Morgunblaðið - 29.04.2000, Page 31

MORGUNBLAÐIÐ
LISTIR
LAUGARDAGUR 29. APRÍL 2000 31
Morgunblaðið/Kristinn
Frá afhendingu starfslauna Launasjoðs fræðirithöfunda.
Launasjóður fræðiritahöfunda
Starfslaun veitt
í fyrsta sinn
Serpent frumflytur
Dauðasyndirnar sjö
ÁTTA hlutu starfslaun úr Launa-
sjóði frasðiritahöfunda og er þetta í
fyrsta sinn sem starfslaun eru veitt
úr sjóðnum. Alls bárust 66 um-
sóknir, en til úthlutunar eru 8
milljónir kr. Hver um sig hlaut 150
þús. kr. mánaðarlaun í sex mánuði
og er miðað við að launin svari til
mánaðarlauna lektors.
Pau sem hlutu starfslaunin að
þessu sinni voru Birna Arnbjörns-
dóttir, fyrir verkefnið „íslenskt
mál og samfélag í fortíð, nútíð og
framtíð: þróun íslensku í ljósi sam-
félagsbreytinga frá söguöld fram á
21. öldina". Markmiðið er að gera
yfirlitsverk ætlað menntaskóla-
nemum og háskólanemum og
áhugafólki um íslenskt mál og sam-
félag. Jón Viðar Jónsson vegna
Ævisögu Jóhanns Sigurjónssonar
og útgáfa á ýmsum textum tengd-
um lífi hans og list. Þetta er bók-
mennta- og leiklistarsöguleg ævi-
saga. Kristján Eiríksson til
verkefnisins „íslensk óðfræði“.
Kanna á brag og braghætti í hand-
ritum og gefa út yfirlit yfir brag-
hætti tímabilsins 1400-1800. Krist-
ján Jóhann Jónsson fyrir verkefnið
„Grímur Thomsen - þjóðskáld og
heimsborgari“. I þessu verki verð-
ur ævi, samtíma, skáldskap og
fræðistörfum Gíms Thomsen lýst.
Viðar Hreinsson fyrir Ævisögu
Stephans G. Stephanssonar. I
verkinu verður m.a. gerð grein fyr-
ir íslenskri bókmenningu fyrri alda
sem mótaði Stephan G. Stephans-
son og myndaði trausta menning-
arlega kjölfestu hans í nýjum
heimi. Þorleifur Hauksson fyrir
verkefnið „íslenskur skáldsagna-
stíll 1850-1970“. í verkinu verða
listrænum lausamálsstíl gerð skil,
frá því skáldsagnaritun í nútíma-
skilningi hófst og fram á síðari
hluta 20. aldar. Þórunn Valdimars-
dóttir fyrir Ævisögu Matthíasar
Jochumssonar. Markmiðið með
ævisögunni er að meta áhrif hans á
samtíðina og síðari tíma.
Rétt til að sækja um starfslaun
úr sjóðnum hafi höfundar alþýð-
legra fræðirita, handbóka, orða-
bóka og viðamikils upplýsingaefnis
á íslensku. Meginhlutverk Launa-
sjóðs fræðiritahöfunda er að auð-
velda samningu bóka og verka á
stafrænu formi til eflingar ís-
lenskri menningu.
Starfslaun eru veitt til hálfs árs
eða eins árs, til tveggja ára eða
þriggja. Þeir sem hljóta starfslaun
úr sjóðnum skulu ekki gegna föstu
starfi meðan á starfslaunatímanum
stendur.
Stjórn Launasjóðs fræðiritahöf-
unda er skipuð Stefaníu Óskars-
dóttur, sem jafnframt var formað-
ur, Sverri Tómassyni og Haraldi
Bessasyni.
NÝTT tónverk eftir Einar Jónsson
básúnuleikara, Dauðasyndirnar sjö,
verður frumflutt á tónleikum slag-
verks- og málmblásarahópsins Serp-
ent í Háteigskirkju á morgun,
sunnudag, kl. 17.00.
