Morgunblaðið - 19.05.1999, Blaðsíða 52

4 52 MIÐVIKUDAGUR 19. MAÍ 1999
MORGUNBLAÐIÐ
GUNNAR
GUÐMUNDSSON
+ Prófessor Gunn-
ar Guðmunds-
son dr. med. fædd-
ist í Reykjavík 25.
desember 1927.
Hann lést á Land-
spítalanum 6. maí
síðastliðinn og fór
útför hans fram frá
Hallgrímskirkju 14.
Að hafa fengið að
njóta læknislistar
Gunnars á þriðja ára-
tug er þakkarvert og
jafnframt forréttindi sem mér hafa
hlotnast.
List Gunnars fólst einkum í
þeirri virðingu sem hann sýndi
sjúklingum sínum í samskiptum
við þá. Þar nýtti hann þekkingu
sína á faginu og í mannlegum sam-
skiptum á þann veg að maður kom
yfírleitt heill á sál og líkama af
fundi við hann. Þurfti reyndar ekki
að koma til fundar við hann því
honum tókst einnig listavel að
„lækna í gegnum síma“.
» Það er ekki vandalaust að sinna
sjúklingi sínum þannig að sjúkling-
uiinn sé þess fullviss að hlustað sé
á allar hhðar hans á málinu og tek-
ið sé mark á því sem hann hefur til
málanna að leggja. Þetta gerði
Gunnar. Meira að segja tókst hon-
um að gera það þannig að þegar
ákvörðun hafði verið tekin um
næsta hálfa árið eða svo, varðandi
lyfjagjöf, sjúkrahúsvist eða hvað
annað sem málið snérist um, hafði
maður á tilfinningunni að hafa
- sjálíúr lagt svo mildð til málanna
að niðurstaðan gæti ekki hafa orðið
önnur. Það var einhvem veginn
svona sem maður hafði séð hlutina
þróast.
Gunnar kunni líka þá list að
ræða spaugilegar hliðar mannlífs
og meina af þeirri sömu hógværð
og' virðingu sem hann umgekkst
okkur sjúklingana. Hann upp-
fræddi mig um það merkilega líf-
færi heilann og hlutverk hans í
tengslum við mein mitt. Hann
benti ennfremur á ýmislegt sem
gæti komið fyrir þegar heilinn
starfaði ekki alveg eins og til var
ætlast. Þegar hlutir gengu ekki
fyrir sig eins og gert var ráð fyrir
af heilabúsins hálfu og þegar heila-
boð fóru aðra leið en þeim var ætl-
að, eða fóru bara ekki neitt, fannst
már að ekki væri ástæða tO að gera
sér rellu út af því, margt gæti
skemmtilegt skeð. Gunnar var bú-
inn að segja mér að þetta og hitt
gæti komið fyrir og að það væri
eðlilegt en ekki hættulegt. Það þarf
sérstaka hæfíieika og sérstakt við-
horf læknis til að sjúklingi finnist
ástand sitt vera skemmtilegt svona
yfirleitt.
Eftir að Gunnar varð sjálfur
veikur og hafði látið af störfum
læknaði hann mig margsinnis í
gegnum síma. Þá ræddum við
stundum veikindi hans og þá til-
finningu sem fylgdi því „að vera
hinum megin við borðið“, eins og
hann kallaði það, og það að vera
hundveikur.
Um það bil sem hann lét af
störfum ræddum við einnig í síma-
lækningatíma um starfslok fólks
og ólík viðbrögð við þeim. Við
ræddum ástæður þess að fólk
þyrfti að hætta að vinna vegna ald-
urs, sjúkdóma eða aðrar þær for-
sendur sem yrðu þess valdandi að
menn þyrftu að láta af þeim störf-
* um sem þeir hafa sinnt lengi og
töldu sig nokkuð góða í. Við rædd-
um mikilvægi þess að vera vel
undirbúinn andlega fyrir þessi
þáttaskil. Einnig urðu fjörugar
umræður um það hvemig þetta
gæti farið fram. Eflaust var hann
að búa mig undir að til þess gæti
1- komið hjá mér að ég þyrfti að láta
af störfum af annarri ástæðu en
þeirri sem bundin er í
kjarasamningum.
Hver veit?
Að vera sjúkhngur
hjá slíku snillimenni
sem Gunnari var bæði
gaman og gefandi og
gott fyrir andlega og
líkamlega líðan.
