Morgunblaðið - 29.04.2000, Qupperneq 41

MORGUNBLAÐIÐ
LAUGARDAGUR 29. APRÍL 2000 41
nu til að minnast landafunda norrænna manna í Ameríku
Morgunblaðið/Ásdís
Dorrit Moussaieff og Olafur Ragnar Grímsson og Viktoría krónprinsessa Svía.
tna j afnast
: nútímans
Morgunblaðið/Ásdís
Drsetahjónin, Bill og Hillary Clinton, í Hvíta húsinu í gær. Á myndinni til hægri
ur, forseta Norðurlandaráðs, en bandarísku forsetahjónin eru f bakgrunni.
Morgunblaðið/Ásdís
Gísli Sigurðsson, prófessor og sérfræðingur við Stofnun Árna Magnússonar.
Tekst mjög vel
að setja sög-
una í samhengi
Gísli Sigurðsson, prófessor og sérfræðingur
við Stofnun Arna Magnússonar, var
einn fímmtán sérfræðinga sem komu að
undirbúningi víkingasýningarinnar í
Smithsonian-safninu.
Morgunblaðið. Washington.
Pjóðhöfðingjarnir sátu við háborð
fyrir miðju salarins og sat forseti ís-
lands við hlið Bandaríkjaforseta.
Þegar gestir höfðu sest við borð
sín, sem skreytt voru glæsilegum
blómum og borðbúnaði frá embætt-
istíð Eisenhowers og Roosevelt,
fyrrverandi Bandaríkjaforseta, tók
Hillary Clinton til máls og bauð
gesti innilega velkomna í Hvíta hús-
ið.
„Það er sannarlega mikill heiður
að hafa svo marga þjóðhöfðingja
saman komna í þessu húsi,“ sagði
forsetafrúin, sem gegnt hefur for-
mennsku í þúsaldarhátíðarnefnd
Hvíta hússins og þannig m.a. komið
mjög að undirbúningi hátíðahalda
vegna afmælis landafundanna.
Þakkaði hún sérstaklega Einari
Benediktssyni, sendiherra og for-
manni íslensku landafundanefndar-
innar, fyrir sinn þátt í að víkingasýn-
ingin í Smithsonian-safninu væri nú
orðin að veruleika.
Einstakt tækifæri tii að læra
meira um okkur sjálf
„Sýningin gefur okkur einstakt
tækifæri til að læra meira um okkur
sjálf og þá arfleifð sem við eigum í
sameiningu," bætti forsetafrúin við.
Næstur tók Bill Clinton, forseti
Bandaríkjanna, til máls. Hann sagði
það vera mikinn heiður fyrir þau
hjónin að taka þátt í opnun svo við-
amikillar sýningar. „Það eru giska
mörg möguleg svör til við spurning-
unni hver fann Ameríku. ítalir halda
Kólumbusi á lofti og benda á að orð-
ið Ameríka sé komið frá kortagerð-
armanninum fræga Amerigo Vesp-
ucci. Þeir sem eru af engilsaxnesk-
um uppruna benda á mikilvægi
James Town og Plymouth sem
fyrstu nýlendnanna í Bandaríkjun-
um eins og þau voru upphaflega. Af-
komendur Frakka minna okkur á að
halda í heiðri minningu Champalign,
Cartier, Lasalle og fleiri og frum-
byggjar Ameríku gefa næsta lítið
fyrir allt þetta fólk; enda hafí það
komið löngu á eftir þeim.
Með opnun þessarar mikilvægu
sýningar aukum við enn á rökræður
um þessi mál og lærum um leið
meira um okkur sjálf,“ sagði Clinton.
Bandaríkjaforseti sagði að ferðir
víkinganna yfír Atlantshafið til Vín-
lands hefðu verið gríðarlegar hetju-
dáðir sem jöfnuðust að umfangi á við
geimferðir nútímans. Það hefði enda
verið í hæsta máta viðeigandi að
fyrstu könnunarferðirnar til mars
árið 1976 hefðu verið farnar á geim-
flaugunum Víkingi 1 og 2.
