Morgunblaðið - 28.03.2000, Qupperneq 40

40 ÞRIÐJUDAGUR 28. MARS 2000
MENNTUN
MORGUNBLAÐIÐ
1
Veiruhugsun
og raunveru-
leikafræði
Eðagœti skýringin á pirringnum verið
valdabarátta, einhver undirliggjandi
togstreita milli ólíkra orðrœðukefða?
Það kann að vera sárt að sjá veruleik-
ann og sannleikann dreginn á tálaraf,
að því er virðist, ábyrgðarlausri og
merkingarspillandi veiruhugsun sem
hefur það að markmiði að dulkóða,
ekki afkóða.
Baudrillard
kemst svo að orði í
einni minnisbóka
sinna: „Staðreyndir
þurfa ekki að vera
sannar. Hvort sem heimurinn á
sér einhver lögmál eða ekki, hvort
sem hann hefur orðið fómarlamb
eftirlíkingarinnar eða ekki þá
breytir það engu um niður-
stöðuna. Hin „raunverulega" stað-
reynd er nauð-
VIÐHORF
Eftír Þröst
Helgason
synleg
fræðilegri
hugsun - en
að því slepptu
skiptir hún engu máli. Hvað sem
öðru líður þá getur sannleikurinn
aðeins opinberast í fræðunum en
það er ekkert rúm íyrir fræði þar
sem staðfesting er möguleg."
Þau eru sorgleg iðja þessi fræði
sem menn bögglast við jafnvel í
aldarfjórðung en komast aldrei að
raunverulegri niðurstöðu. Ef á
þetta er bent, þá er grátið. Jafnvel
þótt menn viti að staðfesting
myndi þýða endalok fræðanna.
Endalok fræðanna! Ég veit ekki
hvort tilhugsunin skelflr mig eða
kætir.
En hvað þýðir þetta? Að fræði
og raunverulegar niðurstöður fari
ekki saman? Og hver er þá tO-
gangurinn með öllu saman? Að
skemmta skrattanum?
Eru fræðin bara fúafen? Ég
þori ekki að fullyrða neitt sjálfur
því þá íyrst sæti ég fastur, sogað-
ur niður í leðjukenndan jarð-
veginn ataður eldfornum drullu-
skellum í spumarfomi.
Þetta em kannski ekki nægi-
lega góðar spumingar hjá mér.
Svörin ef til vill of augljós. Maður
hefur að minnsta kosti ekki orðið
var við annað en að fræðimenn
hafi hingað til lifað í tiltölulega
góðri sátt við ófullkomleika sinn. I
eilífri sátt við ófullkomleikann.
Þetta gæti verið titill á sögu fræð-
anna.
Annars var það ekki þetta sem
ég ætlaði að skrifa um. Ég ætlaði
að velta því fyrir mér hvers vegna
sumir fræðimenn era svona svaka-
lega pirraðir á póstmódemisma.
Fljótt á litið virðist fræðaheim-
urinn hér á landi skiptast í tvö
hom. Einhvers konar hefðarsinna
og svo þessa póstmódemista.
Hvoragur hópurinn er vel skil-
greindur sem flækir málið óend-
anlega og er sennilega ein af
helstu ástæðunum fyrir togstreit-
unni sem myndast hefur. Þessi
togstreita kom einnig upp erlendis
íyrir tuttugu eða þrjátíu árum síð-
an. Ég held að enginn botn hafl
fengist í deilumar sem urðu harð-
vítugar í sumum löndum. Að
margra mati lognaðist póstmód-
emisminn út af, sprakk bara eins
og hver önnur bóla en aðrir telja
að þama hafí skapast viðvarandi
greinarmunur í fræðunum.
Baudrillard, sem er mikið ólík-
indatól, lýsir fylkingum póst-
módemista og hefðarsinna með
þessum hætti í einni af áðurnefnd-
um minnisbókum sínum:
„Það era til tvær tegundir af
dýrinu fræðimaður: Sú sem vill
ferskt kjöt og hin sem kýs fremur
dautt hold. Sú sem vill rífa lifandi
hugtök í tætlur og hin sem fær
meira út úr afgöngum. Þessar
tvær tegundir eiga ekkert sameig-
inlegt fyrir utan að vera báðar
spendýr."
