Morgunblaðið - 26.11.1999, Blaðsíða 36

36 FÖSTUDAGUR 26. NÓVEMBER 1999
LISTIR
MORGUNBLAÐIÐ
BÆKUR
L e i k r i t
FJÖRBROTFUGLANNA
Eftir Elías Snæland Jónsson. Ut-
gefandi, hönnun, umbrot: Hergill.
Prentun og bókband: Gutenberg.
111 bls.
HEIMILISOFBELDI, sifjaspeU
og kynferðisleg misnotkun eru
meginþemu leikritsins Fjörbrot
fuglanna sem nú er komið út á bók
eftir frumsýningu í Dresden í
Pýskalandi í apríl á þessu ári.
Leikritið hefur ekki verið leikið hér
heima þótt fram komi í formála höf-
undai- að bæði leikhússtjórar Borg-
arleikhúss og Þjóðleikhúss hafi haft
það til skoðunar á undanfornum ár-
um.
Leikritið hefur að sögn höfundar
farið í gegnum ýmsar breytingar en
það var fyrst sent Borgarleikhúsinu
í vetrarbyrjun 1988. Arið 1993 var
það valið framlag Leiklistarsam-
bands íslands í Evrópsku leikrita-
samkeppnina og af þvi tilefni þýtt á
þýsku.
Það verður að teljast nokkuð sér-
stakt að leikrit skuli fyrst vera svið-
sett erlendis í erlendri þýðingu, áð-
ur en að frumsýningu á frummálinu
kemur. Ekki fylgir sögunni hvort
frumsýning hérlendis sé í vændum.
Aðalpersónur verksins eru fimm.
Faðirinn og móðirin og bömin tvö,
Systa og Brói. Fimmta persónan,
unnusta Bróa, kemur síðar til sög-
unnar. Þá koma sálfræðingur og
fangaverðir lítillega við sögu. Höf-
undur staðsetur ysta ramma verks-
Grafík-
myndir í
Fjöru-
borðinu
MARILYN Herdís Melk sýn-
ir grafíkmyndir í veitingahús-
inu Við fjöruborðið.
Marilyn stundaði nám við
California College of Art.s and
Crafts og Myndlista- og hand-
íðaskóla íslands og útskrifað-
ist þaðan 1987 úr grafíkdeild.
Þetta er önnur einkasýning
hennar en hún hefur líka tekið
þátt í samsýningum, bæði hér
heima og erlendis.
Marilyn er félagi í „ís-
lenskri gi-afík“, SÍM og graf-
íkfélaginu „Áfram veginn" við
Laugaveg lb.
Sýningin stendur yfir fram
að jólum og er opin frá kl. 18-
22 virka daga en 11:30-22
laugardaga og sunnudaga.
TÖJYLIST
S a I ii r i n n
KAMMERTÓNLIST
Trio Romance flutti tónverk eftir
Wesley, Chopin, Doppler-bræður,
Poulenc, Bizet og Atla Heimi
Sveinsson. Þriðjudagurinn 23. nó-
vember, 1999.
TRÍÓ Romance, sem skipað er
Guðrúnu Birgisdóttur, Martial
Nardeau og Peter Maté, stóð fyrir
tónleikum á vegum Tíbrár í Salnum
sl. þriðjudagskvöld. Tónleikarnir
hófust með tríói eftir Samuel Wes-
ley (1766-1827), samtímamann
Beethovens, ágætt tónskáld og org-
anleikara. Tríóið er mjög vel samin
og var ekki síður ánægjulegt
áheymar fyrir það hversu vel það
var flutt af Guðrúnu Birgisdóttur,
Matial Nardeau og Peter Maté.
Næsta viðfangsefni er tilbrigða-
verk eftir Chopin, sem sagt er að
hann hafí samið er hann var 14 ára
en samkvæmt tónverkaskrá hans,
er þetta verk ekki talið áreiðanlega
eftir Chopin, enda ekki gefið út fyrr
en 1955. Hvað sem rétt kann að
vera í þessu, var verkið skemmti-
legt áheyrnar og gott, ef um 14 ára
dreng er að ræða. Þriðja viðfangs-
Ofbeldi og
sifjaspell
ins í nútímanum,
skelfilegur atburður
hefur gerst á heimil-
inu, faðirinn hefur lát-
ist af voðaskoti og allt
bendir til þess að Brói
sé valdur að því. Hann
virðist hafa tapað öllu
veruleikaskyni og er
hafður í öryggis-
gæslu, skáldmæltur
vitfírringur sem talar
í véfréttastíl. Systa
snýr heim eftir fimm
ára dvöl í Bandaríkj-
unum og í kjölfarið
fylgir upprifjun á
heimilisaðstæðum á
uppvaxtarárum syst-
kinanna; smám saman verður ljóst
hvað viðgengist hefur á heimilinu
árum saman og hvernig faðirinn
hefur beitt eiginkonuna ofbeldi,
misnotað dótturina og kúgað son-
inn. Grimmlyndur harðstjóri sem er
enn frekar undirstrikað með því að
hann er lögreglumaður, valdsmaður
í einkennisbúningi.
