Morgunblaðið - 26.11.1999, Blaðsíða 10

10 FÖSTUDAGUR 26. NÓVEMBER 1999
MORGUNBLAÐIÐ
FRÉTTIR
Fréttamaður AFP á Islandi
kærður til siðanefndar BÍ
Átti ekki aðild
að kæruefnum
Frá blaðamannafundi Bjarkar og félaga á Hótel Borg í gær. Frá vinstri talið eru Kristinn Haukur Skarp-
héðinsson, Friðrik Þór Friðriksson, Björk Guðmundsdóttir, Jakob Frímann Magnússon, Guðjón Már Guð-
jónsson og Guðmundur Gunnarsson.
Björk gefur út yfírlýsingu varðandi Fljótsdalsvirkjun
Alver er úrelt hugsun
SIÐANEFND Blaðamannafélags
íslands hefur vísað frá kæru Reim-
ars Péturssonar hdl. fyrir hönd
Halls Hallssonar og Ocean Futures
Society á hendur Gérard Lemarqu-
is, fréttamanni AFP á Islandi,
vegna umfjöllunar hans um málefni
háhyrningsins Keikós í fréttaskeyti.
Fréttaskeytið var á ensku og
undir því eru upphafsstafir þriggja
manna. Kæran var byggð á skeyti
fréttastofunnar sem var á ensku,
þar sem Halli Hallssyni, talsmanni
Free Willy-samtakanna, eru meðal
annars lögð þau orð í munn að verk-
efnið um Keikó sé „total failure“,
þ.e. hafi algjörlega misheppnast.
Þess var krafist að siðanefndin úr-
skurðaði að um mjög alvarlegt brot
á siðareglum BÍ hefði verið að ræða.
Lögmaður kærða byggði vöm
sína á því að kærði hefði enga aðild
átt að kæruefnum í fréttaskeytinu.
Benti hann á að kærði hefði vissu-
lega sent fréttastofunni AFP skeyti
um málefni Keikós. Það hefði verið
á frönsku og ekkert í því hefði gefið
tilefni til kæra tii siðanefndar. Hið
kærða fréttaskeyti á ensku sé að
hluta til byggt á skeyti Lemarquis
en hann beri enga ábyrgð á því sem
bætt hafi verið inn í hinn enska
texta af öðram starfsmönnum
fréttastofunnar.
Taldi Hall brotlegan
Þá kom fram í greinargerð lög-
fræðings Lemarquis að Hallur
Hallsson hefði gerst brotlegur við
íyrstu og sjöttu grein siðareglna BÍ
með því að hafa uppi óþörf illmæli
um Lemarquis í viðtali við dagblað
og að gera tilraun til að gera hann
tortryggilegan gagnvart yfirmönn-
um fréttastofu AFP að tilefnislausu.
Siðanefnd BÍ féllst á rök kærða í
málinu og vísaði málinu frá, þar sem
hún taldi augljóst að kærði hefði
ekki átt aðild að kæraefninu. Hún
féllst einnig á að í uppranalegu
fréttaskeyti Lemarquis hefði ekkert
verið sem bryti gegn siðareglum BI.
BJÖRK Guðmundsdóttir tónlistar-
maður hefur gefið frá sér yfirlýs-
ingu varðandi fyrirhugaða Fljóts-
dalsvirkjun, álver og lögfoiTnlegt
umhverfismat. I yfirlýsingunni
kemur m.a. fram að Islendingar
standi á krossgötum varðandi við-
horf til náttúrannar og það sé úrelt
hugsun að fóma þurfi náttúrunni til
að Island verði tæknivædd nútíma-
þjóð.
Yfirlýsinguna sendi hún frá sér á
fundi í gær ásamt sex öðram aðil-
um, sem hver og einn gaf frá sér yf-
irlýsingu varðandi fyrirhugaðar
virkjunarframkvæmdir og kröfu
um lögformlegt umhverfismat.
Þessir aðilar vora auk Bjarkar þeir
Kristinn Haukur Skai-phéðinsson
líffræðingur, Friðrik Þór Friðriks-
son kvikmyndagerðarmaður, Ja-
kob Frímann Magnússon tónlistar-
maður, Guðjón Már Guðjónsson
stjómarformaður Oz, Guðmundur
Gunnarsson, formaður Rafiðnaðar-
sambandsins, og Tryggvi Felixson
hagfræðingur.
I samtali við Morgunblaðið sagði
Björk að þessi hópur hefði í flestum
málum afar ólíkar skoðanir, en öll
væra þau sammála um að ríkis-
stjóminni beri að fara eftir lögum
um það hvemig svona virkjanir era
byggðar og að fram fari lögform-
legt umhverfismat.