Innblástur sinn sækii- tónskáldið,
sem einnig er félagi í Serpent-hópn-
um, til miðaldamálarans Hieronym-
us Bosch, sem uppi var á árunum
1450-1516, og málverks hans,
Dauðasyndanna sjö. Tónverkið er í
átta köflum: Inngangur, græðgin,
letin, ágirndin & öfundin, hrokinn,
lostinn, reiðin og að lokum iðrunin.
Að sögn Einars eru Dauðasyndirnar
sjö eitt stærsta málmblásaraverk
sem skrifað hefur verið á Islandi,
fyrir 20 manna hóp og tekur um 40
mínútur í flutningi.
Dauðasyndirnar mörgnm
hugleiknar
„Þessar dauðasyndir hafa verið
mörgum hugleiknar, allt frá
miðaldaleikritaskáldum til nútíma-
kvikmyndaleikstjóra. Það var heil-
agur Gregoríus sem skilgreindi
dauðasyndirnar á þriðju öld. Þær
voru ekki beinlínis alvarlegustu
syndirnar - þetta eru mjög almenn-
ar syndir sem auðvelt er að falla í, en
leiða til annarra og enn verri synda.
Seinna skilgreindi Ágústus mikli svo
nákvæmar hvers vegna þær væru
dauðasyndir," segir Einar. Hann lýs-
ir málverkinu eftir Hieronymus
Bosch þannig: „í miðri myndinni er
auga Guðs sem sér yfir allt og út frá
auganu eru sjö dilkar eins og í fjár-
réttum. í hverjum þeirra er fjallað
um eina synd og inni í augasteininum
er Jesú. I augnhvítunni er svo latn-
eskur texti, sem útleggst eitthvað á
þessa leið: Gæt þín, Guð sér til þín.“
Litúrgísk lúðraköll
Einar Jónsson er fæddur árið
1970. Hann hefur numið tónlist við
ýmsa tónlistarskóla og lauk einleik-
araprófi á básúnu og blásarakenn-
araprófi frá Tónlistarskólanum í
Reykjavík 1996 og mastersprófi frá
Purchase College Conservatory of
Music í New York 1998. Hann hefur
síðan starfað við Tónlistarskólann í
Reykjavík, Skólahljómsveit Kópa-
vogs og Tónmenntaskóla Reykjavík-
ur, auk hljóðfæraleiks við ýmis tæki-
færi.
Á efnisskrá tónleikanna er einnig
Fanfares Liturgiques eftir franska
tónskáldið Henri Frédien Tomasi,
sem fæddist í Marseilles árið 1901 og
lést 1971. Hann nam tónsmíðar í
Konservatoríinu í París, var tónlist-
arstjóri í Franska Indókína útvarp-
inu 1930-1935 og Monte Carlo óper-
unni 1946-1950. Hann skrifaði m.a. 8
óperur auk 16 konserta fyrir ýmis
hljóðfæri.
Einar lýsir verkinu Fanfares Lit-
urgiques á þessa leið: „Þetta eru
fjórir litúrgískir fanfarar eða lúðra-
köll með helgisiðaumgjörð. í fyrsta
kaflanum er fjallað um boðun Man'u,
í öðrum um fagnaðarerindið, í hinum
þriðja er skírskotað til Opinberunar-
bókar Jóhannesar og í hinum fjórða
ALÞJÓÐLEGA dansnefndin innan
ITI Unesco hefur fengið fulltrúa
þriggja kynslóða til þess að skrifa
ávarp í tilefni Dansdagsins 29. aprfl
2000.
Alicia Alonso
„Við upphaf nýs árþúsunds er
danslistin að upplifa uppgangstíma
og kannski mesta þróun í sögu
sinni. Þegar ríkugleg arfleifð for-
tíðar mætir sköpunarkrafti og
margbreytileika nútímans verður
til nýr stfll. Hann má sjá í leikhús-
um, kvikmyndum og í hinum ýmsu
tegundum sjónvarpsefnis, söng-
leikjum og skemmtiefnis. Þá er
einnig í þjóðdönsum og -menningu
hinna ýmsu svæða óþrjótandi lind
til innblásturs nýrra dansa. Ekkert
listform er dansinum óviðkomandi.