Upprifjunin er miskunnarlaus,
atriði eftir atriði sýnir grimmd föð-
urins, hjálparleysi móðurinnar sem
lætur allt yfir sig ganga og Systu
sem reynir að vemda Bróa, gengur
jafnvel svo langt að bjóða sjálfa sig
fram í stað drengsins
þegar öll önnur ráð
þrýtur. Hún hefur not-
að fyrsta tækifærið til
að komast að heiman,
ætlaði aðeins að_ vera
eitt ár erlendis. I fjar-
vem hennar stóð Brói
berskjaldaður fyrir of-
beldi föðurins og þegar
unnustan verður einnig
íyrir barðinu á honum
missir Brói tökin á
sjálfum sér.
Bygging leikritsins
er þaulhugsuð og kall-
ast hugvitssamlega á
atburðir og atriði í for-
tíð ög nútíð; niðurstað-
an er að sagan endui-taki sig og
speglast sú hugmynd í byggingu
verksins. Höfundur gerir ráð íyrir
notkun kvikmyndar eða myndbands
við sviðsetninguna til tengingar atr-
iða úr fortíðinni við sviðsett atriði úr
nútíð verksins. Tilfinningaleg fram-
vinda verksins er öll mjög rökrétt,
að ekki sé sagt einfold, eina persóna
verksins sem verður fyrir áhrifum
af rás viðburða er Systa; jafnvel
Brói kemur ekki á óvart því hann er
þegar í öðmm heimi í upphafí verks.
Veikleiki leikritsins felst m.a. í
persónusköpuninni, faðirinn er
Elías Snæland
Jónsson
einhliða illmenni, sannarlega ógeð-
felldur en einfaldur í dramatískum
skilningi. Hið sama má segja um
móðurina sem er kjökrandi flak í
öllum atriðum verksins, utan einu
sinni þegar hún ásakar Systu fyrir
að hafa rænt athygli föðurins. Sam-
töl þeirra mæðgnanna em ósann-
færandi, öll hugsun er orðuð, undir-
texti verður enginn - sem er svosem
alls ekki nauðsynlegur í öllum leikr-
itum - en hér er öll umgjörð verks-
ins og persónusköpun með svo
raunsæjum hætti að gera verður
kröfu um nokkra sálfræðilega dýpt
samtala.
Orðræður föðurins og unnust-
unnar um valdið og harðstjórana
em klisjukenndar og auka hvorki á
dýpt verksins né verða þær að
þeirri ytri tilvísun um eðh harð-
stjórnar sem höfundur ætlast þó
greinilega tíl. Galli verksins er
þannig hvorki fólginn í byggingu
þess né frásagnaraðferð heldur
persónusköpun og samtölum. Vel
má samt ímynda sér að verkið grípi
áhorfendur í leikhúsi vegna tilfinn-
ingasemi sinnar, ofbeldisatriða og
bersögli. Vissulega má segja að þeg-
ar fjallað er um heimilisofbeldi og
kynferðislega misnotkun sé ástæð-
ulaust að draga fjöður yfir óhugnað-
inn, en því viðkvæmari sem umfjöll-
unarefnin era því meiri verða
kröfumar um dramatíska úr-
vinnslu.
Elías Snæland Jónsson hefur
ráðist af dirfsku til atlögu við erfitt
viðfangsefni. Sumpart tekst honum
að skapa úr því áhrifamikið leikrit,
sumpart ekki.
Hávar Sigurjónsson
Hjartað slær ekki
KVIKMYNDIR
liaugarásbíó/
Stjörnubfó
RANDOM HEARTS/
ÖRLAGAVEFUR
★ ★
Leikstjórn: Sydney Pollack. Hand-
rit: Warren Adler og Darryl Ponics-
an Aðalhlutverk: Harrison Ford,
Kristin Scott Thomas og Charles
Dutton. Columbia 1999.
ÖRLAGAVEFUR er spunninn
þegar kona og karl farast í flug-
slysi, og makar þein-a kynnast við
þær kringumstæður. Það er hetjan
Harrison Ford sem leikur lögreglu-
manninn kokkálaða og Kristin
Scott Thomas sem leikur alþingis-
konuna sem þarf að verja sæti sitt
meðan eiginmaðurinn leikur laus-
um hala.