Eðlislægur munur tegunda
gæti vissulega skýrt pirringinn.
Hann virðist að minnsta kosti vera
djúpstæður. Munurinn á þessum
tveimur fylkingum virðist hins
vegar stundum hverfandi og í mót-
sögn við þennan mikla og djúp-
stæða pirring.
Þannig var til dæmis svolítið
skondið að heyra Magnús Diðrik
Baldursson heimspeking tala á
fyrirlestraröð Sagnfræðingafé-
lagsins um daginn eins og póst-
módernisminn væri búinn að vera
um leið og hann sagði að heim-
spekingar gætu ekki lengur lifað á
því einu saman að segja skilið við
hlutina, eins og póstmódernistam-
ir hefðu gert. Slíkar mótsagnir
gefa til kynna að póstmódernis-
minn sé þaulsætnari en menn viija
vera láta.
Kannski það sé rétt sem Eyjólf-
ur Kjalar Emilsson, starfsbróðir
Magnúsar, hélt fram í grein hér í
Morgunblaðinu fyrir skemmstu að
póstmódemisminn sé smitandi
ímyndunarveiki og kvefpest. Það
myndi skýra hversu erfitt virðist
vera að komast hjá honum. Það
myndi sömuleiðis varpa nýju ljósi
á þennan pirring sem virðist, að
vísu, mestmegnis vera í nösunum
á andúðarmönnum póstmódem-
ismans.
Eða gæti skýringin á pirringn-
um verið valdabarátta, einhver
undirliggjandi togstreita milli
ólíkra orðræðuhefða? Það kann að
vera sárt að sjá veraleikann og
sannleikann dreginn á tálar af, að
því er virðist, ábyrgðarlausri og
merkingarspillandi veirahugsun
sem hefur það að markmiði að dul-
kóða, ekki afkóða eins og raun-
veraleikafræði hefðarinnar, að
flækja það sem er einfalt, eða eins
og Baudrillard segir í grein sinni
Róttæk hugsun:
„Gera torskilið það sem er ein-
falt, óskiljanlegt það sem er full-
ljóst og gera atburðinn með öllu
óræðan. Efla falskt gagnsæi
heimsins til að sá þar raglingi og
glundroða, til að dreifa þar bakt-
eríum eða vírasum róttækrar tál-
myndar, það er að segja róttækrar
afhjúpunar á tálmynd raunver-
unnar. [...] Hin algilda regla er að
skila því sem þér hefur verið gefið.
Aldrei minna, alltaf meira. Hin al-
gilda regla hugsunar er að skila
heiminum eins og við fengum
hann - óskiljanlegan - og ef þess
er nokkur kostur, að skila honum
aðeins óskiljanlegri.“
Leonardó II - Starfsmenntaáætlun Evrópusambandsins hefur
haft góð áhrif á íslensk menntamál. Markmiðið er að bæta fag-
kunnáttu og færni. Gunnar Hersveinn segir frá Leonardo da Vinci
II sem hrint var formlega í framkvæmd á Islandi 24. mars.
Hvernig má stuðla
að fagmennsku?
MEGINMARKMIÐ Leon-
ardó-áætlunar Evrópu-
sambandsins er að efla
starfsþjálfun og endurmenntun í
Evrópu þannig að sem flestir
Evrópubúar eigi kost á starfs-
menntun, starfsþjálfun og símennt-
un í samræmi við þarfir atvinnulífs-
ins og starfsmannanna sjálfra á
hverjum tíma. Aætlunin tekur til
allra þátta og stiga starfsmenntun-
ar, hefðbundinnar starfsþjálfunar,
endurmenntunar og starfsþjálfunar
á háskólastigi.
Islendingar hafa verið mjög virkir
þátttakendur í áætluninni frá því
henni var ýtt úr vör hér á landi 11.
maí 1995 og er árangurinn mjög
góður.
