Morgunblaðið - 19.05.1999, Blaðsíða 48

♦£8 MIÐVIKUDAGUR 19. MAÍ 1999
UMRÆÐAN
MORGUNBLAÐIÐ
.Að afloknum
kosningum
ÞJÓÐIN hefur valið
Sjálfstæðisflokk til
áframhaldandi stjórn-
unar landsmála.
Óbreytt stjómarsam-
starf með Framsókn-
arflokki er í sjónmáli.
Málefnalegur ágrein-
"*■ ingur virðist ekki
sýnilegur milli þess-
ara flokka, þeir lofa
samstarfíð á sl. kjör-
tímabili og óbreytta
stefnu í efnahags-, at-
vinnu og félagsmálum.
Framangreindir
stj ómmálaflokkar
hafa með sárafáum
undantekningum leitt
ríkisstjórnir í meira
en hálfa öld. Sundraðir vinstris-
máflokkar, oft í innbyrðis illdeil-
um, hafa viðhaldið veldi Sjálfstæð-
isflokks og Framsóknarflokks sem
hafa myndað með þeim ríkis-
^tjórnir til að tryggja sitt eigið
flokksfylgi í skjóli fjármálavalds-
ins. Öeining hinna svonefndu
vinstri félagshyggjuflokka hefur
mestan hluta aldarinnar ráðist á
valdabaráttu einstakra forastu-
manna þeirra, þessi ágreiningur
hefur líka endurspeglast í veikri
stöðu launþegafélaga og samtaka.
Samfylkingin
Nú á síðasta ári aldarinnar tóku
loksins félagshyggjuflokkamir
^þöndum saman um sameiningu.
Vissulega ekki átakalaust, en for-
mönnum stærstu smáflokkanna
tókst að ná samkomulagi við önnur
flokksbrot um að fylkja liði, fyrst í
sveitarstjómum og
síðan alþingiskosning-
um. Við sem höfðum
beðið í hartnær
mannsaldur eftir þess-
ari langþráðu samein-
ingu héldum að nú
væri stóra stundin
rannin upp og íslensk-
ir jafnaðarmenn
komnh’ í einn sterkan
flokk. Koma þá ekki
undan sænginni gal-
vaskir vinstri, vinstri-
menn (rauðir og græn-
ir og allt þar á milli),
með gömlu kalda-
stríðskenninguna,
„burt með herinn og
úrsögn úr NATO“.
Fimm manns gengu Keflavíkur-
göngu til minningar um forvera
sína, sem gengu á áram áður sár-
fættir og kaldir þessa sömu leið.
Þessir vinstri, vinstrimenn telja sig
einnig vera vemdara íslenskrar
náttúra og hafa gert græna litinn
að sínu tákni. Jöklar, sandar, fjöll
og dalir og allt þar á milli á víðemi
hálendisins skal varðveitt í þágu
lands og þjóðar. Vissulega fógur
fyrirheit fyrir unga sem aldna og
óboma. En er ekki meginþorri ís-
lendinga á sama máli; að verja sín-
ar náttúraperlur, græða landið og
hefta uppfok? Þarf sérstakan
vinstri grænan flokk til að ná fram
þeim markmiðum? Nei, náttúrlega
ekki, þessar flokksleifar Alþýðu-
bandalagsins, sem nú era orðnar
nýr flokkur, byggja sína stefnu-
skrá á málefnalegum granni gamla
flokksins, líkt og Framsóknar-
Kristján
Pétursson
Kosningar
Það þarf réttvísi, dóm-
greind og friðsemd,
segir Kristján Péturs-
son, til þess að brjóta
þá fjötra, sem enn að-
skilja sameiningu
vinstrimanna.
flokkur gerir með sína kenningu
um nýja Framsókn.
Við sitjum uppi með gamla fjór-
flokkakerfið með einhverjum
nafnabreytingum. Sú árátta
vinstrimanna að halda áfram að
efla íhaldið með þessum hætti
fram á næstu öld era sár von-
brigði, ekki aðeins fyrir félags-
hyggjufólk, heldur alla þá sem
vilja ná fram heilbrigðum og
ábyrgum stjórnarháttum í land-
inu. Þeir Alþýðubandalagsmenn
sem nú ganga á hólm við Samfylk-
inguna með stofnun nýs flokks
hafa villst af leið. I stað þess að
efla og yrkja samstarf vinstri-
manna og fjarlægja hindranir
leggja þeir nú stein í götu þessar-
ar sameiningar. Sú valdafíkn
„kaldrar skynsemi" sem rekur
menn til slíkra gjörninga er ekki
líkleg til ávinnings fyrir land og
þjóð. Hætt er við að hinar rás-
gjörnu hugarhallir vinstri grænu
hreyfíngarinnar verði aðeins tíma-
bundinn skapnaður óskhyggjunn-
ar.
Það þarf réttvísi, dómgreind og
friðsemd til að brjóta þá fjötra,
sem enn aðskilja sameiningu
vinstrimanna. Við skulum rækta
saman stóran og laufríkan skóg
þar sem illgresi fær ekki rótum
skotið.