Engu að síður hefur dansinum að
mörgu leyti ekki verið gefið það
pláss sem hann á skilið meðal mikil-
vægra menningarviðburða okkar
daga. Eg trúi að nú verði dansarar,
danshöfundar, kennarar, gagnrýn-
endur og aðrir atvinnumenn innan
greinarinnar að berjast fyrir þeirri
almennu viðurkenningu sem dans-
inn verðskuldar. Til að ná þessu
fram verður að styrkja brýr gagn-
kvæmrar virðingar og skilnings
sem brúa bilið milli hinna mismun-
andi stflbrigða dansins. Virðing fyr-
ir hefðum, varðveislu og þróun hins
hefðbundna „sögulega" dans 19. og
20. aldar ætti að bæta upp og styðja
nýju stflbrigðin, tilraunastarfsem-
ina. Hið gamla og hið nýja eru tveir
partar sama skapandi likama.
Dansþróun útheimtir endurnýjaðan
áhuga á sviðum sögu, fagurfræði
og heimspeki til þess að skapa hið
sanna jafnvægi milli sjálfrar sviðs-
listai-innar og vitsmunalegra hug-
mynda skaparanna.
Á nýrri öld þarf dansinn að
styrkja stöðu sína í menningarlífi
samfclagsins, öðlast akademískan
sess á háskólastiginu, og frekari
viðurkenningu innan stofnana og
til göngunnar á föstudaginn langa.“
Serpent-hópurinn samanstendur
af fjórum slagverksleikurum og
sextán málmblásurum úr Hljóm-
skálakvintettinum, Kvintett Coretto,
PIP og víðar. Stjórnandi er Kjartan
Oskarsson. Að sögn Einars hefur
hópurinn í verkefnavali sínu lagt
megináherslu á stórar tónsmíðar
fyrir málmblásara sem ekki er hægt
að einskorða við einhvern tiltekinn
hljóðfærahóp, eins og kvintett,
lúðrasveit, sinfóníuhljómsveit
o.s.frv. Jafnan hefur verið um að
ræða frumflutning á íslandi.
„Stefnan hefur verið að leika tón-
list í hæsta gæðaflokki í gæðaflutn-
ingi, enda hefur sú stefna laðað að
sér nokkra af allra fremstu hljóð-
færaleikurum þjóðarinnar," segir
Einar.
rfldsvalds. Til að ná þessu fram
verðum við að helga okkur danslist-
inni, hafa hæfileika og umfram allt
ást á listgreininni okkar.
Að þessu sérstaka tilefni vil ég
óska dansinum alls hins besta í að
ná fram þessum brýnu markmiðum.
Megi draumar okkar verða að fal-
legum veruleika á nýrri öld.“
- Alicia Alonso, prima ballerina
assoluta og svipmikil persóna á
20.öld. Fædd íHavana og varð síð-
ar mikilvæg íþróun danslistarinnar
íBandartkjunum áður en hún sneri
aftur til Kúbu og varð frumkvöðull
innan ballettlistarinnar í heima-
landi sínu.
Jirí Kylián
„Dans er garður, kannski ekki
víðfeðmur en alveg örugglega hár
og djúpur. Þar er pláss fyrir alla.
Setjið ykkur reglur til þess að
bijóta þær, til þess að finna nýjar
tilfinningar, nýjan sannleika, nýjar
víddir."
- JiríKylián, listdansstjóri og
danshöfundur við Nederlands Dans
Theater.
Cyrielle Lesueur
„Hvað hreyfmgar sega
það vita þær ekki sjálfar
Þær tengjast, þær safnast saman
aukavægisitt
Bindasthverannarri,
fylgja hver annarri,
teikna sín eigin form
Próastogflögraábrott.
Sumar endurtaka sig til að lifa,
Þærhvfla,þærvafra
Og í sameiningu, mynda þær
dans.“
- Cyrielle Lesueur, 8 ára,
Dance á I ’école, Le Havre, Frakk-
landi
Guðmundur Helgason, dansari
í fslenska dansflokknum
og kennari við Listdansskóla
íslands þýddi.
Astin grípur unglingana
Kvikmyndlr
Kegnboginn
SÚ EINA SANNA
(„DOWN TO YOU“)
★ ★
Leikstjóri og handritshöfundur
Kevin Isacsson. Tónskáld Ed-
mund Choi. Kvikinyndatökustjóri
Robert D. Yeoman. Aðalleikendur
Freddie Prinze Jr., Julia Stiles,
Shawn Hatosy, Selma Blair, Zak
Orth, Henry Winkler, Lucie Arn-
az . Lengd 90 mín. Framleiðandi
Miramax.
