Morgunblaðið - 25.08.1999, Blaðsíða 58

58 MIÐVIKUDAGUR 25. ÁGÚST 1999
V
FÓLK í FRÉTTUM
MORGUNBLAÐIÐ
Leikstjórar spá í leikstjóra
Leikstjdrarnir Hilm-
ar Oddsson og Frið-
rik Þór Friðriksson
ræða málin.
Kvikmyndahátíð í Reykjavík hefst næst-
komandi föstudag með pomp og prakt.
Þrír leikstjórar eru í aðalhlutverki á hátíð-
inni en það eru júgóslavneski leikstjórinn
Emir Kusturica, sem er sérstakur gestur
hátíðarinnar, Stanley Kubrick, sem lést
fyrr á árinu, og sænski leikstjórinn Ingmar
Bergman. Dóra Osk Halldórsdóttir fékk
leikstjórana Friðrik Þór Friðriksson og
Hilmar Oddsson til að spá í spilin og
spjalla um leikstjóra hátíðarinnar.
ans tönn og þá er „Nótt trúðanna"
þar allra fremst."
HILMAR: „Ég er sammála því að
„Nótt trúðanna" og þær myndir
sem fylgdu í kjölfarið síðla á sjötta
áratugnum og í byrjun þess sjö-
unda bera af. Þetta eru líka þær
myndir sem færðu Bergman þá
stöðu sem hann hefur innan kvik-
myndaheimsins."
FRIÐRIK: „Ég hef oft sagt að
það eina sem norrænir kvikmynda-
leikstjórar eigi sameiginlegt sé
hvað þeir eru stirðir. Og Bergman
er náttúrlega yfirstirðbusinn. Það
er auðvitað hægt að rekja stirðleik-
ans til þess að hann hefur aldrei
spilað fótbolta. En það má þó ekki
vanmeta áhrif Bergmans, þrátt fyr-
ir að þau séu að sumu leyti tvíbent
fyrir þá norrænu leikstjóra sem í
kjölfar hans koma. Imynd drung-
ans og brakið í stirðbusunum situr
svolítið í fólki og færist yfir á aðra
norræna leikstjóra. Ferill Berg-
mans sýnir þó ljóslega að norrænar
myndir geta náð alheimsdreifingu
og sú fyrirmynd er jákvæð fyrir þá
sem á eftir koma.“
Listin eða lystin?
„En mér þykir mjög vænt um
hann sem leikstjóra þótt ég gantist
með hann. Ég hef samt ákveðna
kenningu um hvers vegna Berg-
man náði þessum miklu vinsældum
á sínum tíma. I mynd eins og „Per-
sona“ komust kvenmannsbrjóst
nánast í fyrsta skipti upp á hvíta
tjaldið í Bandaríkjunum en þá
giltu strangar siðareglur um hvað
mætti sjást í kvikmyndum en list-
rænar myndir sluppu við þessa rit-
skoðun. Hérna heima var það
sama uppi á teningnum - listrænar
myndir fóru ekki í gegnum eftirlit-
ið og ég man eftir því að eitt sinn
spurði mig sendibílstjóri um
myndirnar í Kvikmyndaklúbbnum.
„Hvað! Eru þetta ekki allt saman
rosalegar klámmyndir?" Og það
kom fyrir að myndirnar hurfu á
leiðinni í hús en þá voru menn að
kanna hvort orðsporið ætti við rök
að styðjast."
AHUGAMENN um kvik-
myndir setja sig í stell-
ingar þegar kvikmynda-
hátíðir bresta á og að
venju er fjölbreytt úrval mynda á
. Kvikmyndahátíð í Reykjavík. Ferli
rtveggja leikstjóra eru gerð góð skil
á hátíðinni og eru sjö myndir
serbneska leikstjórans Emirs Kust-
uriea sýndar en margar þeirra hafa
aldrei verið sýndar hérlendis. Stan-
leys Kubrick er minnst með sýn-
ingu fimm mynda hans en eflaust
mun síðasta mynd leikstjórans,
„Eyes Wide Shut“, vekja einna
mesta athygli. í tengslum við heim-
ildarmynd um sænska leikstjórann
Ingmar Bergman verða þrjár
. rnyndir leikstjórans sýndar í Bæj-
-Tirbíói í Hafnarfirði. Auk mynda
þessara þriggja leikstjóra verða
sýndar nýjar myndir frá ýmsum
heimshornum og ættu því flestir
kvikmyndaáhugamenn að geta
fundið eitthvað við sitt hæfi.