Vefur Landsskrifstofunnar
www.rthj.hi.is á að veita upplýsing-
ar um það sem nýjast er að gerast á
hveijum tíma, veita almenna kynn-
ingu á áætluninni og tveimur megin-
tegundum verkefna sem styrkt era;
mannaskipti og tilraunaverkefni, og
loks að gefa greinargott yfirlit yfir
þátttöku Islendinga í áætluninni.
Nýr áfangi fór af stað 1. janúar
2000, þegar Leonardó da Vinci II
áætlunin hófst. I tengslum við þær
breytingar verður vefm- landsskrif-
stofimnar endurskoðaður og bætt
inn ítarlegri upplýsingum fyrir
væntanlega umsækjendur, jafn-
framt því sem aukið verður við upp-
lýsingar um árangur þeirra verk-
efna sem lokið er.
Rannsóknaþjónusta Háskólans
hefur rekið landsskrifstofu áætlun-
arinnar á Islandi frá upphafi og mun
hún halda áfram að reka landsskrif-
stofu fyrir Leonardó II. Ásta Erl-
ingsdóttir er í forsvari fyrir manna-
skiptaverkefnum og Sigurður
Guðmundsson fyrir tilraunaverk-
efnum.
Leonardó da Vinci II er starfs-
menntaáætlun Evrópusambandsins
árin 2000 - 2006, og tekur við af
áætlun sem stóð frá 1994 til desem-
ber 1999. Fyrsti umsóknarfrestur-
inn vegna verkefna rann út í gær 27.
mars 2000. En markmið Leonardó
da Vinci II er:
► að bæta fagkunnáttu og fæmi
fólks, sérstaklega ungs fólks. Þetta
má m.a. gera með starfstengdri
þjálfun og samningsbundnu námi.
► að auka gæði og aðgang að sí-
menntun í starfsþjálfun og stuðla
þannig að því að fólk geti eflt með
sér verkkunnáttuna og verkfæmi.
► að stuðla að og styrkja framlag
starfsmenntunar til nýsköpunar, til
að bæta samkeppnishæfni og að-
stöðu frumkvöðla, einnig með tilliti
til nýrra atvinnutækifæra.
600 íslendingar fóru utan
Leonardó II áætlunin skiptist í:
1. Mannaskipti - fyrir fólk í starfs-
námi, háskólastúdenta, ungt fólk á
atvinnumarkaði, nýútskrifaða stúd-
enta og skipuleggjendur manna-
skipta milli landa. Fyrir starfsfólk
fyrirtækja og stofnana sem sérhæfir
sig í tungumálakennslu og leiðbein-
endur og stjómendur starfsmennt-
unar í skólum, fyrirtækjum og stofn-
unum.
2. Tilraunaverkefni - fyrir hönn-
uði námsefnis í starfsmenntun til
þess að þróa og yfirfæra nýsköpun
og gæði í starfsmenntun. Dæmi um
viðfangsefni era: Þróun nýrra náms-
leiða. Margmiðlun og tölvur sem
kennslutæki. Nýjar kennsluaðferð-
ir. Fjamám og sjálfsnám. Náms-
gögn fyrir atvinnulíf.
3. Fæmi í tungumálum - Fyrir þá
sem vilja þróa, prófa, staðfesta,
Morgunblaðið/Sverrir
Menntamálaráðherra sagði að nemendur, kennarar, stjómendur og
ungt fólk í atvinnulífinu hefði tekið þátt í Leonardó I.
9 Kynning á menningu og
tungumálum fámennra þjóða.
9 Fagkunnátta og færni ungs fólks er
styrkt með þjálfun og námi.
leggja mat á og dreifa
kennsluefni og nýj-
ungum í tungumála-
kennslu. Fyrir leið-
beinendur og kennara,
sem bera ábyrgð á og
hafa eftirlit með
menntun þeirra sem
stunda starfsþjálfun í
öðru landi. Markmiðið
er að verkefnin muni
efla tungumálafæmi
og hæfni tfl að glíma
við menningarmun í
starfsmenntun.
4. Fjölþjóðleg sam-
starfsnet - fyrir þá
sem vflja taka þátt í
evrópskum upplýsing-
anetum. Stuðningur verður veittur
tfl að byggja upp evrópsk upp-
lýsinganet.
