Morgunblaðið - 24.03.1999, Page 35

MORGUNBLAÐIÐ
MIÐVIKUDAGUR 24. MARZ 1999 35
UMRÆÐAN
„Listamanna-
launum fyrir
1999 úthlutað“
SVO sagði Morgun-
blaðið 6. mars. Já, og
sæl veri nefnd og fólk,
Sigurður, Margrét og
Ingi Bogi, þið verk-
kaupendur bókmennta
fyrir hönd yfirstjórnar
íslenskrar þjóðar. Eg
hafði svo sem fengið
kveðjuna gamalkunnu
frá ykkur, í bréfi: „Því
miður var ekki unnt
... að þessu sinni.“
o.s.frv. Og þar með er
ég ekki í hópi 60
skástu skáldmenna
þessarar þjóðar. Ég
ætla því að svara ykk-
ur í bréfi, einkabréfi,
enda hef ég ekki umboð annarra til
skrifanna. En ég veit, að margur
maðurinn er sammála mér í því
sem máli skiptir, þess vegna birti
ég bréfkornið. Við erum allmörg
þau erkifífl, sem ekki látum okkur
segjast þótt þið eða ykkar jafn-
ingjar segið okkur á hverju árí, að
við séum hálfvitar og eigum að
hætta þessu skrifpuði. Við teljum
okkur nefnilega hafa burði á við
flesta í stjömuflokknum ykkar,
a.m.k. ef við fengjum sömu tæki-
færi og stjörnudilkarnir til að
þroska mál okkar og stíl og efnis-
tök, eða hvað sem við hálærðir vilj-
um kalla það. Ég er reyndar sæmi-
lega menntaður hér, hef háskóla-
pappíra upp á próf í bókmenntum
þriggja þjóðtungna, ensku, dönsku
og hátungunnar, íslensku! Auk
þess hef ég komið frá mér á annan
tug verka, a.m.k. sumra góðra. Ég
hef líka alllanga og býsna margvís-
lega lífsreynslu, þykist og hafa
burði til að nýta hana í skáldverk-
um, verði ég ekki beinlínis hindr-
aður þar í.
Tilgangur launa?
Nú? Var ekki yfirlýstur tilgang-
ur laga um launasjóðinn sá, að
hann ætti að tryggja öryggi þeim
mönnum, sem stunduðu ritstörf af
alvöru? Sumir segja, að þeir megi
sanna sig. Það þykir mér sann-
girniskrafa. Eftir að hafa sótt ár-
um saman um laun til að geta ein-
beitt mér að vinnu við stór skáld-
verk, og reyndar fleira, án þess að
fá launakrónu úr núríkjandi kerfi,
setti ég undir mig hausinn og vann
kauplaust í ár og raunar tvö að til-
teknu verki. Það kom út 1997,
fékk verðlaun, tilnefningu til ís-
landsverðlauna og góða dóma. En
framhald verksins var eftir. Ég
sótti um laun. Og fékk heila sex
mánuði í fyiTa. Varð auðvitað al-
sæll og skrifaði. En stórt verk
verður sjaldnast unnið á sex mán-
uðum, ekki einu sinni á heilu ári.
Ég sótti því aftur fyrir þetta ár,
reyndar vegna fleiri verka. Slíkur
var ofmetnaðurinn, að ég reiknaði
með launum, a.m.k. til sex mán-
aða. Ég hef því setið við í meira en
ár nú og ekki haft krónu í laun síð-
an 1. ágúst í fyrra. Heimska? Já.
Geðveiki? Líklega, en þannig
hættir listamanninum til að hugsa:
Verkið, hvað sem það kostar. En -
ég fékk ekkert. Allar mínar áætl-
anir hrundu við þetta. Ég stend
uppi án launa og án „vinnu“. Og
svo sem ekki ungur lengur. Að
vísu er bók mín væntanleg í haust
en fáir höfundar lifa á sölunni
einni. Þið þrjú getið sagt: - Hvað
með það? Ékki tökum við ábyrgð á
því, þótt þú sért svo vitlaus að
gera áætlanir.
Erum við bjánar?