Á hápunkti ferilsins
„Þessir þrír leikstjórar sem eru í
aðalhlutverki á hátíðinni eru líklega
meðal tuttugu stærstu nafna kvik-
myndasögunnar,“ segir Friðrik Þór
og Hilmar bætir við að líklega hafi
Kusturica þó sérstöðu í þessum
hópi þar sem hann sé rétt rúmlega
fertugur og því á hápunkti ferils
síns. „Það er mjög gleðilegt að fá
vhann til landsins og fyrir lands-
rnenn að geta kynnt sér feril þessa
merka leikstjóra.“
-Kusturica fékk mikla pólitíska
gagnrýni á sig eftir að hann gerði
„Underground“ þrátt fyrir að
margir aðrir hæfu myndina til skýj-
anna.
FRIÐRIK: „Það var mjög erfitt
fyrir hann enda lýsti hann því yfir
að hann væri hættur að gera kvik-
myndir eftir Underground en kem-
ur svo núna með Black Cat, White
Cat sem er alveg frábær mynd. Það
hefði verið mikið menningarslys ef
hann hefði hætt að gera kvikmynd-
ir. Það er alltaf eldfimt þegar menn
blanda list og pólitík saman. En
_ ^saga Júgóslavíu síðastliðna áratugi
ér gífurlega flókin og ekki á færi
margra að skilja hana.“
HILMAR: „Kusturica er fulltrúi
sjónarmiða sem eiga ekki upp á
pallborðið víða. Að því leyti er skilj-
anlegt að mynd eins og „Und-
erground" hafi fengið mjög harka-
legar viðtökur, ekki síst í Jú-
góslavíu, því hann trúir kannski í
hjarta sínu á hina gömlu sýn Títós
og hefur ekkert farið leynt með
þær skoðanir sínar. Oft þegar lista-
menn tjá sig um viðkvæm málefni
--^em standa þeim nærri gera þeir
'^að á mjög persónulegan hátt.
Kusturica er ekki fyrsti listamaður-
inn sem er sakaður um barnaskap í
pólitísku tilliti. En óháð því hvaða
pólitíska skilning við viljum leggja í
mynd eins og „Underground"
breytir það því ekki að myndin er
hugsanlega eitt af meistaraverkum
í%vikmyndasögunnar.“
PRIÐRIKi „Það verður að láta
sögunni eftir að dæma nútímann.
Flestir mestu listamenn þessarar
aldar voru kommúnistar og þrátt
fyrir að ljóst sé hvernig komið er
fyrir þeirri hugmyndafræði breytir
það engu um áhrif og gæði þeirra
sem listamanna."
Rokkari með kímnigáfu
ið á kostnað tilfinningar
og gert myndirnar líf-
lausari. Þetta er stöðgur
línudans og Kubrick er
alltaf á mörkunum."
FRIÐRIK: „Kubricks
verður helst minnst fyrir
notkun hans á tónlist.
Hvernig hann nær að
magna upp andrúmsloftið
með tónlist og þá sér-
staklega klassískri tón-
list.“
HILMAR: „Sú hug-
mynd að tengja saman
vínarvals og geimskip er
svo ótrúlega frábær að
það hefur ekki verið gert
á magnaðri hátt síðan.
Kubrick er mikill „strúkt-
úristi“ og hefur lengi þótt
tilhevra „intelligensí-
unni“ í kvikmyndagerð en
að mínum dómi er maður
sem tengir saman
Strauss og geimskip mað-
ur hárfínna tilfínninga
sem hann kemur til skila
á óvenjulegan og frum-
legan hátt. Ég ímynda
mér að þessi maður hafi
verið allt að því fáránlega
feiminn og mjög erfiður í
mannlegum samskiptum,
enda lifði hann allt öðru
lífi en við flest. En það er
allt önnur saga.“
FRIÐRIK: „En hann spilaði ekki
fótbolta svo það er ljóst að það
vantaði nokkrar blaðsíður.“
Stirður, enda ekki í boltanum
- Nú eru þrjár myndir sýndar
eftir Ingmar Bergman í tengslum
við nýja heimildarmynd Gunnars
Bergdahl um leikstjórann.