Hinn ágæti leikstjóri og leikari
Sydney Pollack gerir hér tilraun til
að ýta saman tveimur andstæðum
manninum sem leitar sannleikans
og konunnar sem hefur atvinnu af
því að ljúga. Myndin á að standa og
falla með aðdráttarafli sem mynd-
ast þeirra á milli þegar þau kynnast
við furðulegar aðstæður, en þau
ráða ekki við. Því miður fellur
myndin, þar sem engum virðist
hafa tekist ætlunai-verk sitt. Áhorf-
andinn nær alls ekki að skynja neitt
aðdráttarafl milli aðalsöguhetj-
anna, Ford og Scott Thomas era
bæði dempuð í leik og ópersónuleg.
Maður hefur kannski ekki mikið að
gefa rétt eftir að maki manns ferst í
flugslysi, en einhvern sjarma eiga
þau að sjá í hvort öðru og það hefði
verið gaman ef þau hefðu getað
deilt því með fólkinu í salnum.
Leikstjóranum tekst hvorki að
byggja upp spennuna þeirra á milli,
né yfirhöfuð að fá hjarta sögunnar
til að slá. Allur leikur í myndinni er
mjög flatur og ógefandi, nema þá
kannski helst leikstjórans sjálfs í
smáu hlutverk ráðgjafa alþingis-
konunnar. Hann er eina persónan í
myndinni sem hefur vott af húmor,
en hann hefði mátt vera víðar að
finna í myndinni. Handritshöfun-
durinn er ekki nógu hnitmiðaður í
skrifum sínum. Myndin er langd-
regin og hann vinnur ekki vel úr
þeim þáttum sem mestu máli
skipta. Auk þess sem það er alveg
óþarfi að láta okkur fylgjast með
óáhugaverðu glæpamáli til að skilja
að Harrison er góð lögga. Okkur
datt það strax í hug.
í rauninni er hugmyndin að
handritinu mjög áhugaverð. En þá
sannast hið fornkveðna að það
verður að halda vel utan um góðar
hugmyndir til að fá þær til að virka.
Hildur Loftsdóttir
Einsöngs-
tónleikar
Lovísu Sig-
fúsdóttur
LOVÍSA Sig-
fúsdóttir
sópran og
Lára S.
Rafnsdóttir
píanóleikari
halda ein-
söngstónleika
í Tónleikasal
Söngskólans,
Smára, Veg-
húsastíg 7,
Reykjavík, á morgun, laug-
ardag, kl. 16.00. Tónleikarnir
eru lokaáfangi burtfarar-
prófs Lovísu frá Söngskólan-
um í Reykjavík. Aðgangur er
ókeypis og öllum heimill.
Efnisskráin spannar aríur
og ljóð höfunda allt frá
Henry Purcell til Alban
Berg og íslensk og norræn
söngljóð m.a. eftir Edward
Grieg, Carl Nielssen, Peter
Heise og Jón Ásgeirsson.
Lovísa hóf söngnám sitt
hjá Ragnheiði Guðmunds-
dóttur í Tónskóla Sigurs-
veins, en innritaðist í Söng-
skólann í Reykjavík 1993 og
hélt þar áfram námi hjá
Ragnheiði og naut auk þess
leiðsagnar Láru S. Rafns-
dóttur píanóleikara. Hún
lauk 8. stigi vorið 1997 og
tók Burtfararpróf (Advanced
Certificate) sl. vor. Tónleik-
arnir nú eru lokaáfangi
prófsins.
Jafnframt námi sínu við
Söngskólann hefur Lovísa
sótt námskeið m.a. hjá And-
ré Orlowitz og Martin Isepp.
Hún hefur starfað með Nem-
endaóperu Söngskólans und-
anfarin þrjú ár og m.a. tekið
þátt í uppfærslum á Okla-
homa eftir Rodgers, Leður-
blökunni eftir Johann
Strauss og Töfraflautunni
eftir Mozart, þar sem hún
söng hlutverk annarrar
dömu. Hún hefur komið
fram sem einsöngvari á tón-
leikum og kirkjuathöfnum og
er félagi í Kór íslensku óp-
erunnar.
Lára S. Rafnsdóttir píanó-
leikari er kennari við Söng-
skólann í Reykjavík.