Bandaríkjamenn þurfa
að læra meira um þennan
heillandi kafla
„Allir Bandaríkjamenn þurfa að
læra meira um þennan heillandi
kafla í sögu þjóðar sinnar. Víkinga-
ferðirnar skipa öndvegi í löngum að-
draganda að mótun þessarar þjóðar,
sem öll er hingað aðkomin með ein-
um eða öðrum hætti,“ sagði Banda-
ríkjaforseti ennfremur.
Clinton lauk máli sínu með því að
benda á að vera norrænu þjóðhöfð-
ingjanna sýndi mikilvægi sýningar-
innar og því mætti gera ráð fyrir að
þessi atburður yrði síðar endurtek-
inn. Því væri ljóst að allir væru vel-
komnir árið 3000 til að minnast aftur
afmælis landafundanna.
Haraldur Noregskonungur ávarp-
aði forsetahjónin fyrir hönd nor-
rænu þjóðhöfðingjanna. Hann hóf
mál sitt á að þakka fyrir hve hlutur
víkinganna væri stór í hátíðahöldum
Bandaríkjamanna í tilefni þúsaldar-
innar.
„Meira en tíu milljónir manna í
þessu landi eru stoltar af hinni nor-
rænu arfleifð sinni og sameina það
djúpstæðri tryggð gagnvart Banda-
ríkjunum. Við erum hins vegar stolt
af framlagi þessa fólks til uppbygg-
ingar Bandaríkjanna og erum þakk-
lát fyrir hlut þess í að styrkja enn-
fremur vináttubönd milli Bandaríkj-
anna og Norðurlanda."
Að svo mæltu mælti norski kon-
ungurinn fyrir skál bandarísku for-
setahjónunum til heiðurs og að hætti
víkinganna forðum var sagt skál á ís-
lensku.
Forseti Islands sagði í samtali við
Morgunblaðið að miðdegisverðurinn
hefði verið einkar ánægjulegur.
Greinilegt væri að forsetahjónin
bandarísku hefðu mikinn áhuga á
þessum kafla í sögu bandarísku
þjóðarinnar og vildu leggja sitt af
mörkum til að koma honum á fram-
færi.
Ólafur Ragnar sagði að áður en
gengið var til veislusalarins hefði
Clinton forseti sýnt sér eintök af Is-
lendingasögunum sem hann hefði
gefið honum.
Clinton lesinn í sögunum
„Forsetinn er greinilega nokkuð
lesinn í sögunum og hann nefndi sér-
staklega aðdáun sína á þeirri hug-
dirfsku og stjórnvisku sem í þeim
fælist. Um leið lýsti hann aðdáun
sinni á því hvernig okkur Islending-
um hefði tekist að varðveita þessa
menningararfleifð okkar.“
Ólafur Ragnar sagði að forseta-
frúin hefði minnst á heimsókn sína
til Islands fyrir skemmstu, sem hún
teldi hafa verið einstaklega ánægju-
lega og fjölmargt í fari íslensku
þjóðarinnar hefði heillað hana. Þá
hafði Clinton forseti rifjað upp ferðir
sínar með Loftleiðum til Evrópu á
námsárum sínum auk þess sem þeir
hefðu rætt um samskipti íslands og
Bandaríkjanna að fornu og nýju.
„Það er ljóst á öllu að þau hjónin
eru miklir bandamenn okkar Islend-
inga. Forsetinn Jýsti yfir miklum
áhuga á að sækja Island heim í fram-
tíðinni og gefa sér þá tíma til að
kynnast af eigin raun arfleifð þjóðar-
innar og menningarverðmætum."
GÍSLI hélt erindi um Vín-
landssögurnar á málþingi
í tengslum við sýninguna
sem formlega var sett á
föstudag af Sonju Noregsdrottn-
ingu, Birni Bjarnasyni menntamála-
ráðherra og Nielsen, menningar-
málaráðherra Danmerkur.