5. Gagnasöfn - fyrir þá sem sjá
um að safna, halda við og dreifa upp-
lýsingum um starfsmenntun. Starf-
semin á að miða að því að safna sam-
bærflegum heimfldum um starfs-
menntakerfi, greina kerfin og gefa
út yfirlit yfir þau.
Forgangsatriðin næstu árin era:
► að auka gæði og aðgang að
starfsmenntun og þjálfun.
► að auka samstarf starfs-
menntastofnana og fyrirtækja.
► að stuðla að því að fyrirtæki
fjárfesti í mannauði.
► að nýta möguleika upplýsinga-
tækninnar.
► að auka gegnsæi fæmi, að
stuðla að sveigjanleika þjálfunar, og
að bæta stöðu þeirra sem minna
mega sín á vinnumarkaði.
Arangur Islendinga í fyrri Leon-
ardó-áætluninni var mjög góður.
Um 600 íslenskir nemendur og
starfsmenn hafa farið í náms/starfs-
dvöl til Evrópulandanna og 19 til-
rauna-, yfirfærslu- og rannsóknar-
verkefni undir íslenskri verk-
efnastjórn hafa verið styrkt. Auk
þess era íslendingar þátttakendur í
mörgum verkefnum sem stýrt er frá
öðrum Evrópulöndum. Sem dæmi
um íslensk verkefni má nefna
kennsluefni um vistvæna orku-
nýtingu, gæðastýringu í fiskiðnaði,
tungumálakennslu með margmiðl-
un, nýtingu mennningarauðlinda í
ferðaþjónustu ofl.
I Leonardó II er nýr flokkur sem
ætti að vekja sérstakan áhuga ís-
lendinga. Hann heitir Fæmi í
tungumálum og hefur það markmið
Marta
Ferreira
að kynna menningu og
tungumál fámennari
tungumálasvæða.
Menntþjónar
umsækjendum
Föstudaginn 24.
mars hrinti Bjöm
Bjamason mennta-
málaráðherra öðrum
hluta Leonardo da
Vinci starfsmennta-
áætlun ESB á Islandi í
framkvæmd og við það
tækifæri flutti frú
Marta Ferreira defld-
arstjóri í mennta- og
menningardefld Evr-
ópusambandsins er-
indi. 1.150.000.000 Evra eða 80 millj-
örðum króna er varið tfl þessa hluta
áætlunarinnar.
Bjöm sagði að núna væra 31 í
Leonardó-áætluninni, en þau hafi
verið 18 við upphafíð árið 1995.
Hann taldi það mikilvægt í ljósi þess
að úrelt sé að einskorða nám sitt við
einn skóla í einu landi. „Þekking á
högum annarra þjóða er orðin jafti-
mikilvæg og þekking á eigin þjóð,“
sagði hann og fagnaði áhuganum á
Leonardó og einnig lifandi umræðu
meðal kennara og nemenda á alþjóð-
legu starfi. Bjöm sagði að breiður
hópur einstaklinga hefði verið með í
Leonardó I og mætti nefna fram-
haldsskólanema og kennara, há-
skólanema og kennara, stjómendur
og ungt fólk í atvinnulífínu, en sam-
starfið við atvinnulífið vegi mjög
þungt.
Bjöm nefndi að í Leonardó II
myndi Mennt (samstarfsvettvangur
atvinnulífs og skóla) kynna áætlunina
og aðstoða fólk við hvaðeina í tengsl-
um við hana eins og að sækja um
styrki. Hrönn Pétursdóttir fram-
kvæmdastjóri Menntar
(www.mennt.is) sagði að vettvangur-
inn myndir gera allt sem í hans valdi
stæði til að þjónusta umsækjendur.
Marta Ferreira sagði að Leon-
ardó I hefði vakið mikla bjartsýni
um aukið samstarf mflli þjóða á til-
teknum sviðum mennta og menn-
ingar. Hún sagði að mikfl trú ríkti
hjá ESB á Leonardó II því þar væri
hægt að miðla reynslu milli þjóða og
efla gæði starfsmenntunar. Hún
sagði að lokum: „Ég vona að þið
verðið fljót að sækja um aðfld að
ESB. Evrópusambandið bíður eftir
ykkur.“