Vill þjóðaratkvæðagreiðslu
„Ef þetta umhverfismat stenst,
sem okkur granar að geri ekki, þá
verður ríkisstjórnin að hætta við
þetta og gera eitthvað annað,“ seg-
ir Björk. Hún segist persónulega
styðja að fram fari þjóðaratkvæða-
gi-eiðsla um þetta mál. Nauðsyn-
legt sé að það sé afgreitt í sátt, því
þetta sé það stór ákvörðun fyrir
þjóðina. „Ekki bara þessi virkjun,
heldur hvaða stefnu við tökum á
næstu öld með náttúrana okkar,
hvemig við virkjum hana. Það er
svo margt annað hægt að gera. Nú
er ég persónulega ekki á móti virkj-
unum, en svona virkjun er eins og
virkjanir sem voru gerðar fyrir 30-
40 áram erlendis. Það er mjög gam-
aldags hugsunarháttur að það þurfi
að fórna náttúra til þess að fá pen-
inga úr náttúrunni."
Björk segir íslendinga vera á
krossgötum núna og það skipti
miklu máli í hvaða átt sé haldið inn í
nýja öld. Hún segir að á íslandi sé
einn fallegasti þjóðgarður heims,
ósnortinn í kjöltunni, ásamt gífur-
legu hugviti sem sé alveg óvirkjað.
„Ég og GusGus ákváðum að gefa
lag á Netið og í hvert sinn sem það
er heimsótt verða til peningar sem
fara í sjóð til að virkja hugvit á
landsbyggðinni, þ.e. á öllu íslandi
nema Reykjavík. Það eru til fimm
hundruð aðrar hugmyndir heldur
en að byggja álver, en slík fram-
kvæmd ber vott um svo lítið ímynd-
unarafl."
Að sögn Bjarkar vilja Norðmenn
ekki reisa álver hjá sér og með
byggingu álvers verði ísland eins
og einhver nýlenda fyrir útlend-
inga. „I 600 ár voram við að þókn-
ast útlendingum, en nú bara hætt-
um við því og eigum okkur sjálf.
Það er líka búið að reikna það út, ef
þessi virkjun verður byggð, að Is-
lendingar græða eiginlega ekkert á
þessu. Það era Norðmenn sem
græða á þessu. Það era ekki einu
sinni Austfirðingar sem græða á
þessu eða ríkisstjóm Islands. Við
eram bara að selja ódýra orku í
staðinn fyrir að nota hana sjálf. Við
getum notað þessa orku í okkar
mál, okkar hugvit og okkar hluti.“
. Liósmynd/Gunnar G. Vigfússon
Davíð Oddsson forsætisraðherra og Valgeir Þorvaldsson forstöðu-
maður Vesturfarasetursins á Hofsósi undirrituðu í gær samning um
stuðning ríkisins við uppbyggingu setursins.
Ríkið veitir Vestur-
farasetrinu tólf millj-
dnir á ári í fímm ár
Miðstöð
samskipta
fyrir vest-
urfara
RÍKISSJÓÐUR ætlar að leggja
Vesturfarasetrinu á Hofsósi til tólf
milljónir króna á ári í fimm ár og í
gær undirrituðu Davíð Oddsson
forsætisráðherra og Valgeir Þor-
valdsson, forstöðumaður Vestur-
farasetursins, samning um stuðn-
ing ríkisins við uppbyggingu
setursins.
Með þessu framlagi vilja stjóm-
völd leggja grunn að öflugu starfi
þjónustumiðstöðvar fyrir fólk af ís-
lenskum ættum í Vesturheimi.
Setrið mun annast uppbyggingu
gamla þorpskjarnans á Hofsósi og
verður þar að finna þjónustu og af-
þreyingu ýmiskonar. Verkefnið
verður kynnt vestanhafs og mun
setrið einnig beita sér fyrir stofnun
minningarsjóðs íslensku vesturfar-
anna og vera miðstöð samskipta við
fólk af íslenskum ættum sem býr í
N orður-Ameríku.
Vesturfarasetrið mun einnig sjá
um að setja upp sýningu um Step-
han G. Stephansson, í samvinnu við
The Stephan G. Stephansson Ice-
landic Society í Markerville og
Byggðasafn Skagfirðinga, og verða
setrinu veittar tíu milljónir sérstak-
lega til þess verkefnis.
Utanríkisráðherra á fundi framsóknarmanna um virkjunarmál á hálendinu
Ríkið skaðabótaskylt verði
virkjun ekki leyfð í Fljótsdal
HALLDOR Asgrímsson, formaður
Framsóknarflokksins, sagði á fundi
Framsóknarflokksins í Reykjavík
um virkjunannál í fyrrakvöld, að í
reynd væri verið að taka virkjunar-
leyfið af Landsvirkjun ef virkjunar-
framkvæmdir í Fljótsdal yrðu sett-
ar í lögformlegt umhverfismat.
Verði virkjun ekki leyfð liggi það
ljóst fyrir að ríkið sé skaðabóta-
skylt. Aðrir frammælendur á fund-
inum vora Hjálmar Amason, for-
maður iðnaðamefndar, og Ólafur
Örn Haraldsson, formaður um-
hverfisnefndar.
„Við teljum þetta ekki forsvaran-
legt og þess vegna hefur flokkurinn
þessa afstöðu til virkjunarinnar. Ég
tel að það sé mikill meirihluti með-
fylgjandi henni um allt land,“ sagði
Halldór.