Auðvitað. Þetta eru skýr skila-
boð til mín (og fleiri!), eins og þið
hefðuð skrifað þau frá orði til
orðs. - Þú ert bjáni,
sem heldur að hann sé
viðurkenndur rithöf-
undur. - Gott og vel,
þá það. En það er
meira. - Þetta verk
þitt er ekki skítnýt-
andi, þrátt fyrir viður-
kenningu, verðlaun og
drasl. Punktur! - Mér
kemur í hug, að þið
hafið álíka sjónarmið
og litli sæti ljóminn,
sem hefur svo gaman
af að stimpla stjörnur,
eins og börnin í sex
ára bekk. Konan
(altso gáfnaljóminn)
leyfði sér í sjónvarpi
að segja um skáldverk okkar
Kristínar Ómarsdóttur, þeirrar
óvenjufrumlegu listakonu, að þau
Launasjóður
Var ekki yfírlýstur
tilgangur laga um
launasjóðinn sá, spyr
Eyvindur P. Eiríksson,
að hann ætti að tryggja
öryggi þeim mönnum,
sem stunduðu ritstörf
af alvöru?
næðu ekki máli! Kunningjar sögðu
mér, að hún læsi ekki langar bæk-
ur! Mér skildist að hún hefði
hvorki burði né þolinmæði til.
Bókmenntafræðingur! En það
skýrir ekki furðumatið á bók
Kristínar.
Ég tel engann vafa á, að mikill
meirihluti þeirra, sem fá laun, eigi
þau fyllilega skilin. T.d. er ánægju-
legt, að þið skulið rausnast til að
launa aftur Bjarna Bjarnason,
þann snjalla dreng, sömuleiðis þá
ungu Auði Jónsdóttur. En hvað
eiga virðulegir nefndarmenn að
gera, það er verið að verðlauna
þessa krakka og viðurkenna, eitt-
hvað hljóta þeir að geta! Þó svo
þeir jafnist ekki á við Einar Kára-
son, Pétur Gunnarsson og Þorgeir
Þorgeirson, svo nokkrir lýsandi
knúppar ritlistarblómans séu
nefndir. Já, en góði minn! Svona
máttu ekki skrifa, segja vinir og
kollegar. Það má alls ekki ögra
þeim. Þá fær maður ekkert! Hver
var að tala um Sovét og ótta við
kerfið? Já, já, en ég er bara alveg
foxillur.
Af hverju fæ ég ekki laun? Af því
að ég er enn einn vitleysingurinn
að vestan? Reyndar af Horn-
ströndum og það er Fríða Á. Sig-
urðar líka. Eða raunsær róttæk-
lingm-, sem hvorki viðurkennir for-
sendur frjálshyggjuríkis Davíðs og
Dóra né trúir á framhaldslíf þess?
Ellegar heiðinn maður, sem trúir á
lífsaflið og Móður Jörð og fær
ómögulega komið auga á neinn al-
góðan guð? Eða af því að ég bý í
Kópavogi og M&m gefur mig ekki
út? Ha? Eða gamall, passa ekki í
neina skúffuna, þær reyndar bæði
fáar og ferkantaðar? Nema ég sé
bara svona góður?! Miðlungslýð
hefur alltaf mátt gefa að éta, hann
er hættulaus. En þá bestu er göm-
ul venja að svelta, helst í hel. Nema
hvað? Þá er að herða ólina. Ef
maður hefði efni á góðri sultaról.
En ég birti svo framhald fljótlega,
fái ég að njóta margumtalaðs mál-
frelsis.
Með virðingu til bráðabirgða.
Höfundur er rithöfundiir.
Eyvindur P.
Eiríksson
Er flotinn of stór
„FLOTINN er enn-
þá allt of stór,“ segir
Þorvaldur Gylfason í
Mbl 14. mars sl. undir
yfirskriftinni „Kiítart-
öflukenningar“. Orðið
„krítartöflukenningar"
var haft eftir Þorsteini
Pálssyni sjávarútvegs-
ráðherra um kenning-
ar Þorvaldar Gylfason-
ar. Sjávarútvegsráð-
herra virðist samt að-
hyllast kenningar fiski-
hagfræði um „of stóran
flota“. Ráðherrann lét
fórna hluta flotans í
„úreldingu", byggt á
kenningum fiskihag-
fræði. Strandveiðiflotanum
óspart fórnað, flotanum
leitt til mun hraðari
minnkunar veiðistofns
þegar niðursveifla
kemur og fæðufram-
boð minnkar óvænt.
Þá höfum við misst af
afla fyrir tugmilijarða!