Lovísa
Sigfúsdóttir
Nýjar bækur
„Að taka
sporið“
efni tónleikanna var sannarlega tví-
leiksverk, Ungversk fantasía, eftir
þá Doppler-bræður, sem voru mikl-
ir ílautusnillingar. Rétt er að gera
athugasemd við staðhæfíngu í efn-
isskrá, að um sé að ræða frekar sí-
gaunalög en ungverk þjóðlög, því
þarna birtist angi af erfiðu deilum-
áli, sem Kodaly og Bartók töldu sig
hafa afsannað, með þjóðlagara-
nnsóknum sínum, sem munu telja
vera þær viðamestu sem tónlistar-
menn hafa staðið íyrir, sem sé, ef
um er að ræða sígaunalög, þá eiga
Ungverjar, sem em meðal músík-
leiknustu þjóða heims, engin þjóð-
lög. Kodaly og Bartók bentu á að sí-
gaunar ferðist víða og leiki sem
sagt balkönsk þjóðlög en flakk
þeirra um heiminn og sérstaklega
til Norður-Evrópu, hefur verið slík
kynning, að því var slegið föstu af
þeim er ekki vissu betur, að um
væri að ræða tónlist sígauna.
Fantasían er ekta leikniverk, þar
sem leiknimöguleikar hljóðfær-
anna ráða ferðinni, sem sé, hvað er
hægt að gera og að því leyti er mikil
skemmtan af slíkum verkum ef þau
eru vel flutt, svo sem hér átti sér
stað í einstaklega fáguðum og leik-
andi ljúfum leik Guðrúnar og Nar-
deau.
Efti hlé flutti Martial Nardeau
flautusónötuna frægu eftir Poulenc
og var leikur hans og Peter Maté
hreint út sagt glæsilegur. Næsta
lag, intermezzo, eða Entracte, eins
og það er kallað af útsetjaranum
Monroe, og er úr óperunni Carmen,
eftir Bizet, var sérlega fallega flutt
en þetta yndislega lag minnir á, að
franskir gagnrýnendur töldu lítið
varið í tónlistina eftir Bizet en text-
ann nokkuð góðan og létu hafa eftir
sér, að líklega væri rétt að fá al-
mennilegt tónskáld til að semja
nýja tónlist. Ja, hérna þessir gagn-
rýnendur!
Trio Romanee lauk tónleikunum
með þremur útfærslum eftir Atla
Heimi Sveinsson á Búðarvísunum,
eftir Emil Thoroddsen, Þú ert...,
eftir Þórarin Guðmundsson og
Lokasöng Alta úr leikverkinu Of-
vitinn, en þetta litla lag hefur lengi
verið mjög vinsælt. Utfærslurnar
vom hreint út sagt frábærlega unn-
ar og vom ekki síður fallega leikn-
ar, enda er Trio Romance skipað af-
burða tónlistarfólki, þar sem saman
fer góður og yfirvegaður samleik-
ur, svo sem sérstaklega mátti heyra
í tríóinu eftir Wesley og fantasíu
Doppler-bræðra, sem var þó falleg-
astur í yndisfögru lagi Bizet og út-
setningum Atla. Poulenc-sónatan
var snilldarvel flutt og þar átti Pet-
er Maté nokkur handtök, sem hefur
verið aðal. hans, enda er verkið
skemmtilega skrifað af Poulenc.
Flautusamleikur Guðrúnar og
Nardeau var eintaklega vel sam-
stilltur og nálgaðist oft það stig, að
vera sem einleikur, sérstaklega í
laginu eftir Bizet, sem sló undirrit-
aðan „út af laginu, fyrir fegurð og
fínleik allan. Þessi yndislegi flautu-
leikur endaði með frábærum
blæbrigðaleik í laginu Svörtu aug-
un, sem var svo vel mótað í blæ og
hryn, að hreint lá við að maður
„tæki sporið".
Jón Ásgeirsson
• HRINGSTIG-
INN er smá-
sagnasafn eftir
Ágúst Borgþór
Sverrisson.
í fréttatil-
kynningu segir
að persónur
sagnanna í bók-
inni hafa gjarnan
orðið fyrir
reynslu sem móti
allt líf þeirra og margar þeirra
glíma við þráhyggju sem í senn er
sérstæð og kunnugleg. Stíll sagn-
anna er einfaldur og beinskeyttur
og allflestar eru þær raunsæisverk.
Sögurnar gerast í Reykjavík, ýmist
í nútímanum eða á áttunda ára-
tugnum, og kunna að vekja upp
gleymdar kenndir og duldar þrár
með lesandanum.
Ein sagan í bókinni, Afrakstur-
inn, hlaut verðlaun í smásagna-
keppni Vikunnar fyrr á þessu ári.
Þetta er þriðja prósabók höfund-
ar og eru allar þrjár bækurnar
smásagnasöfn. Síðasta bók Ágústs,
I síðasta sinn, kom út árið 1995.
Utgefandi er Ormstunga. Bókin
er 105 bls., prentuð í Steindór-
sprenti - Gutenberg. Félags-
bókbandið - Bókfell sá um bókb-
and. Ingólfur Júlíusson hannaði
kápu. Verð: 3.290 kr.