fyrir
__________ stafni?
„Ég veit það ekki. Ég
hefði gaman af því að
fara að veiða. Ég talaði
við Sjón og hann sagði
mér að stangveiði væri
góð á Islandi. Svo ég öf-
unda ykkur að geta farið
með stangimar 1 þessar
htlu spildur sem er fyrir
mér hin algjöra afslöpp-
un. Fékkstu þér ijúpur á jólunum?“
-Ha!? svarar blaðamaður hvumsa.
„Ég sagði við Sjón að við Danir
ætluðum að innlima Island aftur,
láta þá taka upp dönsku krónuna og
banna rjúpu á jólunum. Hann sagði
mér að hún væri afar hátt skrifuð
hjá íslendingum og þai’ væru þefr
veikastir fyrir. Svo það verður engin
rjúpa á jólunum hjá íslendingum."
Það virðist satt hjá Trier að hlátur-
inn sé undirstaða lífsspeki hans því
hann hlær ógurlega og bætir við:
„Þið skuluð því njóta frelsisins með-
an þið getið.“
JÍ