(Sjá gögn um hrun
vaxtarhraða þorsks í
Barentshafi
1985-1988
1993-1998
Kristinn
Pétursson
1980-1983
1988-1992
Mbl. 7.
Sveiflur í
skilyrðum
leg stærð
og
og
Islandi
og
og grein í
mars sl.)
umhverfis-
og breyti-
fiskistofna
var
sem kom
með besta hráefnið til landvinnsl-
unnar. Af hverju þmfti ráðherrann
margfalt stjórnkerfi? Fyrst kvóta.
- Svo var svæðum lokað. - í þriðja
lagi var svo verið að fjariægja fiski-
skip. I Sovét var ein skóverksmiðja
í Moskvu talin toppurinn!
Hæstiréttur kvað svo upp dóm
fyrir nokkrum mánuðum. Þá sneri
sjávarútvegsráðherra út úr öllu, - í
stað þess að segja af sér og axla
þannig pólitíska ábyrgð af embætt-
isfærslum þeim sem dómurinn
dæmdi brot á stjómarskránni og
hann bar ábyrgð á. (Sjá lög um
ráðherraábyrgð.) En er flotinn of
stór? Ég tel að forsendan fyrir
þeirri fullyrðingu sé ónýtt reikni-
líkan sem hefur verið notað við út-
reikning á stærðfræðilegri fiski-
fræði og/eða fiskihagfræði. Reikni-
líkanið gefur falskar upplýsingar
við niðursveiflu í umhverfisskilyrð-
um og fiskimönnum þá ranglega
kennt um minnkun fiskistofnsins.
Dæmi um slíkar falskar upplýsing-
ar er um þorskstofninn hérlendis
1980-1983 þegar þorskstofninn
minnkaði óvænt um 846 þúsund
tonn á þremur árum, þvert ofan í
spár ráðgjafa. Því til viðbótar náð-
ist ekki að veiða 120 þúsund tonn
þessi ár, sem ráðgjafar höfðu ráð-
lagt veiði á! (Sjá grein mín í Mbl. 7.
mars sl.) Hér eru rökstudd sjónar-
mið um að flotinn sé ekkert of stór:
1. Við höfum ekki náð að veiða
loðnukvótann í mörg ár.
2. Við höfum ekki náð að veiða
síldarkvótann í mörg ár.
3. Við höfum vannýtt möguleika
í kolmunnaveiðum.
4. Við höfum vannýtt möguleika
í túnfiskveiðum.
5. Við höfum vannýtt möguleika
í makrílveiðum.
6. Við höfum vannýtt marga
möguleika í úthafsveiðum.
7. Við eigum ónýtta möguleika í
kúffiskveiðum og fleiri fiskteg-
undum sem ekki verða tíundaðar
hér.
Þessi dæmi era öll í mótsögn við
fræðikenningar um „of stóran
flota“. Hvernig má það vei-a að flot-
inn sé of stór með þessar stað-
reyndir á borðinu?
Loðnukvótinn sem hefur ekki
náðst í mörg ár er milljarðatjón.
Við höfum ekki haft nægilega öfl-
ug skip til kolmunnaveiða. Full-
yrðingar um „of stóran flota“
leiddu af sér löggjöf sem komið
hefur í veg fyrir kolmunnaveiðar!
Hvað er tjónið margir milljarðar
af því að þvælst hefur verið fyrir
athafnamönnum og fyrirtækjum
sem vildu hefja kolmunnaveiðar?
Ég vitnaði einnig til margra sögu-
legra staðreynda (gi-ein í Mbl 7.
mars sl.) sem benda sterklega til
að sveiflur í stærð þorskstofna
virðast fylgja náttúrafari. Sam-
kvæmt reynslu virðist meiri
áhætta að veiða ekki það sem nátt-
úran gefur. Að spara veiði eins og
nú er gert hérlendis virðist geta
Heldur þú að
E-vítamm sé uóg ?
eftir fæðuframboði
virðast að stærstum hluta náttúra-
sveiflur sem ekkert á rnannlegu
valdi virðist geta breytt. Ágiskað-
Fiskveiðistjórnun
Er flotinn of stór? spyr
Kristinn Pétursson, en
hann telur að forsendan
fyrir þeirri fullyrðingu
sé ónýtt reiknilíkan
sem hefur verið notað
við útreikning á stærð-
fræðilegri fískifræði
og/eða fískihagfræði.
ar forsendur fiskihagfræðinnar -
að fiskiskip minnki fískistofna þeg-
ar fæðuframboð minnkar við nið-
ursveiflu í umhverfísskilyrðum,
virðist kjarni þess misskilnings að
fiskihagfræði reikni flotann of
stóran. Þegar þorskstofn minnkar
óvænt reiknar fiskihagfræði sjálf-
virkt að fiskimenn hafi fjarlægt
fiskinn sem drapst vegna fæðu-
skorts eða sjálfáts!