Höfundur er fyrrverandi deildar-
stjóri.
Athugasemd við skrif
lögfræðings og bakara
TVEIR nafnkunnir
Islendingar, annar
jtögí'ræðingur, hinn
bakari, láta svo lítið að
svara grein sem ég
skrifaði í Morgunblað-
ið í síðustu viku. Eftir-
tekt vekur að hvorag-
ur virðist hafa lesið
greinina sem þeir era
að svara. En það er
kannski ekki annað en
gamalþekkt mælsku-
bragð.
Eftirtektarvert er
líka að hvoragur
þeirra minnist einu
orði á raunveralega
ástæðu þess að Sjálf-
^stæðisflokkurinn hefur
útsendara í hverri einustu kjör-
deild - sem er að halda sína eigin
spjaldskrá í þeim tilgangi að reka
trega kjósendur á
kjörstað. Báðir þrá-
stagast þeir hins vegar
á því sem útsendar-
amir í kjördeildunum
era vissulega ekki að
gera: að fylgjast með
því að ekki sé svindlað
í kosningunum.
Hvemig kemur það í
veg fyrir kosninga-
svindl að merkt sé inn
á einhverjar stuðn-
ingsmannaskrár frá
Sjálfstæðisflokknum
hverjir koma að kjósa
og skrámar síðan not-
aðar til að smala þeim
á kjörstað sem ekki
hafa skilað sér? Væri
ekki meira vit að fá Hjálparsveit
skáta til að fylgjast með?
Greinar lögfræðingsins og bak-
arans geta því ekki skoðast sem
annað en yfirklór - er hugsanlegt
að þeim sjálfum þyki raunveraleg-
ur tilgangur snuddsins í kjördeild-
unum svo lítilmótlegur að þeir vilji
ekki nefna hann?
Það er erfitt að eiga orðastað við
menn sem snúa bara út úr og fara
að tala um eitthvað allt annað.
Ég vil árétta að þessi litla reki-
stefna mín, sem lögfræðingurinn
og bakarinn afbaka af list þeirra
sem hafa setið ótal málfundi, hafði
ekkert með vinstri eða hægri að
gera, eða hvort ég er með eða á
móti Sjálfstæðisflokknum (ég tel
mig engan sérstakan vinstrimann,
mér er ekki verr við Sjálfstæðis-
flokkinn en aðra flokka, en mér er í
nöp við flokksræði). Þetta er
spuming um einfóld lýðréttindi.
Egill
Helgason
Kosningar
Þarna er hins vegar
verið að fara inn á svið
sem tilheyrir mér, seg-
ir Egill Helgason, ein-
staklingnum, en ekki
ríki, fyrirtæki eða
stj órnmálaflokki.
Málið er svona vaxið: Flest okk-
ar bíðum engan beinan skaða af því
þótt fylgst sé með okkur á kjörstað
eða við séum á alls konar skrám
sem við vitum kannski ekki af - við
lifum ágætlega og drögum andann
þrátt fyrir það. Þama er hins veg-
ar verið að fara inn á svið sem til-
heyrir mér, einstaklingnum, en
ekki ríki, fyrirtæki eða stjómmála-
flokki. Þetta er spuming um mörk-
in þar sem einstaklingurinn á að fá
að vera í friði; ég tel að þau eigi að
vera dregin ansi vítt - við eigum öll
að hafa stóran garð í kringum okk-
ur þar sem við erum í friði fyrir ut-
anaðkomandi öflum sem sjá sér
hag í að ónáða mann.
Eg skil ekki annað en að þetta
ætti að hljóma eins og lækjarniður
og fuglasöngur í eyram sjálfstæðis-
manna.
Að lokum: Ef Sigurbjöm Magn-
ússon þekkir aðferð til að mótmæla
í kyrrþey, þá þætti mér vænt um
að fá að þiggja ráð hjá honum.
Höfundur er blaðamaður.
Hvít Balkansnotra - A. blanda „White Splendour"
Anemone
HVENÆR á að
skrifa um laukjurtir,
á að gera það þegar
rétti tíminn er til að
gróðursetja þær, eða
er réttast að skrifa
þegar þær era í
blóma? Oft hef ég
verið í vafa, en nú er
málið tiltölulega ein-
falt, sumir laukar,
eða forðahnýði
Anemone-ættkvísl-
arinnar, eru settir
niður á vorin, en aðr-
ir á haustin, því er
„rétti“ tíminn hvort
heldur haust eða vor.
