Morgunblaðið - 23.09.1999, Síða 40

FIMMTUDAGUR 23. SEPTEMBER 1999
MINNINGAR
MORGUNBLAÐIÐ
4

Tungumál
deyr
Jafnvel þótt það sé rétt, að tungumál hafi
gildi í sjálfu sér, þá leiðir sú staðreynd
ekki sjálfkrafa afsér að tungumál megi
ekki deyja.
Gi
\
etur tungumál dáið,
satt lífdaga, rétt
Beins og manneskja?
Þótt fullyrða megi
að hvert einasta
tungumál sem til er í heiminum
sé verðmæti í sjálfu sér leiðir
það ekki til þess, að skilyrðis-
laust beri að halda öllum
tungumálum lifandi. Ekki frek-
ar en skilyrðislaust ber að
halda fólki lifandi með öllum til-
tækum ráðum.
í heiminum eru nú alls töluð
um sex þúsund tungumál, ef
marka má það sem kom fram í
tímaritinu New Stientist fyrir
nokkrum árum. Af þeim eru
einungis um 600 sprelllifandi,
en um þrjú þúsund teljast í al-
varlegri
VIÐHORF hættu, sam-
... „ . .. _ kvæmtsér-
Eftir Kristjan G. ,. ,.
Arngrímsson fræðmgum.
Han tungu-
mál einungis
nytjagildi, svona eins og hamar
sem maður notar til smíða,
skiptir ekki máli hvaða mál
maður talar, frekar en það
skiptir máli hvort maður notar
klaufhamar eða kúluhamar til
að reka nagla. Samkvæmt
þessu viðhorfí væri eiginlega
æskilegt að sem fæst mál væru
töluð í heiminum til að allir
gætu skilið alla.
En þetta er ekki öll sagan.
Einnig má halda því fram - eig-
inlega andstætt þessu nytjavið-
horfí - að tungumál hafi eigin-
legt gildi. Það er að segja, það
hefur gildi sem býr í því sjálfu,
en verður ekki til vegna ein-
hvers annars, æðra gildis, svo
sem nytjagildisins.
Það er þetta síðarnefnda við-
horf - að tungumál hafi gildi í
sjálfu sér - sem er meginrök-
semd málverndarsinna fyrir
því, að vernda beri tungumál
með ráðum og dáð. Vandinn er
hins vegar sá, að jafnvel þótt
það sé rétt, að tungumál hafí
gildi í sjálfu sér, leiðir sú stað-
reynd ekki sjálfkrafa af sér að
tungumál megi ekki deyja.
Eitt af þeim fjölmörgu
tungumálum heimsins sem nú
eru á heljarþröm er tuscarora,
tungumál norður-amerísku
frumbyggjaþjóðarinnar Tuscar-
ora. Fyrir þremur árum lést á
sjúkrahúsi í Toronto í Kanada
93 ára gömul kona, Helen Salt-
er, sem var síðasti Kanadabú-
inn sem talaði þetta tungumál
reiprennandi. Enn iifír þó málið
meðal nokkurra frumbyggja á
verndarsvæðum í Bandaríkjun-
um.
Joanne Weinhotz, sem er
kennari við Tuscarora-skólann í
Lewiston í Bandaríkjunum,
sagði í umræðu um örlög
tuscarora-málsins, að tungumál
væri lykill að því hvernig mað-
ur hugsi. Glatist tunga þjóðar-
innar 'glatist með henni heims-
sýn og menning þessarar þjóð-
ar.
I sama streng hafa fleiri mál-
vemdunarsinnar tekið, og segja
að í hverju einasta tungumáli
sé í raun fólginn sérstakur
skilningur á lífinu og tilverunni.
Þetta viðhorf til tungumálsins
hefur verið kennt við banda-
ríska afstæðishyggju, og á sér
rætur hjá þýska menntamála-
frömuðinum Wilhelm Hum-
boldt, sem var samtíðarmaður
Goethes.