Stundum læddist að
mér sá grunur að mér
versnaði af og tO, bara
til að geta sótt mér
lækningu til hans. Eg
ræddi þetta við hann
og taldi hann að í mínu
tOfelli væri það nú
ekki svo. Ég vona að hann hafi haft
rétt fyrir sér þá eins og ævinlega,
a.m.k. kýs ég að trúa því.
Það var svo ótal margt sem ég
átti eftir órætt við Gunnar. Við vor-
um búin að fara í gegnum heil-
brigðiskerfið, sérstaklega aðbúnað
aldraðra. Skólakerfið var afgreitt í
stóram dráttum, fiskveiðistjórnun-
arkerfið áttum við eftir að mestu
leyti, listir og menningarlíf fylgdu
því sem var að gerast hverju sinni
og rannsóknir og stóra flogaveiki-
rannsókn þeirra félaga kom oft til
tals í samræðum okkar.
Ekkert mannlegt var Gunnari
óviðkomandi og ævinlega fór ég
betri manneskja af fundi hans.
Við hjónin sendum eiginkonu
Gunnars og fjölskyldunni allri okk-
ar innilegustu samúðarkveðjur.
Kolbrún Gunnarsdóttir.
Hróður dr. Gunnars Guðmunds-
sonar sem vísindamanns hefur far-
ið víða um lönd, einkum vegna
rannsókna hans á arfgengri heOa-
blæðingu svo og á meinsemdum á
borð við heila- og mænusigg (MS)
og Alzheimer. I kjölfar þessara
rannsókna, sem vöktu óskipta at-
hygli í heimi læknavísinda hefur
honum verið sýndur margvíslegur
sómi. Auk þess hefur hann hlotið
styrki úr ýmsum áttum og það
meira að segja frá ólíklegustu aðil-
um eins og t.d. þjóðþekktum
bandarískum heilbrigðisstofnun-
um, sem leggja það yfirleitt ekki í
vana sinn að ausa fé í aðra en sína
eigin vísindamennn. Þar sem ég
þykist vera þess fullviss að starfs-
bræður hans muni fjalla um þessa
þætti af meiri þekkingu en ég, leik-
maðurinn, þá læt ég hér staðar
numið. Við þetta hef ég því engu að
bæta nema einni lítilli athugasemd.
Ekkert var fjarri skapi Gunnars
Guðmundssonar en að trana sér
fram, berja sér á brjóst og hlaupa í
fjölmiðla með fréttir af rannsókn-
um á framstigi eins og nú er farið
að tíðkast illu heOli.
Maður er manns gaman, en
gaman manna er jafn misjafnt og
þeir era margir og auk þess era
þeir svo misfrjóir í hugsun. Engum
sem kynntist Gunnari gat dulist að
hann var gæddur óvenjumikOli
andagift og kímnigáfu. A gleði-
stundum var honum einkar lagið
að slá á létta strengi og vera
þannig hrókur alls fagnaðar. Mér
hefur verið sagt að hann hafi meira
að segja verið að gera að gamni
sínu allt fram á síðustu stundu.
Hver veit nema það sé langfarsæl-
ast að kveðja þennan ófullkomna
heim okkar með gamanyrði á vör?
Það er ekki ofmælt að Gunnar
Guðmundsson hafi verið hvers
manns hugljúfi. Það var sama
hvort maður hitti hann á lækna-
stofúnni eða í heimahúsum, alltaf
var manni tekið opnum önnum.
Góðmennsku hans, greiðvikni og
artarsemi vora eiginlega engin tak-
mörk sett eins og við hjónin þekkj-
um af eigin raun.
Enda þótt Gunnar legði mikla
rækt við sinn innri mann, var ytri
maður hans ekki á nokkurn hátt
vanræktur, enda var hann einstakt
snyrtimenni í klæðaburði. Fötin
MINNINGAR
skapa ekki einungis manninn held-
m- endurspegla þau í vissum skiln-
ingi sálai-þroska hans, ef grannt er
skoðað.
Mér hefur lengi verið það mikið
undrunarefni hversu auðveldlega
Gunnari veittist að skýra fyrir leik-
manni þau flóknu fræði, sem lækn-
ar stunda. Framsetningin einkar
skýr og allar lýsingar blessunar-
lega lausar við erlend fagorð og
slettur.