FRIÐRIK: „Bergman er risaeðla
síns tíma. Hann er sá kvikmynda-
leikstjóri á Norðurlöndum sem hef-
ur náð mestri dreifingu á heims-
vísu. Hér heima þótti enginn maður
með mönnum nema hann færi í
Hafnarfjörðinn að sjá Bergmans-
mynd en í mínum huga eru bara
nokkrar myndir sem standast tím-
„Dr. Strangelove", „Space Odyss-
ey: 2001“ og „Clockwork Orange“.
Líklega hef ég þó oftast séð „The
Shining" sem mér finnst alveg frá-
bær. Fyrst þegar ég sá hana sætti
ég mig reyndar ekki við ákveðna
hluti í tengslum við draugagang.
Sem íslenskur...“
FRIÐRIK: „... draugabani!"
HILMAR: „Já, eða bara venjuleg-
ur íslendingur sem hefur kynnst
draugum af eigin reynslu fannst
mér ákveðnir hlutir ekki ganga upp
- eins og að draugur geti frelsað
mann og opnað læstar dyr. En síð-
an þegar ég samþykkti það sá ég að
myndin er algjört snilldarverk.“
FRIÐRIK: „Þú vanmetur nú al-
veg mátt íslensku drauganna.
Grettissaga, sem fjallar um fyrsta
draugabanann sem sögur fara af,
sýnir ljóslega kraft norrænna
drauga."
- Helstu höfundareinkenni Ku-
bricks?
HILMAR: „Það fyrsta sem kem-
ur upp í hugann er tæknileg full-
komnun, jafnvel fullkomnunar-
árátta. Það er jákvætt ef leikstjór-
inn nær því besta úr viðfangsefninu
en á hinn bóginn getur áráttan ver-
- Hver finnst ykkur vera
helstu höfundareinkenni
Kusturica?
PRIÐRIK: „Hann er
mikill húmoristi. Hefur
svartan húmor sem við Is-
lendingar kunnum vel að
meta. Hann er líkur ná-
grönnum sínum í Svart-
fjallalandi þar sem matar-
venjur eru líkar og við eig-
um að venjast, t.d. borða
Svartfellingar bæði svið og
skyr. Það hafa verið viðrað-
ar kenningar um að þangað
eigi Islendingar rætur sín-
ar að rekja.“
HILMAR: „Svartfelling-
ar eða bara Skaftfellingar."
Hann hlær en bætir við al-
varlegri í bragði að Kust-
urica sameini margt af því
besta frá mjög mörgum af
stærstu leikstjórum þess-
arar aldar á sinn persónu-
lega hátt. „En mér finnst
Kusturica líka greinilega
vera mikill rokkari,“ segir
Hilmar. „Þótt hann sé með
öðruvísi tónlist skynjar
maður rödd rokkarans í
gegnum myndirnar hans.
Það er gífurlegt fjör í
myndum hans, fjör sem er
kannski litað hálfgerðri ör-
væntingu.
FRIÐRIK: „Hann er líka
knattspyrnumaður - sem segir
mjög mikið um manninn."
HÍLMAR: „Þessir eiginleikar
Kusturica standa manni nærri og
þess vegna finnst mér mjög viðeig-
andi og skemmtilegt að fá að mæta
honum á knattspyrnuvellinum á
laugardaginn."
FRÍÐRIK: „Þetta er hrikalega
sterkt lið,“ segir Friðrik. „Kust-
urica var í landsliðsklassa á sínum
tíma og þessir tónlistarmenn í No
Smoking Band eru allir góðir fót-
boltamenn. Það er verst að maður
er að taka upp kvikmynd þessa
dagana svo það er enginn tími til að
æfa sig.“
Draugabanar af ýmsum
þjóðernum
- En ef við snúum okkur að Ku-
brick og myndum hans.
HILMAR: „Sérstaða hans fólst í
því að hann gerði mjög sjaldan
myndir og í hvert skipti tókst hon-
um að velja þema eða aðferð sem
náði hámarksathygli. Það er mikil
dulúð sem umlykur Kubrick því
hann var einrænn maður og lokaði
sig talsvert frá umheiminum. Ég
held mikið upp á myndir eins og
Kvikmyndahátíd í Rcykjavík