Samkvæmt þessu viðhorfí
myndi það leiða til einsleitni ef
eitt tungumál yrði ráðandi í
heiminum. Þess vegna kann
mönnum að sýnast að það blasi
við, að vernda þurfi þau tungu-
mál sem til eru.
En liggur það endilega ljóst
fyrir? Ef það er vegna hættu á
einsleitni sem manni ber að
vernda tungumál, þá verður
maður að telja fjölbreytni mik-
ilvæga. Kannski finnst manni
ekkert slæmt að einsleitni ríki í
heiminum - manni gæti jafnvel
fundist einsleitni eftirsóknar-
verð. Ef maður telur ekki að
fjölbreytni sé af hinu góða er
ekki víst að maður telji eftir-
sóknarvert að vernda öll tungu-
mál heimsins.
Auk þess er alls ekki víst að
þótt tungumál deyi leiði það á
endanum til þess að einungis
eitt mál verði allsráðandi. Það
virðist mega líta svo á, að ný
mál fæðist. Eitt þessara „ný-
fæddu“ mála er mál blökku-
manna í Bandaríkjunum, mál
sem stundum er kallað „svört
enska“ eða „ebonics".
Fyrir nokkrum árum sam-
þykktu menntamálayfirvöld í
Oakland, sem er ein af útborg-
um San Francisco, að ebonics
skuli virt sem sérstakt tungu-
mál. Ekki hlaut þó málið jafnan
sess við ensku.
í þessu felst ekki að ebonics
sé tungumál sem hefur nýlega
verið búið til frá grunni - frem-
ur má segja að það hafi líklega
alltaf verið til, en oftast verið ^
skilgreint sem bjöguð enska. í
viðurkenningunni á stöðu máls-
ins er fólgin breytt skilgrein-
ing, ebonics er sérstakt tungu-
mál - þó væntanlega náskylt
ensku.
Allt lýtur þetta að þeim sama
brunni að það eru ekki alveg
skotheld rök fyrir málvernd að
gæta þurfí fjölbreytni í
málaflóru heimsins. Bæði er
alls ekki gefið að fjölbreytni sé
nauðsyn, og svo getur verið að
ný mál komi í stað þeirra sem
deyja.
Þessu mætti kannski helst
svara með því að benda á, að
fjölbreytni er mikilvæg vegna
þess að einsleitni eykur hætt-
una á að endurskoðun og gagn-
rýni verði erfið. Ef hvert og eitt
tungumál felur í sér ákveðna
heimssýn þá myndi einsleitni
þýða að einungis sæist ein hlið
á hlutunum og ógerningur yrði
að sjá aðrar hliðar.
Halda mætti áfram og segja,
að því fleiri tungumál sem til
séu í heiminum því fleiri hliðar
hafi heimurinn - og því minni
hætta sé á að sýn manns á
hann verði þröng. Taki maður
þennan pól í hæðina má
kannski standa við þá fullyrð-
ingu að fjölbreytni sé af hinu
góða í málaflóru heimsins og
þess vegna sé varhugavert að
tungumál deyi.
KRISTÍN SÓLBORG
ÓLAFSDÓTTIR
+ Kristín Sólborg
Ólafsdóttir
fæddist í Reykjavík
11. ágúst 1954. Hún
lést þriðjudaginn
14. september síð-
astliðinn. Faðir
hennar var Ólafur
Bjartdal Þórðarson,
f. 24. október 1917,
d. 21. apríl 1995 og
móðir Eva Sigríður
Bjarnadóttir, f. 6.
júlí 1919.
Kristín Sólborg
giftist Inga Arnari
Pálssyni, f. 26. júnf
1952. Foreldrar hans voru Hul-
dís Ingadóttir, f. 19. október
1929, d 16. maí 1985, og Páll
Guðmundsson, f. 22. ágúst 1927,
d. 16. febrúar 1995. Sonur
Kristínar Sólborgar og Inga
Arnars er Ólafur Ragnar, f. 19.
nóvember 1974.