í veikindum eiginmannsins stóð
Rósa sig eins og hetja. Hún var í
einu orði sagt eins og bjarg eða
öllu heldur stoð sem aldrei bogn-
aði.
Ég er sannfærður um að við
Gunnar munum gera að gamni
okkar og glettast, ef það á fyrir
okkur að liggja að hittast aftur og
ef ég verð svo heppinn að lenda á
jafngóðum stað og hann.
Við hjónin vottum yndislegu vin-
konu okkar, Rósa og allri fjölskyld-
unni samúð okkar.
Halldór Þorsteinsson.
Kveðja frá Taugalæknafélagi
íslands
Látinn er í Reykjavík Gunnar
Guðmundsson, fv. yfirlæknir og
prófessor í taugalæknisfræði.
Gunnar varð stúdent frá Mennta-
skólanum í Reykjavík vorið 1947,
nam læknisfræði við Háskóla ís-
lands á áranum 1947-1954 og lagði
stund á framhaldsnám í tauga-
læknisfræði í Gautaborg og
London á áranum 1955-1958.
Hann starfaði sem sérfræðingur
við Landspítalann frá árinu 1959
og árið 1961 fékk hann jafnframt
sérfræðiréttindi í geðlæknisfræði.
Asamt Kjartani Guðmundssyni yf-
irlækni var Gunnar framkvöðull að
stofnun taugalækningadeildar
Landspítalans árið 1967 og var yf-
irlæknir þeirrar deildar og jafn-
framt prófessor í taugalæknis-
fræði við Háskóla Islands til árs-
loka 1997. Sem yfirlæknir og pró-
fessor mótaði hann stefnu tauga-
lækninga hérlendis og varð læri-
meistari stórs hóps læknanema og
unglækna í greininni. Gunnar var
öflugur fræðimaður og eftir hann
liggur fjöldi vísindagreina í inn-
lendum og erlendum fræðiritum.
Hann varði doktorsritgerð sína um
flogaveiki á íslandi við Háskóla ís-
lands árið 1966. Lengst af beindist
rannsóknaráhugi Gunnar þó eink-
um að arfgengum heilablæðingum
á Islandi. Leiddu rannsóknir hans
og samstarfsmanna hérlendis og
erlendis til uppgötvunar á litn-
ingagalla, er orsakar sjúkdóminn
og var það merkur áfangi í sögu
vísindarannsókna á íslandi. Síð-
ustu þrjú ár vann hann að rann-
sóknum á faraldsfræði flogaveiki
hér á landi.
Hinn 21. apríl 1960 stofnaði
Gunnar, ásamt Kjartani Guð-
mundssyni yfirlækni Taugalækna-
félag íslands. Var hann fyrsti rit-
ari þess og síðar formaður á áran-
um 1972-1976. Gunnar var út-
nefndur heiðursfélagi Tauga-
læknafélagsins í september 1998.
Félagið þakkar Gunnari braut-
ryðjendastörf hans í þágu tauga-
lækninga á íslandi og félagsins, og
sendir fjölskyldu hans samúðar-
kveðjur.
Sigurlaug Sveinbjörnsdóttir,
formaður.
Það var í júlímánuði 1970 að ég
tók við deildarstjóm á Taugalækn-
ingadeild Landspítalans. Það var
ekki síst fyrir áeggjan yfirlæknis
deildarinnar, Gunnars Guðmunds-
sonar prófessors, að ég tók þetta
ábyrgðarmikla starf að mér.
Gunnar var þeirrar gerðar að hann
hvatti til dáða en dró úr engum
kjark. I starfi sínu tók hann tillit
til hverrar manneskju, sem hann
umgekkst, í hvaða stöðu sem hún
var. Starfsfólki og sjúklingum
þótti vænt um hann, allir fundu
hve hlýtt og gott viðmót hans var.
Hann lét í ljós gleði þegar vel gekk
og skilning á sorgarstundum.
Gunnar var alltaf upplagður, hress
og áhugasamur, hann hafði einkar
jákvæð áhrif á umhverfi sitt.
Þegar ég lít til baka eftir 40 ára
hjúkranarstarf, minnist ég þess
tíma er störf okkar á Taugalækn-
ingadeildinni lágu saman með
einkar hlýjum huga, bæði yftr-
læknirinn og allt starfsfólk deild-
arinnar áttu þar hlut að máli.