„Við opnunina er boðið upp á þrjá
fyrirlestra; um víkingaskipin, Vín-
landssögurnar og fornleifarnar sem
fundust í Óanse aux Meadows á
Nýfundnalandi,“ segir Gísli aðspurð-
ur um erindi sitt á málþinginu. „Ég
reyni að gera grein fyrir þeim mikla
sagnaarfi sem íslendingar eiga og
kynna sögurnar sem hluta af stærri
heild; raunsæislega frásögn sem
skrifuð var af mönnum sem miklu
fremur töldu sig vera að skrifa
sagnfræði heldur en ævintýri."
I Vínlandserindinu fer Gísli yfir
Vínlandssögurnar og fjallar um lýs-
ingar þeirra af ferðum víkinganna
til vesturheims og rekur hvernig
leiðarlýsingar í sögunum falla að
raunveruleikanum á austurströnd
Bandaríkjanna.
„Okkur er nú kleift að setja sög-
urnar í samhengi við þær framfarir
sem orðið hafa, bæði hvað varðar
fornleifafræði og aðferðafræði. Við
vitum nú að sögurnar voru skrifaðar
óháð hvor annarri, en ekki önnur
upp eftir hinni eins og menn töldu
áður. Einnig skiljum við kannski
betur en áður hvernig slíkar sögur
varðveitast í munnlegri geymd.
Ekki sem orðréttar, nákvæmar lýs-
ingar heldur sem minningar fólks
um löngu liðna atburði sem velkst
hafa og breyst eftir lögmálum sem
við þekkjum nú betur en áður,“ bæt-
ir Gísli við.
Stórglæsileg
sýning
Gísli segir að víkingasýningin í
Smithsonian-safninu sé stórglæsi-
leg, á einum stað séu samankomnir
margir dýrgripir frá víkingaöld af
söfnum á Norðurlöndunum og í
Skotlandi. Þannig sé unnt að segja
sögur af ferðum víkinganna vestur,
til íslands, Grænlands og loks Vín-
lands eða Norður-Ameríku.
„Þetta er frábær úttekt á þessu
og í fyrsta sinn sem sagan er sögð
frá þessu sjónarhorni í jafnumfangs-
mikilli víkingasýningu. Hér er sagan
sett í samhengi við daglegt líf vík-
inganna, hvemig þeir lifðu og hvaða
aðferðum þeir beittu til að segja frá
lífi sínu svo það varðveittist jafnvel
og raun ber vitni. Það tekst mjög
vel. Sögurnar eru okkar framlag til
þessara fræða, geysilega mikilvægt
framlag."
Gísli segir að einkar ánægjulegt
hafi verið að fylgjast með vinnu-
brögðum sérfræðinga Smithsonian-
stofnunarinnar í aðdraganda sýning-
arinnar. „Þeir leggja geysilega
vinnu í þetta og áberandi er að sjá
hversu ábyrgð á einstökum þáttum
sýningarinnar er dreifð. Það er ólíkt
því sem við eigum að venjast á ís-
landi þar sem einhver einn er jafnan
að atast í öllu og keppist við að
bjarga málunum fyrir horn. Hér
hefur hver sitt sérsvið og menn gera*
sér ljósa grein fyrir þeirri gríðar-
legu vinnu sem felst í að koma slíkri
sýningu upp. Það verður ekki gert
öðruvísi en að leggja bæði mannafla
og fjármagn," segir hann.
Aðspurður hverjar afleiðingar
slíkrar sýningar geta verið á vit-
neskju almennings í Bandaríkjunum
á Víkingunum, segir Gísli: „Banda-
ríkjamenn reikna sjálfir með á milli
15 til 20 milljón gestum á næstu ár-
um. Það er auðvitað talsvert miklu
meira en við höfum átt að venjast
hingað til. Hins vegar er alltaf af-
stætt hvað nær til almennings og
hvað ekki, en ekki mun fara á milli
mála sú meginhugsun sýningarinnar
að frá íslandi og Grænlandi hafi
menn siglt og komið til meginlands
Norður-Ameríku fyrir um þúsund
árum. Það kemst mjög vel til skila
og því þarf ekki að þræta meira um
það.“ cr