Sambýliskona Ólafs
Ragnars er Stein-
unn Ósk Ægisdótt-
ir, f. 3. apríl 1976.
Sonur Ólafs Ragn-
ars er Arnar Logi,
f. 11. febrúar 1993
og dóttir Steinunn-
ar er Sonja Lára, f.
6. febrúar 1995.
Systir Kristínar er
Guðrún Ólafsdóttir,
f. 24. apríl 1949, gift
Pétri Friðrik Þórð-
arsyni. Dætur
þeirra eru Guðný
Eva, f. 29. júní 1972, Kolbrún
Hrönn, f. 3. september 1975 og
Hanna Björg, f. 11. september
1981, d. 16. ágúst 1999.
Utför Kristínar Sólborgar fer
fram frá Bústaðakirkju í dag og
hefst athöfnin klukkan 13.30.
Elsku hjartans ástin mín.
Okkur skortir orð til að lýsa
þeirri sorg sem yfir okkur hefur
dunið síðustu vikur. En við verðum
að trúa því að þér sé ætlað að ynna
af hendi eitthvert mikilvægt hlut-
verk annars staðar. Við viljum
þakka fyrir öll yndislegu árin.
Kveð ég í Guði góðan lýð,
gleðilegar þeim nætur býð,
þakkandi öllum þeirra styrk,
þjónustu, hjálp og kærleiksverk.
Astkæra þá, ég eftir skil,
afhenda sjálfum Guði vil,
andvarpið sér hann sárt og heitt,
segja þarf honum ekki neitt.
(H. Pétursson.)
Þín er sárt saknað.
Þinn
eiginmaður og sonur.
Dóttir, í dýrðar hendi
Drottins, mín, sofðu vært,
Hann, sem þér huggun sendi,
hann elskar þig svo kært.
Þú lifðir góðum Guði,
í Guði sofnaðir þú
í eilífum andarfriði
ætíð sæl lifðu nú.
(H. Pétursson.)
Sofðu rótt, bamið mitt.
Þín
mamma.
Elsku, fallega, amma mín.
Nú ertu farin frá mér. Það er svo
margt sem ég vil segja við þig og
mig langar svo oft að þú sért hér
hjá mér því þú varst svo góður vin-
ur minn. Eg er stundum með eina
fallega kisu hjá mér og ég vildi að
þú hefðir séð hana en ég held að þú
getir samt séð hana því ég veit að
þú verður alltaf hjá mér og þú leiðir
mig þegar ég er einn að labba og
munt alltaf gera það. Þú hugsaðir
alltaf svo vel um mig, gafst mér fal-
lega hluti, föt og dót. Takk fyrir
vestið og buxurnar sem voru síð-
ustu fötin sem þú keyptir handa
mér. Ég ætla alltaf að muna þegar
við vorum saman á Amarstapa og
ég ætla að setja mynd af þér við
hliðana á Bjarnafossi. Nú stendur
kofinn minn þar en þú komst aldrei
í kaffi til mín þangað því þú hafðir
svo margt að gera. En þú ert alltaf
velkomin heim til mín og í kofann.
Ég man þegar við vorum að setja
niður trén við bústaðinn og nú
verða þau stór og gömul. Ég ætla að
hugsa vel um trén fyrir þig og líka
um afa því ég veit að hann saknar
þín svo mikið. Ég sakna þín líka
mjög mikið.
Þú gast ekki klárað að föndra allt
sem þú varst að gera og þess vegna
langar mig mest að taka það heim
og láta mömmu klára það fyrir þig.
Núna ertu á himnum að skreyta allt
og gera fínt og vonandi er til nóg af
föndurdóti hjá Guði.
Bless, bless, kæra, unga amma
mín.
Þinn
Arnar Logi.
Mig langar í þessum orðum að
minnast Kristínar, tengdamóður
minnar.
Það var fyrir þremur áruin að ég
tengdist þér og /jölskyldu þinni
þegar ég kynntist Ólafi syni þínum.