Ég þakka Gunnari hlýtt hand-
tak og trausta handleiðslu þau ár
sem við unnum saman. Ég geymi í
huga mér myndina af honum glað-
legum og háttvísum í hvíta sloppn-
um mep þverslaufuna ganga út í
vorið. Ég vitna að lokum í ljúfling
íslenskra skálda, Jónas Hallgríms-
son, er hann kveður vin sinn hinsta
sinni:
„Flýt þér, vinur, í fegra heim,
krjúptu að fótum friðarboðans,
fljúgðu á vængjum morgunroðans,
meira að starfa Guðs um geim.“
Ég votta Rósu og ástvinum öll-
um innilega samúð.
Herdís Helgadóttir.
Hann er dáinn, við vissum um
veikindi hans, en hann er farinn
svo fljótt. Ég hefi þekkt Gunnar
frá því að 5 ára gamall kom hann
austur á Norðfjörð með Guð-
björgu, ömmu sinni, þau dvöldu
þarna góðan tíma, ég hefi alltaf
þekkt hann mjög vel síðan.
Seinna fór ég til Reykjavíkur að
læra í vélsmiðjUj Iðnskóla og Vél-
skóla Islands. Ég leigði þá her-
bergi í húsinu þeirra á Lokastíg 5 í
6 ár, það var indæll tími og virki-
lega gott fólk að dvelja hjá, gaman
var að sjá hvaða fólk kom einmitt í
heimsóknir til þeirra. Ég frétti eða
fylgdist með þegar Gunnar var í
læknanáminu og þegar hann tók
þátt í fyrstu læknaaðgerðinni, það
hefúr verið áreynslusamt, enda
hefur Gunnar sýnt það og hann er
búinn að vera mörgum hjálplegur,
sem ég get líka sjálfur vitnað um
þegar hann fékk því framgengt, að
ég var fluttur af spítala á hans
spítala, hann vildi hafa þar sínar
aðferðir, sýndist mér. Síðan hefi
ég alltaf hitt hann og Sigurrósu
konu hans, sem voru alltaf svo al-
úðleg og skemmtileg, hún hefúr
alltaf unnið svo mikið með honum
og verið mikið hjálpleg sem hjúkr-
unarkona í veikindum hans. Ég
hafði einu sinni spumir af því, að
þegar hjónin vora í sumarleyfí úti í
Bretlandi var Gunnar flesta daga
að starfa á Rannsóknarstofu há-
skólans í viðkomandi borg. Þetta
bendir á hversu skarpur og starfs-
samur hann var við öll þau störf, á
þessa leið starfaði hann alltaf hér
heima og sem læknir og prófessor
og við Háskólann hér heima.
Við hjónin viljum votta Sigur-
rósu og fjölskyldu hjartans samúð.
Jens Hinriksson.
Mér hafði lengi verið ljóst að
Gunnar frændi minn myndi ekki
lifa til hárrar elli. Sjúkdómur sá er
lagði hann að velli hafði kveðið
dyra fyrir þó nokkra síðan. Ég
hafði spurnir af frænda fyrir ekki
svo löngu er við Mummi hittumst á
fömum vegi, hann hafði það bara
bærilegt. Mér brá því óneitanlega í
brán er ég var á leið heim frá út-
löndum og sá andlátsfregn hans í
dagblaði. Þessu hafði ég ekki búist
við. Er ég sat þarna í flugvélinni
og virti fyrir mér mynd þessa heið-
ursmanns sóttu minningarnar að
mér. Meira að segja á mynd í dag-
blaði gat að sjá þessa hlýju, birtu
og glettni sem alla tíð lýsti af hon-
um.
Gunnar frændi minn var órjúf-
anlegur hluti bemsku minnar og
æsku. Hann var ekki náskyldur
mér, ég hygg að móðir mín og
hann hafi verið fjórmenningar.
Það var hinsvegar alla tíð mikill
vinskapur milli foreldra Gunnars,
Sullu og Mumma á Lokastígnum,
eins og þau vora oftast kölluð og
afa míns og ömmu á Litlu-Brekku,
Guðmundar og Guðfríðar. Gunnar
var mörg sumur í sveit hjá afa og
ömmu og má segja að hann hafi
orðið nokkurskonar fósturbróðir
móður minnar og móðursystkina.