Kenning fiskihagfræðinnar um
„kjörsókn" virðist þannig hafa leitt
til þess að afrakstur þorskstofna í
N-Átlantshafi hefur minnkað um
u.þ.b. tvo þriðju og veiði er nú ein-
ungis um þriðjungur af því sem
hún var meðan veiðar voru
„stjórnlausar" og veitt var það
sem náttúran gaf. Sagan staðfestir
að ekki hrundu neinir botnlægir
fiskistofnar við áratuga „stjórn-
lausar" veiðar í N-Atlantshafi.
Þorskstofnar við Kanada og Græn-
land hrandu úr hungri í kjölfar
„kjörsóknar“, (sjá gögn um hrun í
vaxtarhraða frá Labrador). Þorsk-
stofninn í Barentshafi hefur tekið
tvær dýfur (þá seinni nú). Afrakst-
ur þorskstofna við ísland og Fær-
eyjar hjakkar í um 50% af því sem
hann var á „stjórnlausa“ tímabil-
inu. Þetta era kaldar staðreyndir.
Stjórnmálamenn tóku mið af kenn-
ingum í fiskihagfræði fyrir rúmum
tveim áratugum og „dregið var úr
veiði til að byggja upp stofninn"
með „kjörsókn" og minnkun sókn-
ar á öllum hafsvæðum. Landhelgi
var færð í 200 mílur, möskvar
stækkaðir í öllum veiðarfærum,
svæðalokunum beitt, kvótakerfi
sett á, flota eytt o.s.frv. Svo komu
smáfiskaskiljur (Barentshaf 1991)
og seiðaskiljur. Samkvæmt kenn-
ingunni átti afli að aukast og
áhætta af veiðum að minnka við
allar þessar aðgerðir. Reynslan er
öll í öfuga átt. Þorskstofnar
minnkuðu vegna hruns í vaxtar-
hraða og sjálfát jókst. Hækkuð
dánartala þorskstofna var látin
heita „ofveiði“ vegna nefndrar
skekkju í reiknilíkani fiskihag-
fræðinga og stærðfæðilegra fiski-
fræðinga. Þetta er kjarni málsins.
(Sjá grein í Mbl. frá 7. mars sl.)
Við verðum að hefja umræðuna
um þessa grundvallarskekkju.
Talsmenn fiskihagfræði verða að
sýna þá ábyrgð að standa fyrir
máli sínu. Þessu verður ekki sópað
undir teppið lengur!
Ég vil biðja Þorvald Gylfason og
aðra aðila í Háskóla Islands að
gefa þessum veigamiklu röksemd-
um tækifæri og að ég fái að halda
málstofu í Háskóla Islands og rök-
styðja mín sjónarmið. Samkeppni
um ný sjónarmið er besta aðferðin
til að hraða þróun á þessu sviði.
(Sbr. tölvuþróun, fjarskiptatækni
o.fl.) Háskóli Islands á að sjá til
þess, að aðrir sem gagnrýnt hafa
þetta málefni fái tækifæri til að
rökstyðja sín sjónarmið.
Höfundur cr frmnkvæmdastjóri.
NATEN
____- er nóg I
Heimsferðir
óska eftir
starfsmanni í
innanlandsdeild
Heimsferöir óska eftir starfsmanni í innanlandsdeild.
Óskað er eftir starfsmanni með reynslu af sölu og skipu-
lagningu ferða erlendra ferðamanna á íslandi. Viðkom-
andi þarf að hafa góða tungumálakunnáttu og tala og
rita ensku og spænsku. Miklar kröfur eru gerðar til
nákvæmni í vinnubrögðum. Umsækjendur skili skrifleg-
um umsóknum með mynd til:
Heimsferðir,
Austurstræti 17,
101 Reykjavík,
V. innanlandsdeild.
Öllum umsóknum er svarað og er farið með sem trúnað-
armál.
HEIMSFERÐIR
Austurstræti 17, 2. hæð • sími 562 4600 • www.heimsferdir.is