Hann sagði að það hefði legið
ljóst fyrir að hefði ríkisstjórnin ekki
haldið sínu striki í þessu máli hefði
hún sett málið í uppnám. „Hvemig
eigum við að tala við samningsaðila
í svona máli eins og Norsk Hydro?
Eigum við að segja að við vitum
ekki hvort verði virkjað og hugsan-
lega þurfum við að setja málið í um-
hverfismat sem tekur tvö ár? Það er
ekki hægt að standa svona að mál-
um því það er eitt sem gildir í öllum
samningum, hvort sem það er milli
ykkar hér í þessum sal, milli þjóða,
milli ríkisstjómar og fyrirtækja, og
það er að menn geti treyst því sem
sagt er,“ sagði Halldór.
„Halda menn að Össur Skarp-
héðinsson hefði gefið út leyfi til þess
að leggja svokallaða Fljótsdalslínu
milli Akureyrar og Héraðs, sem
byggir á Fljótsdalsvirkjun, ef hann
hefði ekki gert ráð fyrir því að
Fljótsdalsvirkjun yrði byggð á
grandvelli þeirra laga sem þá
giltu?“
Halldór sagði að tveir stjóm-
málaforingjar á Austurlandi hefðu
lagt allt að veði til þess að eitthvað
mætti gerast í stóriðju þar. Hjör-
leifur Guttormsson hefði látið gera
grann undir kísilmálmverksmiðju á
Reyðarfirði og fullyrt fyiir kosning-
ar 1983 að þar yrði byrjað að reisa
verksmiðju. Undir þetta hefði
Sverrir Hermannsson tekið. Hall-
dór spurði hvort sinnaskipti þess-
ara manna væru til þess fallin að
efla traust manna á stjórnmála-
mönnum.
92 milljarðar króna
frá stóriðju á 30 árum
Hjálmar Amason, formaður iðn-
aðarnefndar Alþingis, lýsti stuðn-
ingi við Fljótsdalsvirkjun. Hann
ræddi fyrst um byggðaröskun í
landinu og myndun borgríkis og
sagði að byggðavandinn væri
stærsti vandinn sem Islendingar
berðust við. Hann kvaðst óttast
borgríkið sem hér væri að myndast
í togstreitu við landsbyggðina. Eng-
inn hefði viðrað kröfur um umhverf-
ismat vegna Nesjavallavirkjunar,
byggingu Náttúrafræðihúss í
Vatnsmýrinni eða vegna mengunar
frá bílum í Reykjavík, sem væri
meiri en frá allri stóriðju landsins. í
borgríkinu væri gildismat munaðar
og krafan um lögformlegt umhverf-
ismat vegna Fjótsdalsvirkjunar
endurspeglaði vonda samvisku
þjóðarinnar.
„Þetta mál snýst um öryggi. 40%
af virkjanlegri orku íslendinga,
vistvænustu orku veraldar, era
norðan Vatnajökuls. Við verðum að
svara því hvort við viljum fóma
þeim 40 prósentum fyrir fegurð
náttúrannar. Þetta snertir öryggi
vegna þess að megnið af orkufram-
leiðslu okkar er á sama blettinum;
Þjórsár-Tungnársvæðinu. Er það
öryggi fyrir efnahagslíf __ okkar?
Þetta snertir efnahagslíf. A 30 ára
tímabili vai- hreinn ágóði þjóðarinn-
ar af stóriðju 92 milljarðar króna.“
Tilmæli þingflokksformanns
að menn forðuðust karp
Ólafur Örn Haraldsson, formað-
ur umhverfisnefndar Alþingis, upp-
lýsti það á fundinum að þingflokks-
formaður Framsóknarflokksins
hefði komið að máli við frammæl-
endur fyrir fundinn og lýst þeirri
skoðun sinni að fundurinn ætti ekki
að verða karp á milli frummælenda.
Hann hefði mælst til þess að rætt
yrði um það sem menn væra sam-
mála um. Þess vegna hefði komið
sér á óvart að Halldór og Hjálmar
hefðu varið sínum tíma einmitt til
efnislegrar umræðu um þetta mál.
Ólafur Örn kvaðst binda miklar
vonir við áætlunina Maður - nýting
- náttúra. Aætlunin gæfi mönnum
tækifæri til að skoða þessi mál í
jafnvægi og ná sátt milli sjónar-
miða. Margir kæmu að vinnu við
þetta verkefni en hann teldi mikil-
vægt að að þessu máli kæmu einnig
erlendir aðilar sem hefðu gengið í
gegnum svipað ferli og íslendingar
stæðu nú frammi fyrir.
„Ég hef lagt það til við Finn Ing-
ólfsson að við leitum til annarra
þjóða og komið á framfæri við
vinnuhóp sem er við háskólann í
Lundi. Þetta er þverfaglegur hópur
sem hefur gert mat á umhverfis-
áhrifum á mörgum sviðum í Sví-
þjóð, Austurríki og víðar. Með
þessu kæmum við inn með ný sjón-
armið og nýja vídd og litum til þjóð-
ar sem við verðum að viðurkenna að
er 10-20 árum á undan okkur í um-
hverfismálum," sagði Ólafur Örn.