Árgerð 2000.
RÓMANTÍSKAR unglinga-
myndir snúast um lítið annað en
tvær persónur. Enda skipta aðrir
veigalitlu máli þegar fólk er ungt
og ástfangið. Þannig var það í það
minnsta þegar ég naut þessara
tímabundnu forréttinda. A1
(Freddie Prinze yngri) kemur
auga á Imogen (Julia Stiles) og
þessir ungu New York-búar og há-
skólanemar verða ástfangin upp-
fyrir haus. Þannig gengur h'fið um
sinn á bleiku skýi, allt svo
skemmtilegt og „interresant". Þau
njóta lífsins ríkulega í partíum og
bólförum, meðfram því sem þau
mennta sig og borða heima hjá
pabba. Al hyggst verða soðgreifi
sjávarfangs, Imogen stefnir á
myndlistina.
Böggull fylgir skammrifi. Einn
morguninn tryllist Imogen, segir
kauða hafa barnað sig. Þá fer nú í
verra og endar með því hún heldur
framhjá og hann hendir henni útá
götu. Imogen gerir þar stuttan
stans, heldur til San Fransisco, þar
sem hún verður frægur bókakápu-
og plötuumslagalistamaður á
methraða. Á meðan sígur allt á
ógæfuhliðina hjá okkar manni á
Manhattan. Fellur meira að segja í
þorskflökun í kokkaskólanum, þá
er botninum náð. Ekki er þó öll
nótt úti hjá elskendunum og best
að leyfa áhorfendum sjálfum að
uppgötva endinn.
Átakalítil mynd, aðeins verið að
reyna að draga upp mynd af örlag-
astundum í lífi okkar allra; fyrstu
alvöru ástinni, hræðslunni við
þungun, giftingu, elli kerlingu.
Isacsson gerir sumt nokkuð vel en
tekst ekki að skilja hismið frá
kjarnanum. Forðar okkur frá því
helvíti að þurfa að horfa uppá
hverja, náttúrulausa bólsenuna og
kossaflangsið á eftir annarri, sem
nánast alltaf skaðar myndir sem
þessar, og flestar aðrar, ef útí þá
sálma er farið. Þar ríkir allajafna
steingelt hugmyndaleysi. Unga
fólkið er sætt en ekki hvimleitt,
hinsvegar er það sjálft og flest sem
það gerir úr hófi klisjukennt.
Prinze yngri er orðinn kunnur úr
unglingahrollum og kann sitt fag.
Sumt af því sem hann gerir er hins-
vegar ekki fagmannlegt, en það má
yfírleitt skrifa á handritshöfundinn
Isacsson, frekar en leikstjórann
Isacsson. Stiles, sem minnir reynd-
ar í útliti, fullmikið á Drew Barry-
more, virðist hafa hæfileika og á
örugglega eftir að fá sitt tækifæri.
Reynsluleysi (en jafnframt
ábending um vannýtta hæfileika)
Isacssons kemur m.a. fram i því
hvað hann gerir góða hluti með
aukapersónurnar, sem gerir að
verkum að litminni aðalpersónur
verða flatari fyrir bragðið. Gamla
sjónvarpsgoðið, hann Henry
Winkler, gerir margt gott sem
sjeffinn, faðir Als, Selma Blair er
tælandi sem hin getnaðarlega Cyr-
us. Enginn betri en Zak Orth sem
Monk, hugsuðurinn í hópnum
(hugsanlega byggir Isacsson pers-
ónuna á sjálfum sér) og besti vinur
Als. Hann segir m.a. „Þú varst allt-
af minn Lancelot, ég var aldrei
kóngurinn þinn.“ Atriðið er jafn
gott og það hljómar, þrungið trega
um gengna daga æsku og vináttu,
sannara og heiðarlegra en þessi
duggunarlitla mynd yfir höfuð.
Sæbjörn Valdimarsson
Ávarp á Alþjóðlega
dansdeginum