Þarna varð til vinátta sem entist
fram til þessa dags og þótt ekki
væri mildð um endurfundi síðari
árin, rofnuðu aldrei þessi vináttu-
bönd.
Það var alltaf talað um Gunnar
lækni í minni fjölskyldu, læknar
vora ekki margir í fjölskyldunni þá
og Gunnar hafði komið spreng-
lærður frá virtum stofnunum er-
lendis og varði síðan doktorsrjt-
gerð efth- að hann kom heim til Is-
lands. Aldrei varð maður var við
að Gunnar fyndi til upphefðar
vegna menntunar sinnar og starfs-
frama. Alltaf var hann sami ljúf-
lingurinn, stutt í brosið og þennan
einstaklega skemmtilega húmor
sem einkenndi hann.
Með Gunnari er genginn mikil-
vægur tengiliður við foreldra mína
sem bæði létust um aldur fram.
Þau vora miklir vinir, móðir mín
Jóhanna Guðmundsdóttir, faðir
minn Thorolf Smith og Gunnar
frændi minn. Foreldrar mínir til-
heyrðu þeim glaða hópi sem vandi
komur sínar á Lokastíg 5 ásamt
Olafi heitnum Jenssyni og fleira
úrvalsfólki. Það er orðið langt síð-
an þessi hópur hittist í foreldra-
húsum Gunnars. Aldrei kom ég
sjálf í þetta hús, en svo mikið var
talað um þessa tíma þegar ég var
bam að mér fannst oft eins og ég
skynjaði glaðværðina, hlýjuna og
gestrisnina sem ríkti á þessu heim-
ili.
Því miður era margir burthorfn-
ir sem tilheyrðu þessum glaða
hópi. Alltaf var Gunnar th staðar
er sorgin knúði dyra. Ég mun ætíð
minnast alls þess sem Gunnar
gerði fyrir föður minn í marghátt-
uðum veikindum hans. Ég minnist
einnig stuðningsins sem hann
veitti Unni stjúpmóður okkar við
skyndilegt fráfall hans. Þá era
ótalin öll viðvikin, stór og smá,
sem Gunnar liðsinnti fjölskyldu
minni með.
Gunnar hafði sterkar taugar tO
Borgarfjarðarins og Mýranna þar
sem hann hafði dvalið í æsku.
Þarna á bökkum Langár átti hann
margar gleðistundir í æsku og
ekki síst á fullorðinsárum er hann
kom í gamla Veiðihúsið við Langá
15. júní ár hvert til að hefja lax-
veiði sumarsins. Gunnar hafði
reyndar ekki komið til veiða nokk-
ur síðustu ár en síðastliðið sumar
var hann á ferð við ána með góð-
vini sínum Arnari. Attu þeir
frændurnir, Jóhannes bóndi á
Ánabrekku og Gunnar, ómetan-
lega samverastund sem ég veit að
báðir nutu til fulls.
Með Gunnari er genginn góður
maður, það vitum við öll. Með hon-
um er einnig genginn einn af okk-
ar fremstu vísinda- og fræðimönn-
um í læknastétt. Hér verður ekki
fjölyrt um ágæti Gunnars sem
læknis og fræðimannSj það hafa
aðrir gert betur en ég. Ég átti hins
vegar því láni að fagna að kynnast
lækninum og kennaranum Gunn-
ari. Hér skal aðeins sagt að ég var
mjög stolt af frænda og óskaði
þess oft að fleiri kollegar temdu
sér sömu hlýju og háttvísi í um-
gengni sinni við sjúklinga. Nem-
endur sína umgekkst hann ævin-
lega af stakri virðingu.
Nú er þessi heiðursmaður geng-
inn á vit feðra vorra. Komið er vor,
lífið allstaðar að kvikna, farfugl-
arnir komnir á norðurslóðir, næt-
umar orðnar bjartar. Það stafaði
alltaf birtu og hlýju frá Gunnari,
það er nánast við hæfi að hann hafi
burtkallast á þessum björtu vor-
dögum. Ég vil að leiðarlokum fyrir
hönd fjölskyldu minnar, nær og
fjær, lífs og liðinna, þakka Gunnari
vegferðina. Fjölskyldu Gunnars
sendi ég mínar innilegustu samúð-
arkveðjur.
Hjördís Smith.