Yfirskrift þessarar
greinar er latneska nafnið á ætt-
kvíslinni, því ég á eins og margir
fleiri í dálitlum vandræðum með
íslenska nafnið. Ýmsir nota beint
latneska nafnið og tala um
anemónur, aðrir nota heitið skóg-
arsóley og enn aðrir taka sér
nafnið snotra í munn. Fljótt á lit-
ið minna blómin á sóleyjablóm,
sem er ekki skrítið, því anemónur
og sóleyjar eru úr sömu ættinni,
sóleyjaættinni. Báðar eru með
margsamsetta, grænleita frævu í
miðju blóminu og umhverfis hana
er krans af fjölmörgum fræflum,
sem oftast era gulir á lit. Blóm-
hlífin er hins vegar ólík. Sóleyjar
hafa lítil, græn bikarblöð og
stærri krónublöð, sem oftast era
gul eða hvít á lit og gjarnan fimm
að tölu. Þetta er kölluð tvöföld
blómhlíf. Anemónur hafa hins
vegar einfalda blómhlíf, sem þýð-
ir að öll blómblöðin era eins á lit-
inn og þau eru oftast fleiri en
fimm. Laufblöð anemóna og
margra sóleyja era líka áþekk því
þau era mikið skörðótt, svo mjög
að þau eru oft handskipt. Ein-
kenni anemónu eru hins vegar
stöngulblöð eða reifablöð ofar-
lega á blómstönglinum, sem oft-
ast eru mjög lík hinum laufblöð-
unum. Það sem er neðanjarðar er
þó ólíkast hjá sóleyjum og
anemónum, þar sem sóleyjar hafa
trefjarætur, en anemónur forða-
hnýði, sem smárætur vaxa svo út
úr, eins og áður er sagt.
Maríusóley, Anemone coron-
aria, er sú tegund, sem í daglegu
tali er oftast bara kölluð
anemóna. Hún er ræktuð sem
sumarblóm hér á landi, því hnýði
hennar era seld á vorin. Þar sem
vorar mjög snemma má setja
hnýðin beint út í garð, en miklu
betra er að koma þeim til inni og
setja síðan út á svipuðum tíma og
önnur sumarblóm. Gott er að láta
hnýðin liggja í bleyti í nokkra
klukkutíma áður en þau eru sett í
mold. Þau taka í sig vatn og þá
koma brumin betur í ljós, en þau
eiga að snúa upp, þegar hnýðinu
er komið fyrir. Blóm anemóna
era stök á stöngulendanum og
stór, 5-7 sm í þvermál en 30-40
sm á hæð. Litimir eru sterkir,
rauðir, bláir og líka
þar á milli og fræva
og fræflar dökk.
Anemónur fara að
blómstra um mitt
sumar og era að
lengst fram á haust.
Þó að hnýðin geti lif-
að veturinn af,
a.m.k. sunnanlands,
borgar sig að kaupa
ný hnýði árlega, því
það dregur mjög úr
blómguninni á öðru
ári. Til eru fylltar
anemónutegundir,
sem líka eru mjög
vinsælar.
Balkansnotran,
eða balkönsk skógarsóley, A.
blanda, á heimkynni sín á
Balkanskaga, en þar er hún al-
gengust í suðurhluta Grikklands.
Hún vex líka villt á nokkram
svæðum í Litlu-Asíu, svo sem í
fjöllum Tyrklands, Norður-Kúr-
distan og Kákasusfjöllum. Nátt-
úralegt umhverfi balkansnotr-
unnar er kjarrlendi í fjallshlíðum,
þar sem nokkurrar forsælu nýt-
ur. Þar vex hún oft í glufum milli
steina. Hér á landi og annars
staðar á norðlægum slóðum þrífst
balkansnotran best þar sem sólar
nýtur og jarðvegurinn hlýnar vel.
Hún blómstrar snemma á vorin,
gjarnan um mánaðamótin apríl-
maí. Jurtin öll er lágvaxin, sjald-
an meira en 10 sm á hæð, þannig
að hún á vel heima fremst í beði
eða í steinhæð eða grjóthleðslu.
Vaxtartíminn er stuttur og á
miðju sumri visnar laufið alveg
og hnýðin falla í dvala. Hnýði
balkansnotru eru sett niður á
haustin vegna þess hve hún
blómstrar snemma. Þau era sett
grunnt, á nálægt 5 sm dýpi, og
gott er að skýla þeim með dálitlu
laufi. Ýmis garðaafbrigði era til
af balkansnotranni og hafa mörg
þeirra reynst vel á Islandi. Vin-
sælustu afbrigðin eru
,A-trocoerulea“, sem er með
dökkblá blóm, „Charmer" með
stórum bleikum blómum, „Rad-
ar“ með purpurarauðum blómum
með hvítri miðju en stærstu
blómin eru líklega hjá „White
splendour". Þau eru hreinhvít á
litinn en ytra borðið er dálítið
bleikmengað, þannig að bleiki lit-
urinn er áberandi, þegar þroskað
blómið er lokað 1 rigningu eða
hrakviðri. Hvíta balkansnotran
stendur mjög lengi í blóma og er
vel harðgerð og hefur verið í
ræktun í Reykjavík í meira en 25
ár. Ýmsar anemone-tegundir eru
á laukalistum Garðyrkjufélagsins
haust og vor og nú verður sú
hvíta á haustlaukalistanum.
Anemónur hafa verið ræktaðar á
Islandi í marga áratugi og hafa
sýnt það og sannað að þær vaxa
hér með ágætum og eiga skilið
enn meiri útbreiðslu.
s.nj.
BLON
VIKUNMR
405. þáttur
llmsjon Sigríð-
ur Hjartar