Þær stundir sem við áttum sam-
an voru alltaf góðar en voru alltof
fáar, enginn fór varhluta af góð-
mennsku þinni og ekki síður ég sem
tengdadóttir þín sem þú tókst opn-
um örmum og varst mér alltaf innan
handar og sem góður vinur og
Sonju Láru sem þú varst sem besta
amma og ánægjan og tilhlökkunin
til þess sem í vændum var þegar ég
sagði þér frá að brátt mundi fjölga í
fjölskyldunni. Alltaf þótti okkur
gott þegar þú komst í heimsókn til
okkar. Það fylgdi þér ávallt glað-
værð og góðsemi.
Það er erfitt að lýsa því í orðum
þegar fólk er hrifið á brott í blóma
lífsins. Enginn skilur tilganginn,
einhver hlýtur hann að vera, en þín
bíður annað og meira hlutverk ann-
ars staðar en hér.
Fallegar minningar á ég í hjarta
mínu um þig sem ég mun varðveita
og deiia með fjölskyldu minni.
Drottinn vakir, Drottinn vakir,
daga’ og nætur yfir þér.
Blíðlynd eins og besta móðir
ber hann þig í faðmi sér.
Allir þótt þér aðrir bregðist,
aldrei hann á burtu fer.
Drottinn elskar, - Drottinn vakir
daga’ og nætur yfir þér.
(S. Kr. Pétursson.)
Elsku Ingi, Óli, Arnar Logi, Eva,
Guðríður og fjölskyldur. Megi góð-
ur Guð gefa okkur öllum styrk í
þessari miklu sorg.
Ég mun ævinlega minnast þín
með þakklæti.
Steinunn Rut.
Kveðja til ömmu Kristínar.
Þín
Láttu nú ljósið þitt
loga við rúmið mitt
hafðu þar sess og sæti
signaði Jesú mæti.
(Höf.ók.)
Sonja Lára.
Elsku Kristín.
Það er svo ótrúlegt að þú skulir
vera farin. Frá því að við munum
eftir okkur hefur þú verið til staðar.
Skemmtilega og lífsglaða Kristín
frænka sem kátínan geislaði alltaf
af og hreif alla með sér. Þú varst
mikill sálfræðingur og hafðir sér-
staka náðargáfu til að hlusta, enda
elskuðu þig allir, bæði börn og full-
orðnir. Þú áttir alltaf til ást og um-
hyggju handa einum í viðbót og og
stóðst eins og klettur við bakið á
þeim sem á þér þurftu að halda.
Þegar við vorum litlar var alltaf
mikið tilhlökkunarefni að fá ykkur í
heimsókn austur, eða að fá að fara
til ykkar vestur á Snæfellsnes. Báð-
ar vorum við sumarlangt hjá ykkur,
sitt í hvoru lagi, og eigum margar
góðar minningar frá þeim tíma.
Þegar þið svo fluttuð til Reykjavík-
ur og við á Kjalarnesið þóttumst við
hafa himin höndum tekið. Það var
svo gaman að vera í návist ykkar
því þið voruð alltaf eins og nýgift.
Við gerðum oft gi'ín að því að sam-
komulagið væri svona gott því Ingi
væri alltaf á sjónum, en sú var ekki
raunin. Þið voruð einfaldlega í hópi
þeirra fáu sem hlotnast sú hamingja
að finna sinn sálufélaga og besta vin
í maka sínum. Elsku Ingi, missir
þinn er þendanlega mikill. Sama á
við um Óla ykkar, sem misst hefur
yndislega móður og vin, og fjöl-
skyldu hans. Arnar Logi og Sonja
Lára eiga sérstaklega bágt með að
skilja að elsku amma sé farin og það
er sárt til þess að hugsa að bama-
barnið sem er á leiðinni eigi aldrei
eftir að kynnast þér.
Fyrir aðeins rúmum tveimur vik-
um síðan komstu í afmæliskaffi tO
annarrar okkai’. Þá réttirðu
mömmu lítinn pakka og þegar hún
spurði þig af hverju þú værir að
færa henni þetta þá sagðirðu að það
væri bara af því að hún væri svo góð
systir. Þetta var ákaflega lýsandi
fyrii’ þig. I pakkanum voru svoköll-
uð vemdarenglaspil. A fyrsta spil-
inu stendur skrifað: „Allt umhverfis
okkur eru verndarenglar. En við er-
um oft ómeðvituð um návist þeirra.
Þessir verndarenglar auðvelda okk-
ur að ná sambandi við þá og taka á
móti leiðbeiningum frá þeim.“ (c
Guðrún G. Bergmann-1996). A þeim
tíma óraði engan, og allra síst þig,
fyrir því að við myndum líka missa
þig svona fljótt. Svona er lífið óút-
reiknanlegt.
Elsku Ingi, Óli, Steinunn, Arnar
Logi, Sonja Lára, Eva amma og
mamma. Missir okkar allra er mikOl
og sár en minningamar em bjartar
og hlýjar. Við trúum því að enn hafi
bæst í vemdarenglaherinn á himn-
um og að þar hafi Kristín okkar tek-
ið við verðugu nýju hlutverki við
hlið Hönnu systur og allra hinna.
Kæra Kristín. Þakka þér fyrir
allt sem þú varst okkur alla tíð.
Þínar frænkur,
Guðný og Kolbrún.
Kristín er dáin, Kristín hans Inga
bróður míns er dáin. Það getur ekki
verið, við sem voram saman í af-
mælinu hennar Salome Huldísar á
Selfossi á laugardaginn, ásamt Óla
syni þeirra, Steinunni, Arnari Loga
og Sonju Láru. Ég sé bara svart,
allt er eins og í þoku, maður tekst
aldrei sjálfviljugur á við sorgina.
Hún verður óvelkominn gestur sem
maður þykist ekki taka eftir þegar
hún lætur vita af sér. Henni er ekki
boðið í hús þegar hún knýr á. Mað-
ur herðir sig, ýtir henni frá sér, lít-
ur undan, segist ekki vera heima.
Vonai’ að hún fari húsavOlt. Grát-
biður skaparann um að nú fái mað-
ur frið, þessum stöðuga ágangi fari
að linna, sem það gerir ekki, ekki
fyrr en maður fer til dyra, opnar
hjarta sitt fyrir þessum vágesti og
tekur við því sem hann hefur að
kenna manni. Þá loks brotnar mað-
ur, tárin fara að flæða og varlega
fer maður að sýna sárin sín. Tekur
upp úr handraðanum allar þær sáru
tilfinningai’ sem hrúgast hafa sam-
an og lokast inni í öll þessi ár frá því
við Kristín sátum saman heima hjá
mér þegar mamma dó (Huldís á
Malarrifi). Þá trúði hún mér fyrir
því að það hafi eitthvað dáið með
mömmu. Og hvað við voram sárar
að enginn hafði manndóm í sér að
setja orð á blað til að minnast henn-
ar. Kristín var heOsteypt kona, hún
var mágkona mín, trúnaðarvinur og
systirin sem ég ávallt þráði. Það var
mannbætandi að þekkja hana, hún
var mjög næm á tOfinningar fólks.
Það er ekki nema mánuður síðan
systurdóttir hennar dó, hún Hanna
Björg, Hanna Björg sem hún var
svo stolt af, dóttir þeirra Gurru og
Péturs, litli sólargeislinn þeirra með
rauðgullna hárið sitt. Hún tók það
andlát mjög nærri sér, hún hafði
svo miklar áhyggjur af móður sinni
og vonaði að góður guð myndi lina
þjáningar þeirra. Við Gústa, vin-
kona hennar, sátum í erfidrykkj-
unni hennar Hönnu Bjargar þegar
við vorum að velta þessu lífi fyrir